Centerfold

Mart Smeets is behalve een prominente presentator ook een veelschrijver. Met meer dan 30 boeken is hij de Herman Brusselmans van de sportjournalistiek. Ik heb Mart hoog zitten, maar toen ik vanochtend de boekhandel binnenliep schrok ik me toch een hoedje toen ik zijn nieuwe boek zag liggen. De voorkant is op zijn zachtst gezegd onthullend. Zet die filters uit en aanschouw:

Mart Smeets : Helder.......

Functioneel, laten we het daarop houden.

Top 600: (2) Limp Bizkit - Underneath the Gun

Beluister het lied (YouTube)

Vice-kampioen in de lijst van jeugdmuziek is - enigszins provocerend - Limp Bikzit met Underneath the Gun. Zoals ik in de bespreking van de nummer 12 al aangaf, is Results may vary slecht ontvangen in de pers (gemiddeld een 3,3), maar kwam het album voor mij op het juiste moment.

Om het geheugen op te frissen nog even de redenen opgesomd: iedereen vond W.Borland goed, ik vond hem een hele gare en nieuwe gitarist Mike Smith een significante verbetering; een voor de moderne tijd lange totale speeltijd (+ 60 min.); technisch perfect geproduceerde cd (kristalhelder geluid en uitmuntende timing); minder commerciële hits en meer gevoelige liedjes; de voor een 16/17-jarige jongen geschikte thematiek. En ik blijf erbij: Results may vary blijft gewoon de beste cd van LB en een goede cd op zich. Dan daal ik bij velen maar in achting.

'Underneath the Gun' is het beste nummer van het album. Geen rappende Freddie D., maar een geloofwaardig zingende mr. Durst. Een opbouw om u tegen te zeggen, een uitblinkende Mike Smith op de gitaar en een schitterende bridge. 5 minuut 21 aan klasse.

Begeleid door een kabbelend gitaarloopje introduceert Durst zacht pratend de thematiek: 's avonds laat, alleen thuis en geen raad te weten met jezelf. Vervolgens begint het lied 'echt' en zullen de gitaren en drums steeds a.h.w. borrelend op de achtergrond meedoen om op gezette tijden uit te barsten.

I stare into space and hope we're not alone
Am I searching for something that's better than home?
[...] Stress is tremendous and pressure is endless

De mens is een geworpene op deze aarde, maar is vanaf seconde 1 op weg naar eindbestemming Dood:

I'm underneath the sun
And I'm underneath the gun

Iedereen is uiteindelijk eenzaam, maar het altijd uitdijende persoonlijke verleden herbergt herinneringen die je vaak ternauwernood op de been houden:

I'm losing my mind and I know there's no remedy
I've become a failure who's living on memories
[...] Loneliness can't be cured with no medicine
Look to the stars so they'll straighten my head again

Het tweede refrein wordt uitgebreid met extra tekst en zo groeit het lied voller en voller, voorlopig resulterend in een (te) korte solo van Smith en zijn heerlijk klinkende gitaar. Dan, na het derde refrein, wordt de spanning in een intermezzo opgebouwd met prominente drums en korte zinnetjes, om dan plots over te gaan in de alles ontladende bridge die - hoe mooi - zowel wanhopig als berustend van sfeer is in zowel muziek als tekst:

Yeah, you're right
How does it feel to be right
Knowing that I was wrong
Nothing is right when you're wrong

Underneath the Gun is voor mij met veel betekenis geladen en dat zorgt er waarschijnlijk voor dat ik het een hogere waarde toeken dan de achteloze luisteraar die het nu voor het eerst hoort. Dat geeft niet, de Top 600 is zoals reeds vele malen benadrukt een lijst met muziek uit mijn jeugd en iedereen heeft in zijn puberjaren zo zijn eigen achtergrondmuziek. Het feit dat ik dit nummer op 2 van de 600 heb gezet, mag echter aantonen dat ik het ondanks dat toch gewoon een steengoed nummer vind.
Teksten: © Limp Bizkit

Gedicht

lof der polyfrasie

maar als jij dan heb ik zoiets van
je moet niet elke keer zo weet je
- dat blijkt wel weer ha ha ha
met je stukje dit en dat of niet dan
kom het doet er toch kom op nou
- hoe ironisch...

maar hij weet toch door doordat
en dan denk ik ook ja van hallo
- hoe hou je het vol
ja we zien wel en ik zei dat hij zei
dat hij dacht dat hij maar ik ik mij
- hoe hou ik het vol...

CD-recensie: When Your Heart Stops Beating

Algemeen: Zoals wellicht bekend, heb ik na het uit elkaar gaan van Blink 182 vooral afgegeven op Tom, de initiator van de breuk. Hij leek bevangen door een superioriteitsgevoel, vond zijn kameraden niet meer aansluiten bij zijn eigen niveau en trok de deur achter zich dicht op weg naar Angels & Airwaves. Resultaat was een megalomaan album dat ten onder ging aan zijn pretenties. Mark en Travis op hun beurt pikten de draad weer op met hun nieuwe band, +44 (Plus 44), en maakten het album When Your Heart Stops Beating. Dat album vind ik erg goed. Nu, anno bijna 2008, is Tom tot bedaren gebracht en heeft hij een sympathieker tweede album gemaakt. Het is daarom tijd mijn ressentiment te laten rusten. Ter afsluiting van de wrok nu - alsnog - een recensie van de cd van +44, het album waarop Tom het vuur na aan de schenen wordt gelegd.

Inhoud: Volgens Mark bevat de cd twee liedjes die gaan over de breuk met Tom. 1.Lycanthrope is het eerste nummer. Het is een ijzersterke opener met de kracht van een waterval. Vanaf de eerste klanken stort de donkere, toornige melodie over de luisteraar heen, en de eerste zin zet treffend de toon (I wake up at the end of a long dark lonely year). De tekst is inderdaad te interpreteren als de weerslag van de worsteling met de nieuwe situatie en met het natrappen van Tom (I still feel you looking over my shoulder [...] You can just stop talking, I get it). Wat het nummer extra sterk maakt, is dat het ook op te vatten valt als een algemeen existentiële uiting van wanhoop en verlorenheid (I turn my face to a careless skyline / I'm searching hard for a sign from heaven / But they've forgotten me here). Het tweede nummer, 2.Baby, Come On, is rustiger van aard en gaat over een 'sad and lonely girl' naar wie de ik met vertedering kijkt. Hij hoopt haar duidelijk te maken dat ze niet moet jammeren omdat hij er voor haar wil zijn. In dit nummer komt ook het originele motto van het album voor (The past is only the future with the lights on). Titelsong 3.When Your Heart Stops Beating is weer up-tempo en heeft een pakkend ritme. Ook de tekst is vloeiend en snel op te pikken. Gaat over liefhebben tot de dood en de dood is een leidmotief op dit album. Dat motief is ook sterk aanwezig in 4.Little Death, misschien wel het beste nummer van de hele cd. De muziek in de coupletten is heerlijk treurig en perfect afgestemd op de tekst. Die gaat over de nietigheid van het menselijk bestaan (Please sleep, my darling, sleep / Your car crash in slow motion won't upset the pace on distant stars [...] And every night our lonely planet slides across the universe), de verslindende tijd (one by one the years of our lives stumble as the moments pass / So please hold on) en de onmacht alles te begrijpen (I won't pretend I understand). In het refrein vechten hoop en vertwijfeling om voorrang, maar wint uiteindelijk de laatste: de dood is altijd scherprechter en maakt alle doen en laten uiteindelijk tevergeefs (I stand no chance at all). Subliem. Ook in 5.155 is de onmacht gethematiseerd, deze keer de onmacht een wederhelft te vinden (Love. This is getting harder / And I can't seem to pick you out of the crowd). Aardig nummer, echter niet meer dan dat. 6.Lilian is wel een toppertje. Dit nummer is weer wat kalmer. De eerste zes nummers zijn dus afwisselend hoog tempo en laag tempo. 'Lilian' begint met een heel mooi, gevoelig gitaardeuntje. De tekst verwijst naar de terugkeer in de plaats waar men getogen is, maar waar alles onherstelbaar veranderd is (The place I used to live made me feel like a tourist / I couldn't co-exist with the cold and suspicious). Het refrein is wel up-tempo, maar steekt helaas schril af tegen de coupletten. 7.Cliff Diving is veruit het zwakste nummer. Onrustige muziek en slappe tekst over met een gestolen auto ervandoor gaan met een vakantieliefde. Het muzikale intermezzo 8.Interlude is een mooi scharnier tussen de eerste 7 en de laatste 4 nummers. Het nummer dat waarschijnlijk het snelst blijft hangen in het hoofd van de nieuwe luisteraar is 9.Weatherman. Het kent een ontzettend donkere baslijn en ook de zang is nogal desolaat. De sfeer die vooral het refrein oproept is er een van verslagenheid en uitzichtloosheid (Let me slip away / I'm barely holding on). Beklemmend nummer. 10. No, it isn't is het tweede aan-Tom-geadresseerde-liedje. Hier zijn de verwijzingen erg duidelijk: er is ruzie na de breuk (Please understand / This isn’t just goodbye / This is I can’t stand you), die breuk zal fans kosten (A thousand faces will choose to ignore) en Mark wil dolgraag reageren, maar beseft dat het beter is te zwijgen (I listen to you talk / But talk is cheap / And my mouth is filled with blood / From trying not to speak). Dit nummer is mooi opgebouwd en eindigt op volle kracht. 11. Make You Smile is in potentie een mooi duet, maar blijkt helaas te week. Dat lijkt 12. Chapter XIII in eerste instantie ook, maar dit nummer heeft toch een sterkere tekst en eindigt negatief, zij het berustend.

Conclusie: When Your Heart Stops Beating is een schitterend album met enkele juweeltjes waar de emotie en twijfel vanaf druipen. De schaarse slappe songs zijn dan weer erg jammer. De drie gitaren, i.p.v. twee bij Blink 182, zorgen voor meer muzikale kracht en Travis is gewoon een van de beste drummers van de wereld. Bovendien laat Mark zien dat zijn stem uitermate geschikt is voor dit type liedjes. Het zijn liedjes met een sombere grondstemming die gaan over kwellende thema's als tijd, dood en het vergeefse van alles (met als ultieme voorbeeld 'Little Death'). En zulke liedjes, die kunnen mij bijzonder bekoren.

Beoordeling: 9.2

Doe mee!: december - lijstjesmaand

December staat voor de deur. Deze maand kent als oud-Nederlandse naam 'wintermaand' of 'sneeuwmaand', maar aangezien het pas de 21e officieel winter wordt en sneeuw zelden in december te begroeten valt, zijn die namen niet meer actueel. 'Lijstjesmaand' is de nieuwe naam. In december worden de lijstjes opgemaakt: muzieklijsten, nieuwsoverzichten, beste vul-maar-in van het jaar en, niet te vergeten, de dodenlijst. Het weblog Zoggel wil niet achterblijven en sluit aan bij de lijstjeshype. Daarbij gaat het interactief! In december zal elke dag - naast de reguliere berichten - een top-5 verschijnen van een willekeurig onderwerp. Top-5 cabaretiers, top-5 titels van poëziebundels, top-5 chips en aanverwante zoutjes, het zijn slechts enkele voorbeelden.

U, de trouwe bezoeker - of de toevallige passant - van dit weblog, wordt de kans geboden in de comments zelf voorstellen in te dienen voor top-5'en. Ideeën voor een flop-5 zijn overigens ook welkom. Altijd al willen weten wat mijn persoonlijke voorkeuren zijn? Altijd dieper willen doordringen tot de smaak en wansmaak van Zoggel? Schroom niet en deponeer die suggesties in de comments. Alle voorstellen zullen serieus in overweging genomen worden en zullen - mits oorbaar en uitvoerbaar- vrijwel zeker ten uitvoer worden gebracht.

Brand los!

Heisa

Heisa in Nederland! En dan doel ik niet op de vervelende scholieren die onder het mom van 'wilde stakingen' massaal aan het spijbelen zijn geslagen. Ik doel op de meest recente Top 2000-rel.

What is the case? Op de burelen van Radio 2 nam men de tussenstand van de stemmen voor de Top 2000 eens door. Men schrok zich een hoedje toen daar ineens in de hoogste regionen het liedje 'Het het nog nooit zo donker west' van uitvoerende 'Ede Staal' opdook. Dit was het resultaat van een lobby die door het Dagblad van het Noorden in het leven geroepen bleek te zijn. Radio 2 aarzelde niet en stak een stokje voor deze noordelijke propaganda. 'Bij het stemmen moet de persoonlijke liefde voor muziek voorop staan', is de toelichting. 'Zo blijft de Top 2000 Lijst der Lijsten van alle Nederlanders.'

Ik keek ook even raar op toen ik het nieuws hoorde. Ede Staal uit Groningen? Ik dacht aan personeel van de staalfabrieken in Groningen dat tijdens een uit de hand gelopen bedrijfsfeestje een singletje had opgenomen en dat plaatje nu met steun van de gehele firma de Top 2000 in wilde manoeuvreren. Maar Ede Staal bleek de naam van een zanger te zijn (zie foto). Dan de titel: 'Het het nog nooit zo donker west'. Ik dacht aan een stotterende heikneuter die nog nooit van werkwoorden had gehoord. Maar het bleek natuurlijk Gronings voor 'het is nog nooit zo donker geweest'.

Ik ben het uiteraard volkomen eens met Radio 2 om de lobby een halt toe te roepen. Zo'n lied van Ede Staal - ook al is het geen onaardig nummer - hoort gewoon niet in de Top 2000. Het is alleen interessant voor onze Groningse medelanders. Probleem is echter dat Radio 2 zich nu niet echt consequent opstelt. We moeten immers ook al jaren luisteren naar de semi-Duitse bagger van Rowwen Heze en G. (Gé) Reinders met z'n bloasmuziek. Dat is ook alleen maar leuk voor Limburgers. Voor Limburgers + mijn vader, moet ik helaas zeggen.

Bovendien is lobbyen aan de orde van de dag in casu de Top 2000. Was het immers niet Frits Spits (pseudoniem van Frits Ritmeester) die in 2005 'Avond' van Boudewijn de Groot naar de nummer 1 lobbyde? En ook dit jaar is het weer raak. Alle presentatoren hebben hun favoriete plaat van 2007 geopenbaard. Die liedjes komen hoogst waarschijnlijk met stip de lijst binnen. Bert Kranenbarg gaat voor de nieuwe Paul McCartney, goed zo, maar Jan-Willem Roodbeen moet zich schamen: 'Baby Get Higher' van het nieuwste sterretje (of zanger-zonder-voornaam) Van Velzen... Dat nummer veroorzaakt bij mij altijd kwellende fysieke pijnen en als het in de Top 2000 terechtkomt, dan zal ik even de radio uitdraaien wanneer het gespeeld wordt.

Maar om na deze ongenuanceerde doch opluchtende omweg weer terug te keren naar de heisa: niet alleen Groningen is buitenspel gezet, ook de goedgelovige medemens krijgt het deksel op de neus. Een christelijke hyves-korf zorgde er met een lobby voor dat via de vrije keuze een lied met de veelzeggende titel 'Tell the World' hoge ogen dreigde te gaan gooien. Jezus Christus... daar komt de luisteraar weer goed weg. Tip voor de bible belt: stem gewoon op 'My Sweet Lord' van George Harrison zaliger.

Radio 2 stelt zich met het neerslaan van deze twee lobby's niet erg consequent op, maar men kan nu eenmaal niet anders. 'De Top 2000 kan niet gebruikt worden om een politiek of religieus doel na te streven' is een plausibele uitleg. Bob en ik willen bij deze een lobby opstarten die slechts een muzikaal doel dient. Stem allemaal via de keuzelijst op het onvolprezen 'All the Young Dudes' van Mott the Hoople en via de vrije keuze op 'Silver Raven' van Gene Clark. Bij voorbaat dank.

Aankondiging + Top 600: (3) Yellowcard - Way Away

Aankondiging: op 17 december wordt de Radio 2 Top 2000 van 2007 bekendgemaakt. Ik was van plan na de bespreking van de nummer 1 van mijn Top 600 een persoonlijke Top 100 van Top 2000-achtige liedjes te posten. Vasthoudende aan het tempo van tweewekelijks een Top 600-nummer bespreken, zou de nummer 1 op 19 december aan de beurt zijn. Minstens twee dagen te laat dus. Daarom heb ik besloten de nummers drie, twee en één uit de Top 600 respectievelijk op 21 november, 29 november en 5 december te doen en vervolgens weer een week later, op 12 december, de 'Top 2000 Top 100'.

Goed, vandaag de nummer drie dus. En dat is Yellowcard met Way Away.

Bekijk de clip (YouTube)

Yellowcard is een Amerikaanse rockband uit Jacksonville, Florida, en is in de VS aardig doorgebroken. In Nederland is de groep echter nagenoeg onbekend bij het grote publiek. Yellowcard onderscheidt zich van veel andere bands in het rockgenre door het gebruik van de viool, bespeeld door Sean Mackin. Ik heb de cd Ocean Avenue uit 2003 en daarop vallen enkele nummers in positieve zin op door het vioolspel van Mackin, dat de muziek vaak net dat beetje extra geeft. Ik denk dan aan nummers als 'Breathing' en 'Only One'. Andere nummers op het album die erg goed zijn, zijn 'View from Heaven', 'Believe' en 'Back Home'.

De absolute topper is echter Way Away. Ik schreef eerder in het stukje over Blink 182's 'Adam's Song' dat Leo Blokhuis gelijk heeft door te stellen dat je echt goede nummers pas na een aantal keren luisteren leert waarderen om ze vervolgens voor altijd mooi te blijven vinden. Misschien is er nog een overtreffende trap wat dat betreft, namelijk de liedjes die je meteen overdonderen én die je vervolgens altijd mooit blijft vinden. 'Way Away' is zo'n lied. De eerste keer dat ik het hoorde (en zag) kan ik me nog goed herinneren (nog zoiets trouwens: van de echt goede nummers en albums weet je nog precies waar je was toen je ze voor de eerste keer beluisterde). Het was op een zondagochtend en ik was alleen in de huiskamer waar op The Box het liedje 'Way Away' van een onbekend bandje genaamd 'Yellowcard' begon.

Ik was meteen verkocht. Na een kort intro van een paar seconde barstten de gitaren, drums en de viool los en werd ik gegrepen. Zanger Ryan Key zong vervolgens op een geloofwaardige manier en met een volle stem een tekst over het weg willen uit de vertrouwde omgeving:

I think I’m breaking out
I’m gonna leave you now
There’s nothing for me here, it’s all the same
And even though I know
That everything might go
Go downhill from here, I’m not afraid

Dan zet de muzikale begeleiding weer op volle kracht in bij het refrein:

Way away away from here I’ll be

Way away away so you can see

How it feels to be alone and not believe

Feels to be alone and not believe

Anything

Dit patroon herhaalt zich nog een keer bij het tweede couplet, waarin overigens de viool een eigen lijn gaat volgen die erg mooi uitgewerkt is. Dan ebt de muziek weg tot een bridge waarin nog slechts een gitaarloopje en - in beperkte mate - de drums te horen zijn die Key ondersteunen bij de volgende tekst:

Letting out the noise inside of me

Every window pane is shattering

Cutting up my words before I speak

This is how it feels to not believe

Na het stiltemoment van één seconde volgen dan nogmaals de bovenstaande vier regels, maar deze keer op volle sterkte gezongen en met maximale muzikale begeleiding.

De bijbehorende clip is ook erg mooi. De band staat op een verlaten parkeerterrein en kijkt uit over een volledig leeg en opzettelijk vaag getekend niemandsland. De wolken zijn donkerblauw en aan de einder is de zon te zien die net boven de horizon staat. De lucht eromheen is oranje, wat duidt op een ondergaande zon, maar de zon zelf is fel geel-wit, wat duidt op een opkomende zon. Dit verbeeldt m.i. perfect de thematiek van het hele nummer. De 'ik' voelt zich verloren, opgesloten in zijn eigen omgeving, maar er is hoop. Hij zal weggaan, ver weg, op weg naar een beter leven, ook al is de kans aanwezig dat het alleen maar slechter zal gaan.

Way Away balanceert op de grens van hoop en wanhoop en die thematiek zorgt er in combinatie met de overdonderende muziek voor dat het liedje op nummer drie is geëindigd in de Top 600.

Teksten: © Yellowcard

Over onbewuste intertekstualiteit

In de afdeling curieus het volgende:

In mei postte ik een gedicht van mijn hand op dit weblog waarin ik enigszins melancholisch mijn opa en oma en hun boerderij eer betoon. Dat was dus in mei. Nu las ik vorige week het bundellange gedicht Goede manieren (1989) van Robert Anker (foto). Daarbij stuitte ik op de volgende regels:

[...]
Hij ziet de polderweg, de berm ernaast, de boezemsloot,

de voren van de akkers eensgezind verdwijnen

naar een punt in de tijd, op de bodem van zijn hoofd.

Hij rijdt een grintpad op, hij loopt een paadje af,

van de rooilijn af, tussen oude foto's door en naar

een huisje met een bank ervoor: de opa en de oma.

[...] Het raam uit,

over de velden van de tijd, woelt en raast het grote leven.

Na de achterdeur een korenveld dat ruist tot aan de lucht,

dat is de rimpelloze stilte der geschiedenis.

(© Robert Anker)
Ik kreeg het wel even benauwd. Zelfde thematiek, veel identieke woorden ('voren', 'akkers', 'tijd', 'grint', 'oude', 'verdwijn(en)', 'raam' en 'lucht') en nog enkele niet-letterlijke overeenkomsten (met als belangrijkste die van 'de opa en de oma'). Een belezen lezer zou geen gek figuur slaan door te stellen dat ik meer dan geïnspireerd zou zijn door het gedicht van Anker. Toch heeft hij het dan mis, want ik las het onlangs pas voor de eerste keer. Het stond weliswaar op de leeslijst in het eerste jaar, maar toen ben ik er niet aan toegekomen.

Het gedicht van Anker is vele malen beter, de overeenkomsten zijn echter evident. Waar is hier sprake van? Zoiets als onbewuste intertekstualiteit? En dan niet eens onbewust verwijzen naar iets wat je gelezen hebt, maar zelfs verwijzen naar iets wat je niet gelezen hebt. Een bewijs voor het cliché dat 'alles al geschreven is'? Of voor de boutade dat het platteland er overal hetzelfde uitziet? Bizar is het zeker, met als klap op de vuurpijl ook nog het woord 'ankers' in mijn gedicht, dat door de creatieve interpreet scherpzinnig geïnterpreteerd zal worden als een verwijzing naar de dichter van Goede manieren...

Digitalisering

De digitalisering van de literaire infrastructuur is momenteel onderwerp van een collegereeks in Nijmegen. Wat betekent digitalisering voor het gedrukte boek? Zal het langzaamaan verdwijnen en vervangen worden door digitale equivalenten? Een moeilijk onderwerp, en niet alleen omdat in de toekomst kijken onmogelijk is. Stefan Verwey schetst in ieder geval een angstaanjagend toekomstbeeld in deze geniale cartoon:

Gedicht

de stookhoop

we maakten een stookhoop

en alles ging erop: planken

takken en vermolmde balken

oude kasten en gedachten;

het vuur was vriendelijk

maar ferm en eromheen

was alles windstil; we keken

naar de vlammen en blikten

terug op vroeger vuren en

hoe die doofden onderweg;

de asdeeltjes stegen op en

schroeiden onze gezichten

maar wij voelden slechts

geschiedenis; onstuimig

branden werd oneindig

smeulen: we zaten neer

en keken en ook terug; de

vrieskou was aangenaam

voor deze keer en het was

windstil; ik zei stil is het ook

daarginds en dat is jammer;

ik zei het waren fijne tijden

maar nu blijft het stil; ik dacht:

alles op de serene stookhoop

van vandaag: de oude lasten
en gedachten; het was windstil vandaag -

De accent aigu en andere humor

Wie Nederlands studeert, moet veel lezen. Het overgrote deel betreft saaie wetenschappelijke teksten waarvan hoogstens de globale inhoud blijft hangen. Voor de mooie zinnen hoeft men het niet te doen. Zo nu en dan, echter, kom je iets grappigs tegen wat wel blijft hangen, waar je studiematig niets aan hebt, maar wat te leuk is om te vergeten. Vier voorbeelden.

I
Barend van Heusden schreef een artikel over Frans Willem Korstens handboek Lessen in literatuur. In dat artikel komt de volgende, typografisch interessante zin voor:
'Múkařovsky (slordig is de spelling van de naam Mukařovský als Mukarovsky) schreef zijn beroemde essay over de kunst als semiotisch feit in 1934.' [Barend van Heusden. 'Omhelsd door de retorica. Over Lessen in literatuur van Frans Willem Korsten'. In: Spiegel der Letteren 1 (2004), p.88]
We zijn van deze zin niet veel wijzer geworden, aangezien we nu drie verschillende spellingen van de naam van deze literatuurwetenschapper hebben. Van Heusden ergerde zich blijkbaar aan de slordige spelling van de Tsjechische naam, maar wordt uiteindelijk zelf getackled door de eindredactie van het tijdschrift waarin zijn stuk staat. Of was hij zelf te slordig?

II
Een grappige, volgens mij vaak voorkomende constructie las ik in een artikel over de eerste feministische golf:
'De redactieleden [...] hadden weliswaar oog voor de voorgeschiedenis van dit vraagstuk, maar richtten hun pijlers vooral op de actuele stand van zaken [...]' [Lotte Jensen. 'Naar een nieuw overzichtswerk van de eerste feministische golf? De casus Catharina van Rees (1831-1915)'. In: Spiegelbeeld. Jaarboek voor vrouwengeschiedenis 25 (2005)]
Hoe werd dan gericht? Met een hijskraan? Hier is natuurlijk 'pijlen' bedoeld...

III
Volgende week word ik geacht een presentatie te houden over de 'vergeten criticus' Jos Panhuijsen. Uit onderzoek blijkt dat de arme man best wel wat te vertellen had over literaire kritiek en dat hij lezenswaardige recensies schreef. Niet zelden zet hij de lezer op het verkeerde been. In een referaat uit 1956 kwam ik een bedwelmende zin tegen. Panhuijsen stelt eerst dat Nijhoff en A. Roland Holst anno 1956 van weinig waarde (meer) zijn omdat de eerste op dat moment geen enkele betekenis heeft voor de contemporaine poëzie en de tweede als dichter in geen enkele samenleving thuishoort. Dan volgt de fabelachtige zin:
'Het is goed, dat dit gezegd wordt, niet omdat het waar is, want dat is het absoluut niet, al is het dat relatief wel.’
Seems to me as clear as a tiny chunk.

IV
Tot slot nog een leuke. Het Amsterdamse studentenblad Propria Cures gaat er prat op reeds vanaf zijn debuut Harry Mulisch op de voet te volgen en te bekampen. In de verzamelbundel Bestrijd het leed dat Mulisch heet: Propria Cures over een tachtigjarige zijn de meeste van deze vermakelijke satirische stukjes verzameld. In een bijdrage uit 1961 wordt Mulisch' Voer voor psychologen gekraakt. 'Ik wil er hier eerlijk voor uitkomen dat ik er van overtuigd ben dat Harry tot in alle eeuwigheid een belofte voor de toekomst zal blijven' is de afsluitende zin van de recensie. [p.31] Wie die 'Ik' is, is onbekend. Van veel oorspronkelijk anonieme stukjes is de auteur achterhaald, maar van dit stukje wilde dat niet lukken. Lees mee:
Hilbert Kuik: 'Ik denk Peter Verstegen. Anders Hans Surie.' Peter Verstegen: 'Volgens mij was dat stukje van Hans Surie.' Hans Surie: 'Het lijkt me niet dat ik de betreffende recensie geschreven heb. Vermoedelijk Peter Verstegen of Hilbert Kuik.'
Mulisch groeide uit tot een van de belangwekkendste schrijvers van na de oorlog en Voer voor psychologen geldt tegenwoordig als een ijkpunt in zijn oeuvre. Selectieve amnesie is in onderhavig geval volkomen begrijpelijk...

TV-kijken met Zoggel

Voor de notoire beeldbuisfanaten die hun dagen doorbrengen voor het klassieke medium televisie: kijktips! Word je ook zo moe van Idols en Dansen/Schaatsen/Zingen met sterren? Van die identieke tuinier- en klusprogramma's en die niet-grappige Lama's ? Van doodsaai Champions League-voetbal en seizoen 35674 van die zogenaamd spannende serie? Van Hart(zeer) van Nederland en het achtendertigste programma van Herman den Blijker? Laat Zoggel je dan de tv-week door helpen. We spreken af elke dag iets anders te kijken. Let's go.

Maandag: De slimste mens (Eén 22:15 - 23:00)
Vlaamse tv wordt onderschat. 's Ochtends kan men slechts een blik werpen in de Radio Donna-studio, maar 's avonds is het genieten van meer dan uitstekende programma's. De tabel van Mendelejev, met o.a. de immer grappige Urbanus en sfeervolle muzikale begeleiding van Frank Vander Linden, is om onbedaarlijk te lachen, maar momenteel helaas niet op tv. Wel van maandag t/m donderdag De slimste mens, de leukste spelshow van het moment. Originele onderdelen, typische humor en het presentatieduo is onovertroffen: het aanstekelijke lachje van Erik van Looy en de galgenhumor van professor Rik Torfs vormen een gouden combinatie (foto links). Show ademt in alles die Vlaamse humor en gemoedelijkheid waar ik een zwak voor heb.

Dinsdag: Two and a half Men (Veronica 18:00 - 19:00)
Nadat RTL mijn geliefde King of Queens van het scherm had gehaald, was ik diep bedroefd. Na aanhoudende protesten is de serie terug, maar wel 's nachts. Waardige vervanger is Two and a half Men. Heeft een tijdje geduurd voor ik deze serie leerde waarderen. Charlie Sheen is immers geen lokkertje. Hij blijkt als Charlie Harper toch een leuk personage neer te kunnen zetten. Charlie is een vrijgezelle vrouwenverslinder met veel geld die zijn tobbende broer Alan en diens zoontje Jake in huis neemt. Levert hilarische scènes op. Glansrol voor de dikke huishoudster Berta met haar lompe, recht-voor-zijn-raap-uitspraken. Maandag t/m donderdag elke dag een dubbelaflevering: het kan niet op.

Woensdag: Bernard (in Man bijt hond, Nederland 2 18:55 - 19:25)Absolute koning Bernard Terlingen. Prototype van de zonderlinge vreemde vogel met bizarre hobby's en gewoontes. Maar wat een passie en vitaliteit! Bernard draagt zijn liefde voor klassieke muziek met verve uit en raakt mij in het hart. De man vertelt bovendien met navoelbare weemoed en vertederend enthousiasme in episoden zijn levensverhaal. Wie hem zijn bewondering voor Mahler's 'frühe erwachen des Waldes' uit diens 1e symfonie hartstochtelijk hoort belijden, kan niet anders dan onmiddellijk deze bewondering overnemen.

Donderdag: -
Werkelijk geen bal op de tv. Lees eens een boek.

Vrijdag: Draadstaal (Nederland 3 23:10 - 23:40)
Dé verrassing van het moment. Jeroen van Koningsbruggen en Dennis van de Ven zetten een prestatie van formaat neer met hun satirische programma vol absurdistisch-realistische sketches met een actueel-maatschappelijke ondertoon. Wordt vergeleken met Koot&Bie. Die vergelijking gaat m.i. mank, maar Jeroen en Dennis naderen de meesters zo nu en dan met enkele typetjes. Persoonlijke favorieten zijn de aimabele, triestige Marokkaan Saïd en de krom-Nederlands pratende ontevreden burger Fred. Later meer over Draadstaal.

Zaterdag: Mooi! weer de Leeuw (Nederland 1 20:25 - 21:20)
Paul de Leeuw is still going strong. Op de abominabele zaterdagavond is hij het eenzame hoogtepunt. Fantastisch hoe De Leeuw steeds weer ontzettend grappig is met zijn combinatie van scherpe improvisatie en keiharde humor-op-het-randje. Om dan ineens een moeilijk onderwerp met zeer veel gevoel en inlevingsvermogen te behandelen. De hele show is een aaneenschakeling van bizarre vervullingen van bizarre wensen, ongelooflijke scènes en optredens van interessante gasten (afgelopen zaterdag Herman van Veen!).

Zondag: Boeken (Nederland 1 11:30 - 12:00) en Bob Ross (AT5 17:00 - 17:30)
Zondags slapen we uit en als we dan wakker worden schakelen we in op Nederland 1 voor VPRO's Boeken. Een interessant een-op-een-gesprek waarin de kundige Wim Brands met een schrijver diens pas verschenen boek doorneemt. Brands luistert goed en stelt de juiste vragen. Door dit programma ben ik al op menig boeiend boek gewezen dat ik normaliter niet zou opmerken, bijvoorbeeld Het slimme onbewuste van Ap Dijksterhuis, Voor een echt succesvol leven van Bas Haring, Het pas ontdekte Evangelie van Judas met prof.dr. Van Oort, Het grote goed nieuws boek van Simon Roozendaal en het vaderlands-filosofische meesterwerk van dit jaar, Uit verveling van Awee Prins. Dat laatste boek ligt klaar voor de kerstvakantie.

Voor de liefhebber (en de bezitter van digitale tv) is er dan nog op AT5 schilderen met Bob Ross. Geniet van het vakmanschap van de man die in een half uurtje een mooi schilderij kan maken, en laat de overbelaste hersenpan en rode oogjes weer volledig tot rust komen.

Mediacircus

'Top 2000 is begonnen!!!!!!' schreeuwt de homepage van de Top 2000 ons vanaf vandaag toe. En dat is vroeger dan ooit lijkt het wel. Ik sta elk jaar met gemengdere gevoelens tegenover 'het radio-evenement van het jaar.'

Dat evenement groeit namelijk steeds meer uit tot een alomvattend mediaspektakel dat de aandacht afleidt van waar het werkelijk om draait: die 144 uur muziek aan het eind van het jaar. Ik zou willen dat het nog gewoon zo was als een paar jaar geleden. Stemmen in november (maximaal tien liedjes - één keer stemmen per persoon), vervolgens a.d.h.v. het introspel toeleven naar eind december en vanaf 26 december tot de jaarwisseling luisteren naar de gouwe ouwen.

Sinds een jaar of twee is het succes echter met Radio 2 aan de haal gegaan, met als dieptepunt de 'stemfinale' van vorig jaar. Na het sluiten van de stembussen moest nog eens per sms tijdens een tv-show de volgorde van de top-10 bepaald worden. Gênant, Radio 2-onwaardig, niveau SBS6. In het programma van dit jaar staat de tv-uitzending gelukkig niet meer vermeld. 'Stemfinaledag' staat er echter nog wel, dus ik houd nog even een slag om de arm.

Aan het uitgebreide programma is wel goed af te lezen wat een circus de Top 2000 geworden is. In hun jacht op absolute records doen de makers er alles aan om elk jaar weer een record aantal uitgebrachte stemmen te verwezenlijken. Een project als het 'verhalenarchief' is aan mij niet besteed, maar leuke nostalgie voor de doelgroep. De 'subTop 2000' op 1 januari is dan weer totaal overbodig en misplaatst. Het tegemoetkomen aan de vraag naar meer recente muziek tot slot wordt op de verkeerde manier aangepakt door liedjes van nog geen jaar oud toe te laten (met als dieper-dan-dieptepunt vorig jaar Borsato's terroristische aanslag 'Rood' op nr.17).

Waar ik - in tegenstelling tot veel critici - wél begrip voor heb, is dat Radio 2 de lijst een Radio 2-identiteit wil geven. Maar neem dan geen halfslachtige maatregelen. Dus waarom wel Nirvana en geen Pearl Jam? Waarom wel Oasis en geen Radiohead? Hoewel het 'Radio 2' van de Radio 2 Top 2000 zijn minpunten heeft, zoals de vele Nederlandstalige nummers, vind ik de Top 2000 toch nog steeds de beste keuze uit de vele lijsten die inmiddels in de maand december het jaar muzikaal uitgeleide doen. Zeker als Radio 2 geen gehoor geeft aan de onzinnige roep om een vrouwelijke presentatrice en Ron Stoeltie - de gouden stem van de Top 2000 - er dit jaar dus gewoon weer bij is.

Vanaf morgen kunnen we weer stemmen. Binnenkort maar eens doen.

Gedicht

entre chien et loup

je kijkt door het raam op zoek naar mij maar
ik ben machteloos verspreid tot onder en boven de kozijnen
tot buiten het smachtende blikveld als een duidende schaduw
gebrand op betonnen muren; ik de onbezonnen snoeper van taalbonbons denk: kijk
niet door het raam maar onbevangen naar het glas het spiegelend venster en je ziet me
achter je de nauwelijks te handhaven rituelen praktiseren de waterscheidende tijd
vervloeken en geduldig calculeren de schade van een half jaar

zolang je spreekt heersen er wetten
is er orde is hij verdwenen: de vos
onder het ijs; is er orde gehoorzamen

de woorden aan de gebaren aan het eindrijm

van je naam en ronkt het gevoel - we
zouden uren praten en het verleden
reduceren tot de waarheid
en elkaar; woord en glimlach

moeiteloos laten versmelten
tot conversatie -

tot het bewustzijn
kokstovend aan komt sloffen en een redelijk been uitsteekt

mij pootjelapt

en ik denk

moe

moe

moe

Verwittigingen

Aan de geringe post-activiteit van deze week is te zien dat het een druk weekje is geweest. Woensdag de geplande top 600-hit online zetten ging nog net, maar daar bleef het helaas bij. Nu is het laat op de vrijdagavond en kan ik nog net snel even melden dat

- de deadline voor een wetenschappelijk artikel (vandaag 12.00 uur) gehaald is: om 11.55 uur klikte ik op 'submit'. Oef...
- de wedstrijd-na-de-wedstrijd-tegen-FC-Den-Bosch tegen de traditie in eens niet met 1-0 verloren werd: vanavond werd AGOVV Apeldoorn - TOP Oss 1-4.
- er redding onderweg is voor de boeken die nu wegens ruimtegebrek horizontaal bovenop de andere boeken in de kast liggen: een tweede kast is besteld! Waar die moet komen te staan is van later zorg.

Top 600: (4) Coldplay - Clocks

Bekijk de clip (YouTube)

Op nummer 4 in de top 600 staat Clocks van Coldplay. Het is het nummer dat het meest mainstream is van alle nummers in de top 25. Het staat zelfs al twee jaar op rij bij de beste tien in de Radio 2 top 2000. Dat vind ik overdreven, teveel ingegeven door de hype rondom de Britse band.

Zoals zo vaak wijk ik weer eens af van de publieke opinie rondom Coldplay wat betreft de cd's. Waar Parachutes en A Rush of Blood to the Head als superieur aan X&Y worden gezien, daar beleef ik toch meer plezier aan de laatste. X&Y vind ik een coherenter, gestructureerder album dan de eerste twee, die toch voornamelijk bestaan uit losse liedjes. Toch vind ik 'Clocks' nog steeds het beste lied van Coldplay, vooral met inachtneming van het feit dat het nummer doodgedraaid is en wordt.

Over Clocks zelf hoef ik weinig meer te zeggen. Het lied thematiseert de voortschrijdende tijd zo prachtig door de combinatie van het pianoritme en de bijbehorende tekst. Dat ritme drukt de alsmaar doordenderende tijd uit en de tekst sluit daar naadloos op aan.

Wat wel leuk is om aan te halen is de recente controverse rondom het nummer. De 83-jarige Nederlander Peter van Houten eist namelijk 1 000 000 (één miljoen) Euro van Coldplay omdat de band zijn nummer 'Caviar and Champaign' geplagieerd zou hebben. Van Houten brak in de jaren '50 door als gitarist van de band Trio Carosone in Italië, waar hij reeds jarenlang onder de naam Peter Van Wood woonachtig is. Oordeel zelf of Van Wood niet de seniele oude Dagobert Duck is die ik in hem zie.

Confusion never stops
Closing walls and ticking clocks (gonna)
Come back and take you home
I could not stop that you now know (singing)

Come out upon my seas
Curse missed opportunities (am I)
A part of the cure?
Or am I part of the disease (singing)
(Tekst: (c)Coldplay)

De derby (achteraf)

Zie eerst de voorbeschouwing van vanochtend.

Hoera! 2-1 gewonnen!!

In de voorbeschouwing besprak ik drie memorabele edities van TOP-Den Bosch. De tweede wedstrijd in dat rijtje werd vanmiddag bijna tot in detail nog eens dunnetjes over gedaan. De datum was al bijna dezelfde en het weer ook, al waaide het nu gelukkig niet. De uitslag is dezelfde (2-1), het scoreverloop ook en de doelpuntenmakers tonen ook overeenkomsten. In 2003 scoorden namelijk topscorer Van der Sloot en linksback Piqué, vanmiddag topscorer Quekel en linksback Bart van Hintum. Toen was het Van der Sloot met een doodschop, nu Quekel (al kreeg Slotta toen rood, Quekel kwam nu weg met geel).

Eigenlijk is de overwinning van vanmiddag nog mooier dan die van toen. Hij kwam onverwachter en de supporters van Den Bosch waren er nu wel bij, dus dat was zingen geblazen. De eerste helft ging gelijkop; TOP was zeker niet de mindere van de grote buur. Den Bosch vond dat het een penalty had moeten krijgen, TOP had pech bij enkele kansjes. In de tweede helft werd pas echt duidelijk dat het hier om een onvervalste derby ging. TOP streed voor wat het waard was, puur op inzet werden de Bosschenaren bestreden. Dat resulteerde in de 1-0 door Erik Quekel na een foutje van Maënpäa. Vervolgens kreeg Den Bosch een overwicht op het middenveld, maar echte opgelegde kansen leverde dat niet op. Door schitterend vertoon van wilskracht - en wederom een slappe Maënpäa - frommelde Bart van Hintum de 2-0 erin. Vlak voor tijd deed Den Bosch nog iets terug, waardoor het nog spannend werd. De ontlading na het laatste fluitsignaal was enorm.

Een uitmuntend resultaat dus. Ik wees in de voorbeschouwing op het verschil in kwaliteit en positie op de ranglijst. Vanmiddag bleek maar weer eens hoeveel bereikt kan worden met strijd en passie, met onvervalste inzet dus. Het is dan ook geen toeval dat juist de twee echte Ossenaren de doelpunten maken. Quekel (uit een gezin van zeven kinderen, dus gewend te strijden om gezien te worden) en Van Hintum werkten zich een slag in de rondte en gaven zo nog eens extra blijk van hun antipathie t.o.v. Den Bosch. De rest van het team volgde hun voorbeeld. Daarbij werden ze gesteund door het fanatieke publiek, dat de zit-en zwijgacties gelukkig vervangen had door ludieke acties met spandoeken. De strijdkreten en -liederen werden dus gewoon van stal gehaald om de sfeer te verhogen. En met succes.

Vooraf had ik weinig vertrouwen in een goede afloop. Gelukkig was ik te somber en is de bal nog altijd rond. Een dikverdiende overwinning! Forza TOP Oss!

Bekijk hier de samenvatting. Klik daarna in het menuutje dat verschijnt eens door naar het interview met de vertederend timide Erik Quekel.

De derby (vooraf)

Vanmiddag 14.30 uur is het kick-off in Oss. Dan vangt de streekderby tegen FC Den Bosch aan. Voor Oss altijd weer de wedstrijd van het jaar. Winnen tegen Den Bosch betekent welhaast een geslaagd seizoen. In Den Bosch zegt men dat de derby hen koud laat. Van Osse zijde leeft hij weliswaar meer, maar ook in Den Bosch is men goed ziek van een nederlaag tegen de buren. Wat dat betreft hebben ze daar weinig te klagen. FC Den Bosch is als 'grote broer' vaak de meerdere van het 'kleine broertje' TOP.

De mooiste onderlinge confrontaties die ik me bewust herinner:

29-09-2002 FC Den Bosch - TOP Oss 3-4 Sfeervolle derby op het scherpst van de snede. Met onder meer een briljante Danny Guijt; een schitterende overwinning in het hol van de draak.
02-11-2003 TOP Oss - FC Den Bosch 2-1 Het stormde en Den Bosch had 0 supporters bij vanwege een straf. Desondanks een prachtige pot voetbal met een geniale Mitchell Piqué en een lochte doodschop van Van der Sloot.
04-12-2005 TOP Oss - FC Den Bosch 3-3 Knotsgekke editie. Drie keer op achterstand, drie keer weer langszij gekomen. DB schoot bovendien nog een stuk of twintig keer op paal en lat, zodat dit gelijkspel als een overwinning aanvoelde.

Van de twaalf eerdere ontmoetingen in Oss wist FC Den Bosch er maarliefst zeven te winnen, TOP slechts drie. Ook de wedstrijd van vanmiddag belooft weinig goeds. Den Bosch doet het goed dit seizoen en maakt kans op het kampioenschap, terwijl TOP kans maakt om... euh, ja, laatste te worden. Bovendien is het onrustig in Oss door de onenigheid tussen bestuur en supporters. Door de aangekondigde zit- en zwijgacties is veel sfeer niet te verwachten. In principe moet Den Bosch dus vanmiddag een makkelijke overwinning kunnen boeken. Mijn weinige hoop bestaat uit het feit dat zo'n derby altijd een 'wedstrijd op zich' is en dat de tegenstander enkele bepalende spelers mist.

Helaas ben ik door verkoudheid en keelpijn zwak bij stem. De jongens zullen het dus zonder mijn - altijd zeer correct geformuleerde - aanmoedigingen moeten doen. We zullen zien. Vanavond de nabeschouwing!

Gedicht

Allerzielen

2 november, allerzielen

egaal leigrijze lucht, miezer
de hele dag, nevelig vroegdonkere
valavond

dat is genoeg

De avonden 60

Vandaag is het exact 60 jaar geleden dat De avonden van Gerard Reve het licht zag. Op 1 november 1947 verscheen de roman van - toen nog - Simon van het Reve. De avonden heb ik heel hoog zitten. Het is één van de boeken die ik in het eerste jaar van mijn studie las die mij definitief voor de literatuur deden kiezen.

Het is nog relatief kort geleden, maar ik koester nu al warme herinneringen aan de laatste maanden van 2004. Het vak 'moderne letterkunde' deed me grondig kennis maken met de moderne Nederlandse literatuur. Het was erg koud toen, de colleges vonden plaats in het altijd oubollig riekende gebouw dat de naam 'Erasmuslaan 9' droeg. Siem Bakker was de docent die bij mij het vuur aanwakkerde met zijn colleges.

Het was die combinatie van een koude winter, een karakteristiek lokaal, een speciale docent en drie boeken die het hem deden. De drie waren De Avonden van Reve, De donkere kamer van Damokles van Hermans en Het stenen bruidsbed van Mulisch. De Grote Drie inderdaad, met drie schitterende boeken.

De avonden wordt vaak ingebed in een specifiek naoorlogse context. Frits van Egters zou de typische existentiële leegte belichamen die veel jongeren in het Nederland van na de oorlog teisterde. Ik geloof dat dit juist is, maar dat het niet uitsluitend dat is. De thematiek is namelijk op alle tijden toepasbaar. Ik ervoer namelijk precies hetzelfde tijdens het lezen. Dat gevoel van 'wat betekent het leven voor mij?', van welke houding aan te nemen tegenover het leven en tegenover de anderen. Ik herkende mezelf in Frits, soms tot in details. Ik herinner me scènes waarin hij steeds op de klok kijkt om vast te kunnen stellen dat de avond nog enkele uren duurt en dat hij dus nog niet verloren is. De tafelscènes met de maniertjes van de vader.

Ik las De avonden dus op 18-jarige leeftijd. De perfecte leeftijd voor dit boek. Een klassieker, ook voor mij.

Brabants ketierke

Brabant is in het nieuws vandaag.

Dialect

Vanavond staat Lingo in het teken van het Brabantse dialect. Deze term is op zich ongelukkig gekozen, hét Brabantse dialect bestaat net zo min als dé Nederlander bestaat (of misschien is Jeroen Brouwers wel dé Nederlander). Het befaamde televisiespelletje heeft vanavond voor de tienletterwoorden voor de verandering eens Brabantse woorden gebruikt. De uitzending begint om 19.00 uur. Voor wie dan Man bijt hond kijkt (wat ik kan begrijpen), of voor wie dit bericht na de betreffende uitzending leest: lees hier een korte impressie van de Heise deelnemers.

Landschap

Op de opiniepagina van het Brabants Dagblad staat vandaag een stuk van opinieredacteur René van der Lee over de vermeende verdwijning van het Brabantse landschap. Hij gaat in op de ruimtelijke plannen van de provincie om stedelijke bebouwing en onaangeroerd platteland nauwgezet gescheiden te houden. Zij gaan hierbij tegen een rapport van het Ruimtelijk Planbureau in. Dat rapport noemt de scheiding cliché, achterhaald. De realiteit rekent af met de wensdromen. Men wijst op de invloed van (rand)stedelingen op de inrichting van het Brabantse platteland. Deze stedelingen komen dolgraag in zo'n ouderwetse boerderij wonen, maar toveren het erf in mum van tijd om tot een plek waar alle sporen van vroeger zijn verdwenen. Toch zijn er volgens Van der Lee nog genoeg gebieden in Brabant die nog typisch Brabants zijn, nog duidelijk de plattelandse sfeer ademen die hun doen verschillen van de Randstadse stedenwolk.
Van der Lee haalt Dries van Agt aan, die in 2003 in een uitzending van Zomergasten de kijkers een clipje liet zien waarin de in 1995 gestorven zanger Ad de Laat door een typisch Brabantse omgeving liep. De bijbehorende muziek was het nummer 'Brabant, ge verandert' van De Laat. Helaas kan ik de uitzending niet terugzien, want dat nummer is inderdaad schitterend. Het beschrijft de veranderingen die het Brabantse land heeft ondergaan en, vooral, hoe jammer maar ook onontkoombaar dat is.

Brabant

Het lied van De Laat vind ik zo mooi door de melancholische toon van tekst en muziek. Het lied besluit met een retorische vraag: zullen de kinderen van nu ooit beseffen dat de gedaanteverandering van Brabant de prijs is die wij voor onze huidige welvaart hebben moeten betalen? Retorisch, want nee, dat zullen ze nooit kunnen begrijpen. Ze weten niet beter en Ad de Laat ligt niet in hun straatje. De welhaast laatste strohalm van het brabanderschap is het dialect, of beter: de verschillende dialecten. Deze verdwijnen in rap tempo sinds vanaf de jaren 60-70 de democratisering van de samenleving heeft plaatsgevonden. Studeren was niet meer alleen voor de elite, de besloten dorpsgemeenschappen openden zich naar de buitenwereld toe. Ouders achtten het niet meer verstandig hun kroost nog in dialect op te voeden. Een perfecte beheersing van het Nederlands was immers noodzakelijk voor een geslaagd leven later. Ik herken het bij mezelf: ik beheers het plaatselijke dialect nauwelijks. Dat vind ik jammer. Ik vermoed dat ik op de lagere school toch wel ABN had aangeleerd, ook als ik thuis in dialect zou zijn opgevoed. Kinderen passen zich nu eenmaal snel aan en het naast elkaar paraat hebben van zowel ABN als het plaatselijke dialect mag geen enkel probleem zijn.
Zo is het niet gegaan en bij velen niet. Ik heb het idee dat enkel in gemeenschappen die nog zeer op zichzelf zijn, in de kleine dorpen, de jeugd nog enigszins gewoon is met het dialect. De ouderen die altijd dialect hebben gesproken vormen de grootste groep sprekers, maar met hen sterft ook het dialect grotendeels uit. De vraag is dan of het dialect überhaupt weet te overleven, en dan niet slechts als historische curiositeit. Doemdenken lijkt gelukkig onnodig. Er worden steeds meer initiatieven ondernomen om het dialect weer salonfähig te maken. De provincie doet goed werk, media als Omroep Brabant spelen in op de hernieuwde belangstelling voor dialect. Ook de streektaalfunctionaris Jos Swanenberg zet zich in voor enerzijds het behoud van en anderzijds eigentijdse omgang met het dialect. Dialect mag weer, is in, lijkt het wel. Laten we daarbij hopen dat het niet om een modegril gaat, maar om een definitieve omslag.