woensdag 30 oktober 2013

Nelleke Noordervliet - Vrij man

Nelleke Noordervliet - Vrij man. Het leven van Menno Molenaar. Augustus 2012, 465 blz.

Vrij man is een dikke historische roman over de fictieve Gouden Eeuwer Menno Molenaar. Op de eerste bladzijden ontmoet de vrouwelijke ik-verteller, die zich nadrukkelijk als Noordervliet-de-schrijfster manifesteert, hem in hedendaags Amerika, verontruste verstekeling in de tijd. Hij vertelt haar zijn levensverhaal, zij vertelt het door aan de lezer.

Menno was voorbestemd om predikant te worden, maar hij raakte als jongen gefascineerd door de reikwijdte van de menselijke rede en de wonderlijke anatomie van het fysieke lichaam waarin de ziel zou huizen. Als student in Leiden belandt hij in de kringen van de radicale Verlichting, later in Den Haag raakt hij als klerk van Johan de Witt in de woelingen in het politieke hart van de Republiek verzeild. Maar hij blijft ook iemand die zich onweerstaanbaar tot de zelfkant van het leven aangetrokken blijft voelen.

Het aardige is dat Noordervliet niet simpelweg gekozen heeft voor een raamvertelling, maar op verschillende momenten terugkeert naar het meta-niveau om de status van het verhaal dat zij over Menno vertelt te problematiseren. Ze vertelt 'slechts' door wat ze van Menno hoort, maar ze voelt zich nogal beperkt door dit perspectief, ook door de bokkige onwil die hij tentoonspreidt en die ze weer op zichzelf betrekt: 'Mij vertrouwt hij niet. Het is zijn goed recht een onbetrouwbare verteller te zijn: ik op mijn beurt ben een onbetrouwbare luisteraar. Zijn onvolledigheid is mijn onvermogen tot hem door te dringen.'

De gebeurtenissen kunnen echter aan geloofwaardigheid winnen wanneer ze door de ogen van meerdere figuren worden beschreven: 'Ik heb meer materiaal nodig. Ik moet hulp halen. Getuigen horen, stemmen en tegenstemmen.' Daarom treden na verloop van tijd ook andere personages als verteller op. Hierdoor komen er tegenstrijdigheden in het relaas van Molenaar aan de oppervlakte. Zo word je ook als lezer bij de les gehouden: de indruk dat er in het levensverhaal van Menno Molenaar - de verhalende plotlijn van de roman - een alwetende, betrouwbare verteller aan het woord is, is vals.

De schrijfster gaat soms ver in haar experimenteerdrift. Ze is bijvoorbeeld in staat een persoon in Menno's leven te 'worden' om hem zo 'levensecht' mee te maken. Zo heeft ze zelfs seks met haar personage. Ultieme doel is om zélf Menno te worden: 'Ik zou hem moeten worden; dat is wat schrijvers doen.' En is dat strikt genomen niet al het geval? 'Alle personages zijn altijd de schrijver. Dat zegt niets.'

Paradoxaal genoeg hebben deze verregaande pogingen tot identificatie, tot vereenzelviging, tot eenwording, als effect dat juist de onoverbrugbare afstand van schrijfster tot personage, van werkelijkheid tot fictie, van heden tot verleden, zich des te scherper manifesteert, dat 'de catch 22 in het historische verhaal' aan de oppervlakte komt: 'Zoals we het verleden nu beschrijven was het niet, en zoals het was zullen we het niet kunnen beschrijven.' Een beschrijving van de Gouden Eeuw wie es eigentlich gewesen is alleen bij benadering mogelijk: 'Laag over laag fixeert het vernis de voorstelling. Ik wil de lagen eraf krabben, ik wil terug naar de scherpe contouren en heldere kleuren. Dat zou al heel wat zijn. Vloeibaar en voorlopig wordt het toch nooit meer.'

Deze vernuftige en toch ook wel verrassende wisselwerking tussen vertelniveau en verhaalniveau maakt van Vrij man een origineel en fris specimen in het verstofte genre van de historische roman.

Noordervliet etaleert haar brede kennis van de Gouden Eeuw en haar eigengereide visie op de erfenis van de Verlichting. Ze laat historische figuren als Johan de Witt, Adriaan Koerbagh en Lieuwe van Aitzema aan het woord en biedt daarmee als het ware een romaneske adaptatie van Jonathan Israels doorwrochte studies over de vaderlandse Verlichtingsdenkers. Soms gebeurt dat wat al te clichématig. Bento van Doorn, die later Spinoza blijkt te zijn, spreekt bijvoorbeeld als een honderd procent hedendaagse Spinoza - de opgehemelde held van de rede. Aan de andere kant is die niet te omzeilen hedendaagse blik precies wat Noordervliet tracht te thematiseren.

De roman staat bol van de filosofische passages over onder veel meer: geloof en rede, kenbaarheid en onkenbaarheid, de plaats van elite en volk in een democratie, repressie en tolerantie, en bovenal vrijheid en gebondenheid. Wat is vrijheid? Wanneer is iemand een vrij man? Zonder uitzondering maken deze passages een scherpzinnige indruk en getuigen ze van een grote dosis gezond verstand. Soms hebben ze ook poëtische kracht: 'Het maakt niet uit in welke tijd je woont. Wie zich losdenkt, hangt.'

Menno's levensverhaal is dan al ondergeschikt geraakt aan de hierboven beschreven metafictionele en historische en maatschappijkritische componenten. Het slotdeel, dat zich in Amerika afspeelt, is veel saaier en taaier dan de Hollandse hoofdstukken. Het verhaal verdwijnt steeds meer naar de achtergrond, mij is althans weinig bijgebleven van het slot. Al zegt dat natuurlijk meer over mij als lezer dan over de auteur, en nog minder over het boek. Vrij man is alleen al een prachtige casus politieke, sociale en cultuurgeschiedenis van de Gouden Eeuw en een intellectueel prikkelende ideeënroman. Dat het ook een onderhoudende en bij vlagen spannende historische roman is, is de kers op de taart - ook al valt de laatste hap niet helemaal lekker.

zaterdag 26 oktober 2013

Zeven dagen lang (185)

20 t/m 26 oktober

ZONDAG Name dropping
Manchester United en Manchester City heetten in hun beginjaren respectievelijk Newton Heath (t/m het seizoen 1901/1902) en Ardwick (t/m 1892/1893). Ik ben van de nostalgie en zo, maar hier vind ik de huidige namen toch beter. Hetzelfde geldt voor Birmingham City (t/m 1904/1905 Small Heath) en Leicester City (t/m 1914/1915 Leicester Fosse).
Anders is dat met Arsenal. Zoals 'United', 'City', 'Town', 'Athletic', 'Rovers', 'Wanderers' etc. was ook 'Arsenal' aanvankelijk een name ending: t/m het seizoen 1912/1913 speelden de Noord-Londenaren onder de prachtige naam Woolwich Arsenal.

MAANDAG Blondeau
Schrijver Thomas Blondeau (35) is geheel onverwachts overleden. Hij stierf in zijn slaap aan een hartslagaderbreuk. NRC Boeken plaatst een wel heel lugubere foto boven een artikel over iemand die op de genoemde manier is overleden.

DINSDAG Zwarte Piet (II)
'Why do you need two Santa Clauses anyway?' Aldus mevrouw Verene Shepherd van de Verenigde Naties. Blijkbaar is het verkopen van zulke oliedomme prietpraat geen hinderpaal om een hoge functie bij de VN te bekleden.

WOENSDAG Zwarte Piet (III)
Heb een klacht ingediend bij de VN tegen Albert Heijn, Jumbo, Plus, Aldi en Lidl. Elke zaterdag als ik in de supermarkt ben voel ik mij, staande voor het zuivelschap, zwaar gediscrimineerd door de literpakken blanke vla. Die vermaledijde vla wekt onterecht de indruk dat alle blanken saaie pieten zijn waar kleur noch geur noch smaak aan zit.

DONDERDAG Bert de Bandiet
De dikke dief Bert van der Roest, het Utrechtse PvdA-raadslid dat ruim 40.000 euro van de Daklozenkrant stal, is ook acteur in de reclames van Independer.nl. De site kondigde eerder aan Van der Roest niet meer voor commercials in te huren. Toch zie ik hem nog elke dag meermaals voorbijkomen in de reclameblokken. Hij speelt een huichelende gladjakker van een verzekeringsmaatschappij, dus de casting was in ieder geval goed.

VRIJDAG Zwarte Piet (IV)
De VN doet de dringende oproep 'experts als Verene Shepherd' te respecteren.
Een expert als Verene Shepherd... Dat is hetzelfde als 'een timide man als Prem Radakishun'. Of 'een bescheiden persoon als Ivo Niehe'. Of 'een enthousiasteling als Theo Reitsma'.

ZATERDAG Read all about it
Toevallig allebei op 28 november verschijnen twee boeken die, om met de Engelsen te spreken, much anticipated zijn: het eerste deel van Willem Otterspeers W.F. Hermans-biografie en Terraces & Floodlights. Een reis door het Engelse voetballandschap van Joris van de Wier. Dat wordt deze Kerstvakantie smullen voor de culturele omnivoor.
Joris geeft het boek overigens in eigen beheer uit. Hij moet er 700 verkopen om break-even te draaien, dus bestel nu alvast een exemplaar! Het zal elke cent van die 18 euro 88 waard zijn, dat garandeer ik u.

dinsdag 22 oktober 2013

Gijp, engnekken en de miskenning van Michel van Egmond

Er was vorige week nogal wat rumoer in het vaderlandse literaire wereldje nadat de megabestseller Gijp van Michel van Egmond de vermaledijde NS Publieksprijs bleek te hebben gewonnen. De winnaar werd dinsdag live bekendgemaakt bij De Wereld Draait Door.

Maar schandaalbelust als DWDD altijd is, werden er eerst nog beelden getoond van de uitzending van VI van de avond ervoor: Johan Derksen kondigde aan dat hij als verantwoordelijk uitgever van Gijp niet aanwezig zou zijn bij de uitreiking, want hij moest niets hebben van die literaire 'engnekken' uit de grachtengordel.

Tommy Wieringa, ook genomineerd, liet zich behoorlijk kennen: 'populistische prietpraat', brieste Tom, 'gadverdamme, wat een gezwets'. Het is bedroevend dat Wieringa zich zo gemakkelijk laat provoceren. Zijn literaire lezers weten zo ook wel dat wat Derksen zegt als een tang op een varken slaat, terwijl Derksens publiek in zijn overspannen reactie alleen maar een bevestiging ziet van het vooroordeel dat hunnie van de literatuur vooral enge snobs zijn die het aan relativeringsvermogen en de broodnodige zelfspot ontbreekt.

Voetbal International is anderhalf uur vermakelijk geoudehoer waar Johans zegen op rust. Een gideonsbende die zich steeds weer in de positie van de underdog manoeuvreert en waarin iedereen met verve zijn rol speelt, van de balsturige babyboomer tot de corpulente knuffelbeer en van de provocerende presentator tot de zorgeloze zot. Onder aanvoering van hopman Derksen zet men zich af tegen alles wat riekt naar gevestigde orde, culturele elite, bedaagd conformisme - of dat nu de publieke omroep in Hilversum-Noord of het literaire centrum in Amsterdam-Zuid is. En dat scoort.

Donderdag viel Christiaan Weijts zijn collega Wieringa bij. In nrc.next noemde hij de NS Publieksprijs een 'gênante aanfluiting'. De literaire uitgeverijen zouden de prijs voortaan moeten boycotten: 'Door zich openlijk hors concours te verklaren kan de literatuur duidelijk maken dat ze andere koek is dan sport-, showbizz- en dieetgoeroeboeken.'

Het is een merkwaardige reflex: de NS Publieksprijs is een literaire prijs waar de 'serieuze' literatoren liever niet mee geassocieerd willen worden, maar wanneer ze hem dan ook inderdaad niet winnen, dan is het geklaag niet van de lucht.

De NS Publieksprijs ís helemaal geen publieksprijs, betoogde Weijts, want in VI was meermaals opgeroepen om massaal op Gijp te stemmen: 'De auteur van Gijp kocht zijn stemmen kortom met geld van Heineken, McDonalds, BMW, enzovoort.'

Het is een beetje een ongelukkig, om niet te zeggen knullig gekozen rijtje multinationals om te linken aan een programma dat nota bene door Amstel wordt gesponsord, waarin het qua vette hap vooral over niet in het assortiment van de gele M zittende XXL-frikadellen en bamihapjes gaat, en waar de enige auto die ooit de revue passeert de Nissan Duke is - en reclame wordt er daarbij bepaald niet voor gemaakt.

Maar het punt dat Weijts maakt is dus dat de propaganda voor Gijp in VI oneerlijke concurrentie was. De literatuur zou zich niet met de wereld van de commercie moeten associëren, vindt hij: 'Door mee te dingen in diezelfde competitie en op te treden onder de NS-vlag, wekken serieuze schrijvers als Tommy Wieringa, Geert Mak en Jan Brokken ten onrechte de indruk dat ze gelijkwaardige collega's zijn van sportverslaggevers en dieetgoeroes.'

Even afgezien van de vraag wat Geert Mak in dit rijtje doet (en waar blijft literaire thrillerschrijfster Simone van der Vlugt, de zesde genomineerde, in deze tegenstelling? Of de literaire thriller wél literatuur is, is een ander heet hangijzer, waaraan ook al aardig wat krantenpapier verspild is en dat daarom maar zorgvuldig ontweken wordt), is de grootste uitglijder wel om Michel van Egmond weg te zetten als slechts een sportverslaggever.

Soortgelijk dedain zag ik ooit tentoongespreid worden door prof. dr. Frits van Oostrom, die iets over zijn mediaperformance als directeur van de KNAW vertelde en daarbij pruilde dat hij als literatuurprofessor bij DWWD toch tegenover 'de voetbaljournalist' Hugo Borst moest zitten. Dat diezelfde Borst genomineerd was voor de prestigieuze Gouden Uil Literatuurprijs voor De Coolsingel bleef leeg (1996), dat was de professor blijkbaar even ontgaan.

De minachting waarmee over 'sportschrijvers' wordt gesproken is opmerkelijk. Verhindert een 'volks' thema automatisch een literaire benadering? Dat lijkt me niet. Omdat het voetbalwereldje - terecht - als een weinig verheffend en soms zelfs verwerpelijk milieu wordt gezien zouden er geen boeken van literaire kwaliteit over geschreven kunnen worden? De onderwereld is ook een scene waarmee je als fatsoenlijk mens niet graag geassocieerd wilt worden, maar er zijn tal van goede boeken over geschreven - en niet alleen thrillers. En wat te denken van met voetbal vergelijkbare volksculturen als het carnaval (Jan van Mersbergens Aan de overkant van de nacht) of religie (de halve wereldliteratuur)?

De aanwezigheid van René van der Gijp in alle mediaoptredens rond Gijp - ik schreef het al eerder - is uit marketingoogpunt begrijpelijk, maar doet Michel van Egmond danig tekort. Van der Gijp is er misschien wel voor verantwoordelijk dat honderdduizenden het boek hebben gekocht, maar dat het een goed boek is, is geheel en al de bewonderenswaardige prestatie van Van Egmond. Van der Gijp is de zorgeloze zot voor het publiek, de superieur schertsende talking head. In Gijp laat Van Egmond juist zien dat de happy-go-lucky die het publiek iedere vrijdag- en maandagavond aan de borreltafel ziet zitten een rol is, dat er achter dat masker een in essentie tragisch en met het leven worstelend mens schuilgaat.

Schijn en wezen, opkomst en neergang, het strevende subject in een weerspannige wereld - het zijn de eeuwige thema's van de literatuur die Van Egmond via zijn personage Gijp in een sublieme stijl aan de orde stelt, zoals hij dat eerder al magistraal deed in het verhaal 'Altijd op zoek naar de verloren tijd' (zie Het beste uit 15 jaar Hard gras, 2010, p. 77-102). Veeleer dan 'sportverslaggevers' zijn Van Egmond en ook iemand als Marcel van Roosmalen nazaten van Nescio en Elsschot, emfatische melancholici, zwelgend in de fijn schrijnende pijn van de weemoed.

Michel van Egmond is een groot schrijver, daar doet geen NS Publieksprijs iets aan af.

zaterdag 19 oktober 2013

Zeven dagen lang (184)

13 t/m 19 oktober

ZONDAG Zoeker
'We hebben een korte periode van atheïstische neigingen achter de rug, waarvan de laatste stuiptrekkingen door Richard Dawkins verdedigd worden. Atheïsme is een waardige en moedige houding die in de loop der eeuwen niet houdbaar is voor de mensen.'
(Doeschka Meijsing, in: Liesbeth Eugelink, 'Niets in mij gelooft dat.' Over religie in de moderne Nederlandse literatuur, 2007, p. 77)

MAANDAG Arrogander
In de reconstructies van het begrotingsoverleg klagen betrokkenen dat Alexander Pechtold 'ronduit irritant' was bij de onderhandelingen. Now, there's a surprise...

DINSDAG Kwetsend
Er is veel ophef over de reclamespot van de Donorweek. FNV Spoor noemt het 'nodeloos kwetsend' voor machinisten dat de triatleet in het filmpje onder gesloten spoorbomen door rent: 'Het is een levensbedreigende situatie die machinisten liever niet willen meemaken.'
Je ziet de triatleet ook op zijn wielrenfiets van een openstaande brug springen. Dat is ook nodeloos kwetsend. Het is een situatie die wielrenners liever niet meemaken, want je karretje is na zo'n sprong gegarandeerd naar de barrebiesjes.

WOENSDAG OV
Sinds de invoering van de OV-chipkaart-poortjes is het aantal zwartrijders in de Amsterdamse metro enorm gedaald. Het openbaarvervoerbedrijf wil de extra inkomsten besteden aan verbetering van het vervoer. Hoezo extra inkomsten? Het is toch zeker niet zo dat die voormalige zwartrijders nu opeens wel een kaartje kopen? Die reizen helemaal niet meer met de metro. Er worden nu minder boetes geïnd, dus het zou me niks verbazen als er juist minder geld binnenkomt.

DONDERDAG Zwarte Piet
Ik voel mij gekwetst door het fenomeen Kerstelf. Het is discriminerend voor kleine mensen zoals ik dat de wijze en gezond doorgegroeide Kerstman het zware werk laat doen door stereotiepe kleine mensachtige wezentjes. Straks in december ga ik een hoorzitting aanvragen. En ik eis in één moeite door dat het hele oeuvre van Rien Poortvliet op de brandstapel belandt. O, en die Randy Newman moet ook op zijn tellen passen.

VRIJDAG Rusland
Als het oorlog wordt, dan stel ik voor eerst de 22 atoombommen die nog in Volkel liggen af te vuren. Die liggen daar toch maar te liggen en zo worden ze te langen leste gebruikt waarvoor ze ooit bedoeld waren.

ZATERDAG Kort dekken
Vanavond om 18.45 uur: de kraker Go Ahead Eagles-Feyenoord.
Niemand minder dan Louis Couperus bekende 90 jaar geleden dat hij dolgraag voetballer in een van deze teams had willen zijn in plaats van schrijver: 'O jaren reeds heb ik in stilte geleden, dat er zóo weinig over mij geschreven werd in de dagbladen; nu is de maat overvol; ik kòn mijn leed niet meer in mij houden, het verstikte mij, het griefde mij en nu, ik beken het u, nu schud ik, razend van ijverzuchtige woede, mijne gebalde vuisten en snik en hik: ware ik slechts een voetbalspeler, ware ik slechts bij Feyenoord, bij Go-Ahead [...].'
(Geciteerd in Maarten Klein, Essays over Louis Couperus, Groesbeek: eigen beheer, 2013, p. 47)

donderdag 17 oktober 2013

Wie komt op voor Sinterklaas?

De jaarlijkse Zwarte Piet-discussie is dit jaar heviger dan ooit, zei 'uniek talent' Matthijs v. Nieuwkerk afgelopen dinsdag. Een rare uitspraak, want pas door er in zijn goedbekeken programma aandacht aan te besteden wordt die uitspraak waar. Je hebt elk jaar wel een paar dreinende individuen en obscure groepjes die wat pruttelen en sputteren, maar omdat de PenW's en DWDD's van deze wereld er nu zo'n issue van maken wordt het vanzelf groter. De mediacratie in volle glorie.

(En door Zwarte Prem natuurlijk. Gek eigenlijk, ik had helemaal niet door dat die zwart was, totdat hij er zelf loeiend en tetterend de aandacht op vestigde. Ach ja, PREM BESTAAT NIET!)

Natuurlijk ben ik niet de beroerdste om mijn steentje bij te dragen aan deze halszaak. Ik zal geen zwarten tot de orde gaan roepen, geen blanken gaan vrijpleiten - of vice versa, niet pal gaan staan voor de volkscultuur en de traditie, niet in het geweer komen voor de jaloersmakende onschuld en pure pret van de kinderen. Daar heb ik mijn mensen voor. Ik kom op voor de rechten van de meest veronachtzaamde en tegelijk meest kwetsbare persoon in dezen: Sinterklaas.

Dat die vrolijk met snoepgoed strooiende Pieten in feite racistische relicten van de koloniale tijd zijn, werd eind jaren '60 in de marxistische kringen van 'Nieuw Links' een standpunt dat goed paste binnen het rebelse idealisme van deze progressieve, oikofobe beweging. Telegraaf-columnist Willem Brandt, een soort Robbie Hoogland avant la lettre, zette op 2 december 1972 geduldig uiteen dat er sprake was van een misverstand: het is de Sint die geringeloord wordt.

'Het blanke element', aldus de geen blad voor de mond nemende Brandt, 'vindt men gesymboliseerd in een stokoude man, in een lange grijze baard, steunend op een staf, met een krakerig stemgeluid, overrijp voor het bejaardenhuis, wiens aftakeling bij ieder meevoelend mens deernis opwekt.' Nota bene op zijn verjaardag wordt deze baas echter stad en land door gejaagd.

De breekbare man wordt overal voetje voor voetje naar een stoel gedirigeerd, onderweg 'bijna zijn nek brekend over de pepernoten die de schalkse Pieten op zijn pad hebben gestrooid.' Eenmaal geparkeerd wordt de oude geacht een jengelende troep kinderen toe te murmelen, kinderen die hem bovendien op grove wijze beledigen door hem 'Sinterklaas, kapoentje', te noemen. Een kapoen is, zoals men hoort te weten, een gecastreerde haan. 'De zak van Sinterklaas' krijgt daarmee ook een zeer wrange, zelfs sadistische bijklank, zou ik daaraan toe willen voegen.

De Pieten voeren de regie, bepalen het tempo, intussen de show stelend met hun acrobatische toeren en vrolijke snoeten. Zonder overleg herverdelen ze de bezittingen van de Sint kwistig onder materialistische koters. Brandt: 'Als er op de verjaardag van Sinterklaas één figuur is waar men medelijden mee moet hebben, dan is het de Sint, een door zijn Zwarte Pieten geëxploiteerde bejaarde, die zij zelfs te paard het dak op jagen, terwijl hij op zijn leeftijd in een flanellen kamerjas bij de haard behoorde te zitten, dromend van het hobbelpaard zijner lang voorbije jeugd.' Maar nee, de Sint moet bij guur weer met schimmel en al het dak op, 'zonder uitzicht op ziektewet of AOW.'

Willem Brandt slaat de spijker op de kop. Als het fenomeen Zwarte Piet kwetsend is voor zwarten, dan is Sinterklaas dat voor ouderen. Dit relict van pre-AOW-tijden geeft een verkeerd signaal af naar de jeugd over hoe om te gaan met bejaarden: alsof het allemaal halfdemente stakkerds zijn die je al zingend mag bespotten om hun seksuele uitgeblustheid, van wie je mag eisen dat ze hun vermogen in natura ter nivellering afstaan en die tot op zeer hoge leeftijd gevaarlijk werk moeten verrichten.

Wie komt op voor de rechten van de oude Sint? Ja, de aangewezen persoon om zich in deze donkere dagen als dappere strijder in het verwoede debat te mengen was natuurlijk Krol, Henk Krol. Maar die is uit de ouderenpartij gebonjourd (de zak gekregen) en wordt nu door zijn oud-medewerkers belasterd (zwartgemaakt). Krol had kunnen opkomen voor de sinterklazen van dit land, maar krijgt nu zelf de zwartepiet toegespeeld.

zaterdag 12 oktober 2013

Zeven dagen lang (183)

6 t/m 12 oktober

ZONDAG AOW-leeftijd (II)
Een jaar geleden schreef ik al eens over de vele blunders van commentator Theo Reitsma. Vandaag is het bij Vitesse-Feyenoord (1-2) weer schrijnend. De oude (71) heeft het minutenlang over 'Leerdam' waar hij Erwin Mulder bedoelt.
Als Mulder en Leerdam nou als twee druppels water op elkaar leken... of in ieder geval dezelfde huidskleur hadden... of toch tenminste voor hetzelfde team speelden... of... afijn.

MAANDAG RKK
Leo Feijen roept op lid te worden van de KRO om te voorkomen dat de uitzending van de eucharistieviering op zondagochtend verdwijnt.
Dat moet ik toch maar eens overwegen. Anders ben ik voortaan overgeleverd aan de ouderlingen Arnold Bruggink en Jan van Halst met hun Piero-prediking.

DINSDAG Uniek talent
Per 1 januari gaat Frits Spits weg bij Radio 2. Zijn opvolger wordt Gijs Staverman. Dat lijkt mij een gevalletje van de regen in de drup.

WOENSDAG Zorgen
''s Ochtends zijn we het intelligentst, maar ook het zorgelijkst, want ook de zorg is een vorm van intelligentie, alhoewel een passieve. De domheid heeft geen weet van zorgen.' - J.W. Goethe
(Johann Peter Eckermann, Gesprekken met Goethe, vert. Gerda Meijerink, 1991 [1836, 1848], p. 110-111)

DONDERDAG P&W
Hans Smolders waarschuwt voor recidivegevaar, tot hilariteit van velen. Menigeen denkt immers dat de kans niet zo heel groot is dat Volkert van der Graaf Pim Fortuyn nog een keer vermoordt.
Toch bestaat het fenomeen 'postume executie'. Het bekendste geval is dat van paus Formosus (820-896), wiens stoffelijk overschot werd opgegraven en op een stoel gezet om hem een proces aan te kunnen doen. Ook Oliver Cromwell en Raspoetin werden na hun dood uit de grond getrokken om nog eens verminkt en onthoofd resp. verbrand te worden. In Nederland kreeg Gilles van Leedenberch, raadspensionaris van Utrecht, in 1619 postuum de doodstraf. Het vonnis werd nog relatief netjes voltrokken: niet Gilles zelf maar de kist met Gilles erin werd aan de galg gehangen.
Ook Benito Mussolini was als lijk niet veilig voor moordenaarshanden. En hoe werd Fortuyn ook wel genoemd? Precies...

VRIJDAG Rutte-II½‎
Nu lachebekje Rutte een meerpartijenakkoord heeft moeten sluiten om zich te kunnen handhaven, dringen zich deze regels uit W.F. Hermans' Mandarijnen op zwavelzuur (1964) op: 'de politicus kan zijn tegenstanders niet met lachen alleen verslaan. Dus zoekt de politicus een verbond.' (p. 11)

ZATERDAG Taalwetje van Zoggel
Iemand die een ander op een taalfout wijst, maakt in die terechtwijzing zelf weer minstens één nieuwe taalfout.

woensdag 9 oktober 2013

Gezien: Het Stenen Bruidsbed

Wanneer: dinsdag 1 oktober 2013
Waar: Theater aan de Parade, 's-Hertogenbosch
Wat: Het Stenen Bruidsbed
Wie: Het Nationale Toneel

In 2011 oogstte de toneelbewerking van Harry Mulisch' klassieker De aanslag (1982) veel lof, met zelfs een nominatie voor de Toneel Publieksprijs. Het Nationale Toneel zette zich nadien aan een bewerking van een andere evergreen van de in 2010 overleden auteur, Het stenen bruidsbed (1959), over de Amerikaanse oorlogsvlieger Norman Corinth die betrokken was bij het bombardement op Dresden en na de oorlog terugkeert naar de nog steeds in puin liggende stad.

In tegenstelling tot het meer rechttoe rechtaan vertelde De aanslag is Het stenen bruidsbed, zoals meer werken uit Mulisch' vroege periode, complexer gestructureerd en van een hoge taaldichtheid: veel metaforen, sterk symbolisch en gebruik makend van verschillende taalregisters, met het meest in het oog springend de cursief gedrukte 'homerische zangen' die het bombardement beschrijven.

Je zou verwachten dat de bewerking zich zou ontdoen van de overbodige stilistische ballast en meer op het verhaal zou focussen, maar niets is minder waar. Deze toneelversie kan zeer tekstgetrouw worden genoemd. Er staan vertellers op het podium die de tekst van de vertelstem uit de roman en de gedachten van de personages vertolken en de filosofische theorieën van Corinth - over tijd uitgedrukt in termen van ruimte, over historie en antihistorie - worden juist extra in de verf gezet door ze langzaam en met nadruk door de acteur (Jeroen Spitzenberger) te laten uitspreken.

Aardig is dat personages die in een bepaalde scène geen rol spelen soms toch op het podium blijven en dan als het ware bevriezen en letterlijk in de schaduw bivakkeren. Visueel valt er sowieso veel te genieten. Er is een hellend podium, de ondergrond bestaat uit schedels waarop planken liggen. Gedurende de voorstelling worden steeds meer planken uit de vloer gerukt, zodat nog meer schedels zichtbaar worden. Hoogtepunten zijn de homerische zangen, als de vijf bemanningsleden op een neerdalend ijzeren geraamte plaatsnemen en de vlammende zinnen in koor opdreunen, begeleid door het geronk van de vliegtuigmotor.

Ik vond overigens wel één significant verschil met de roman: Eugène, het verwijfde schandknaapje van de pensionhouder Herr Ludwig, schrijft in de roman met zijn vinger iets in de wasem die hij op het raam geademd heeft, maar er staat niet wát hij schrijft. In deze toneelbewerking wordt het raam op een scherm geprojecteerd en op de projectie is wel een tekst te zien, die de eerste woorden van de roman én van het stuk zijn: 'Een mens werkt, vrijt, slaapt' etc. Dit is een mooie vondst, die mogelijk zinspeelt op bestaande romaninterpretaties waarin wordt gesteld dat de auteur zichzelf in Eugène spiegelt.

Eugène wordt door een meisje (Sallie Harmsen) gespeeld, wat wel enige verwarring bij de massaal aanwezige scholieren veroorzaakte bij de vraag van Corinth 'Ben jij de zoon van Herr Ludwig?' Stefan de Walle is overtuigend als de joyeuze Alexander Schneiderhahn, personage dat menigmaal het publiek deed lachen. Een vreemde gewaarwording, omdat ik de roman geen humoristische component toedicht. Het is een diep in de geest ingrijpende en bij momenten emotionerende vertelling over schuld en onschuld, verovering en vernietiging, daders en slachtoffers, de paradoxen van goed en kwaad.

Dat alles is in 'Het stenen bruidsbed' overtuigend naar het toneel gebracht. Door de lengte van bijna drie uur en de bovengenoemde tekstgetrouwheid is het stuk een ware tour de force. Daardoor is het verhaal misschien moeilijk te volgen voor wie de roman niet gelezen heeft. Maar ja, wie gaat er dan ook naar een toneelbewerking als hij het origineel niet kent. Het mag een lovend oordeel over deze indrukwekkende voorstelling in ieder geval niet in de weg staan. Grandioos.

zaterdag 5 oktober 2013

Zeven dagen lang (182)

29 september t/m 5 oktober

ZONDAG 27
Niet alleen vroeggestorven muzikanten blijken tot de 27 Club te behoren. Cuthbert Ottaway, sterspeler van zijn generatie en aanvoerder van Engeland in de eerste officiële interland die ooit werd gespeeld (1872), ging ook op zijn 27ste het hoekje om. ZIE

MAANDAG Ome Roon
Je leest overal dat Ronald Plasterk zijn baard heeft afgeschoren, maar het zit iets anders: de baard heeft zich afgescheiden van de heer Plasterk en begint een eigen lijst. En volgens Maurice de Hond kan Lijst de Baard al op 25 á 30 zetels rekenen.
(vrij naar Kopspijkers, 2002)

DINSDAG Wiki (I)
Vroeger goten we cola en sinas bij elkaar in een glas en het resultaat noemden we 'specie'. Een logische naam, vond ik, want zoals specie ontstaat door zand en cement te mengen, zo was ook ons brouwsel een mix, en bovendien met een dubieuze kleur.
Vele jaren later kom ik erachter dat de juiste spelling 'spezi' is, een merknaam die een soortnaam is geworden: Spezi is een Duitse mixfrisdrank. Damn you, Wikipedia...

WOENSDAG Jongenskamp
Sp!ts-columniste Hadjar Benmiloud is in de sportschool geweest: 'De kleedkamersolidariteit onder hen die elkaar elke ochtend tussen zes en zeven tegenkomen, is groter dan die in een gemiddeld concentratiekamp.'
Misschien moet mevrouw Benmiloud maar eens verplicht Tweestromenland. Dagboek uit Bergen-Belsen (1950) van Abel J. Herzberg gaan lezen. En een schorsing krijgen van vier columns, waarvan één voorwaardelijk.

DONDERDAG Wiki (II)
En dan dit. In Aarnout Drost, Hermingard van de Eikenterpen. Een oud vaderlands verhaal. Ed. Joke van de Wiel (1991) [1832], p. 250, staan Siegbert en Hermingard op het punt in het huwelijk te treden wanneer Welf de Usipeter, de boosaardige bard, ingrijpt:
‘Op hetzelfde ogenblik wierp de Bard zijn speer met woedende kracht naar de boezem der schone maagd, Hermingard gaf een gil en zonk in Marcella’s armen.’
Exit Hermingard, naar wij dachten. Edoch:
‘Siegbert was het slachtoffer zijner blinde woede geworden. De edele jongeling had de Usipeter deszelfs speer naar Hermingards hart zien richten, de woede in deszelfs grauwe ogen zien fonkelen, en de bloedgierige woorden gehoord: het denkbeeld van het ogenblik werd moedig volvoerd: hij bedekte zijn Hermingard en beschermde haar, als borstwering, voor de noodlottige speer. Zo offert zich de liefde op; wel hem, die zulk een dood mag sterven!’
De iconische scène met Kevin Costner en Whitney Houston in The Bodyguard (1992) is dus geïnspireerd op Aernout Drost! Daar lees je dan weer niets over op Wikipedia.

VRIJDAG Vinger(s) (I)
Frans Timmermans (PvdA): 'Het kabinet heeft een hand naar het CDA uitgestoken en krijgt daar een middelvinger voor terug.'
Wat zei Hans Gruijters (D66) ook alweer in 1972? 'Als ik een confessioneel een hand heb gegeven, tel ik eerst mijn vingers na.'
Geen wonder dat PvdA en D66 het zo goed met elkaar kunnen vinden.

ZATERDAG Vinger(s) (II)
Dat Gruijters 'een katholiek' of 'een christendemocraat' zou hebben gezegd, is weliswaar wat het collectieve geheugen zich herinnert, maar in werkelijkheid was het 'een confessioneel', of zelfs: 'de confessionelen'. Dit is deze zomer uitgezocht in de lezenswaardige rubriek 'Haagse taferelen' op www.publiekrechtenpolitiek.nl.

vrijdag 4 oktober 2013

Dijkshoorn en de kijk op kunst

Sinds augustus schrijft Nico Dijkshoorn wekelijks in het Volkskrant Magazine een tekst bij een kunstwerk. Coen Peppelenbos van Tzum protesteerde reeds bij aanvang: 'Nico Dijkshoorn heeft weer eens een nieuwe column. Vanaf vandaag mag hij wekelijks een kunstwerk afbranden in het Volkskrant Magazine.' De column zou volgens Peppelenbos 'een verhaalvariant van "dat kan mijn kleine broertje ook"' zijn. Ook op Twitter wordt Dijkshoorn sindsdien bestookt met afkeurende tweets, vooral van mensen uit de kunstwereld. Waarom de afzeiker Dijkshoorn en niet een 'echte', serieuze kunstkenner? Dat is zo'n beetje de teneur.

In 2011 was Dijkshoorn ook al eens in zo'n discussie over kunstbeschouwing verzeild geraakt, maar het curieuze is dat hij toen juist aan de andere kant van het spectrum stond en zélf het 'dat kan mijn zoontje/dochtertje/kind ook'-argument gebruikte. Hij kraakte toen in een column medecolumnist Bert Brussen af om diens in zijn ogen bekrompen en barbaarse kijk op kunst, die ingegeven zou zijn door angst: 'Bert staat in het Stedelijk Museum voor een varkentje met een gele bezem en twee meloenen aan een touw en spreekt dan de klassieke woorden van doodsbange mensen: dat kan een kind van 4.'

In New York had Dijkshoorn een museum bezocht waarin een merkwaardig object als kunst tentoongesteld werd: 'In het Museum of Modern Art stond meteen in zaal 1 een enorme baal hooi midden in de ruimte. Ik heb daar lang naar staan kijken. Vooral hoe de bezoekers er op reageerden. Ze voelden er aan. Er werd gelachen. Verliefde stelletjes leunden er een beetje tegen aan en dan kwam een suppoost ze waarschuwen. Die berg stro maakte nogal wat emoties los. Ook woede. Maar het maakte iets los.'

Op Twitter polemiseerden Brussen en Dijkshoorn nog een zondagochtend verder. De baal hooi wekte ook de woede van Brussen, die een spervuur van tweets besloot met de mededeling dat hij de rest van de dag naar een berg stro ging staren. Hoe zit dat nu, is Nico Dijkshoorn een snobistische kunstpaus of een populistische cultuurbarbaar?

De nieuwe column in VKMag is het gevolg van het in 2012 verschenen Dijkshoorn kijkt kunst, een boek met teksten (gedichten, verhalen, brieven) bij kunstwerken uit het Kröller-Müller Museum te Otterlo. Wie het doorbladert merkt al snel dat de spreekwoordelijke schijtlolligheid maar een klein deel van het boek uitmaakt. Bovendien verwoorden de op de lachlust van de lezer gerichte gedichtjes vaak de manier van kijken van een voor kunst immune jan-met-de-pet, waardoor dat perspectief juist geridiculiseerd wordt in plaats van gecultiveerd.

Veel indruk maken voorts de melancholische verhalen, waarbij een kunstwerk de aanleiding is voor een weemoedige jeugdherinnering of verstilde overpeinzing. Maar ook de directe persoonlijke impressies van wat er te zien is op een schilderij zijn vaak allesbehalve flauw of denigrerend. Bij Jan Toorops prachtige 'Jongens met duif' raakt hij de kern van waarom het schilderij ontroering kan wekken bij de kijker: omdat de jongens zitten. 'Zouden ze hebben gestaan, dan zou het een ander verhaal zijn geweest. Klaar om de duif los te laten, om weg te lopen en boerendingen te doen. Nu ze zitten, is er rust.' Zo'n impressie zet je als lezer weer verder aan het denken: daarom kan de voorste jongen de duif ook met één hand vasthouden: er is een transcendente rust in het tafereel, iedereen is op zijn gemak, zelfs de duif.

De beeldvorming rond Dijkshoorn speelt natuurlijke een grote rol, werkt bij voorbaat sturend. Toen Dijkshoorn kijkt kunst verscheen mocht hij bij De Wereld Draait Door eruit komen voorlezen. Uiteraard lag het zwaartepunt, het ijzeren format van Dieuwke de Eindredactrice en Matthijs de Positivo indachtig, bij de quasi-lollige 'gedichtjes'. Maar ook de tekst bij 'Jongens met duif' las Dijkshoorn voor, en er gebeurde iets geks: ergens halverwege begon Matthijs ineens te lachen, en het publiek volgde, en ook Dijkshoorn veranderde van de weeromstuit zijn intonatie. Het is een effect van perceptie: blijkbaar verwacht het publiek van Dijkshoorn-bij-DWDD een cabareteske of satirische insteek, en wanneer die er een keer niet is, dan wordt die er zelf wel in gelegd door dat publiek.

Dijkshoorn probeert elk kunstwerk met open vizier tegemoet te treden. In zijn column van 2011 heette het: 'Het hele idee van theater, moderne kunst, fotografie, muziek of welke kunstuiting dan ook is dat je je overgeeft en je durft te laten ontroeren. Dat je ergens op inloopt en weet: ik ga iets nieuws voelen of zien. Niets is fijner dan je hoofd om de hoek steken van alweer een nieuwe zaal vol kunstwerken. Eindelijk eens 30 meter lopen en niet weten wat er gebeurt.' De ene keer betekent dat dat een baal hooi hem diep raakt terwijl een volgende keer een rij stenen zijn spotlust opwekt.

Volgens mij is het precies die voorgenomen onafhankelijkheid en de eruit voortvloeiende onpeilbaarheid die schuurt. Menigeen reageert als het over kunst gaat immers vanuit een normatief kader met strakke ongeschreven regels en beperkte bewegingsvrijheid, variërend van kunst is voor elitaire snobs en linkse hobbyisten en dus verderfelijk tot kunst is voor kenners en intimi uit het vak en dus verheven. Eigenlijk verschillen de standpunten niet eens zo veel, aan beide gevallen ligt de overtuiging ten grondslag dat kunst voor een kleine groep mensen is, maar de vertegenwoordiger van het eerste standpunt behoort niet tot de incrowd en verwerpt de kunst en haar 'deelnemers' daardoor, terwijl de ander er op de een of andere manier - vaak 'professioneel' - wel toe behoort en de kunst(beschouwing) daardoor angstvallig tracht af te schermen van buitenstaanders. Nico Dijkshoorn is niet in een van beide kampen onder te brengen, zodat het kan gebeuren dat hij nu eens voor elitair, dan weer voor populistisch wordt uitgemaakt.

Je hebt weleens een politicus die door 'links' als te rechts wordt gezien en door 'rechts' als te links. Dat zijn de beste politici, omdat ze zich niets aantrekken van de starre tweedeling, niet hun standpunten aanpassen aan hun signatuur, maar elk geval apart bezien. Het zijn overigens ook vaak de politici die als eerste uit de fractie geknikkerd worden. Zo ongeveer kijkt Dijkshoorn naar kunst. De ene keer als een 'populist', de andere keer als een 'snob'. Maar altijd als Nico Dijkshoorn.

dinsdag 1 oktober 2013

Zwartboek FOX - Jupiler League (2)

'Jupiler League 2.0' wordt het heel vooruitstrevend genoemd: de Eerste Divisie vanaf het seizoen 2013-2014. Omdat er na enkele faillissementen nog maar 16 clubs over waren, besloot de KNVB in zee te gaan met het FOX van de lugubere poenschepper Rupert Murdoch. FOX heeft de clubs een flinke kapitaalinjectie gegeven, maar de vraag is tegen welke prijs. Een vereiste was de toetreding van de beloftenteams van Ajax, PSV en FC Twente. Zeggenschap over fundamentele zaken als speelschema's, spelregels en competitiviteit zijn uit handen gegeven. 'Een enorme impuls' en een 'verrassend kijkspektakel', blies Jelle Beuker, operationeel directeur van de coöperatie Eerste Divisie, pal voor de aftrap van het seizoen hoog van de toren over de inbreng van FOX. Er werden nog wel wat 'kinderziektes' voorspeld en men dekte zich her en der in door te wijzen op het 'pilot'-karakter van de nieuwe opzet. Maar dat weerhoudt ons er natuurlijk niet van de nieuwe realiteit extra kritisch te volgen. Maand na maand.

Zie ook deel (1): augustus

September

11) De Jupiler League telt dit seizoen 20 teams, wat betekent dat er vier rondes meer dan in de Eredivisie dienen te worden afgewerkt. Rond het weekend van 31 augustus en 1 september stond er een dubbele speelronde op het programma: zowel op vrijdag 30 augustus als op maandag 2 september werkten de twintig teams een compleet programma af. De KNVB heeft de regel ingesteld dat spelers niet in een en dezelfde speelronde uit mogen komen voor zowel het eerste team als voor de beloften. Wie dus op vrijdag voor bijvoorbeeld Jong FC Twente uitkwam, mocht niet op zaterdag in de wedstrijdselectie voor FC Twente-SC Heerenveen worden opgenomen. In theorie was de Jupiler-ronde van de maandag daarop echter een nieuwe speelronde, zodat de regel hier niet van toepassing was. Maar het zou waanzin zijn dat te laten prevaleren boven het praktische argument dat dit competitievervalsing in de hand werkt. Toch? Nou nee, regels zijn richtlijnen, maar niet bij de KNVB, waar regels ijzeren wetten zijn. En zo mocht trainer Jan Zoutman op maandag in principe Dusan Tadic laten opdraven tegen Almere City FC, en Bengtsson en Ebecilio en Gutiérrez. Idem voor Jong Ajax en Jong PSV en hun topspelers. Gelukkig speelden die beloftenteams net tegen elkaar. Slim gepland van de KNVB, toch?

12) Nou, nee, stom toeval waarschijnlijk. Want op 20 september stond de negende speelronde op het programma, de laatste en beslissende voor de eerste periode. Overgebleven kanshebbers: FC Dordrecht en FC Eindhoven. Dordt ontving Willem II, Eindhoven kreeg nota bene Jong Ajax op bezoek. Met Ligeon, met Sana, met Enoh. Maar onafhankelijk van het wel of niet meedoen van eerste elftalspelers: de periodestrijd wordt nu beïnvloed door een team dat niet-competitief is, dat uitgesloten is van promotie of deelname aan play-offs. Natuurlijk kan de bond van tevoren niet weten dat een van de kanshebbers net in de beslissende ronde uitkomt tegen een beloftenteam. Maar waarom dit in te schatten risico niet bij voorbaat uitsluiten door de vier niet-competitieve teams - behalve de beloftenteams ook Achilles '29 - in de beslissende rondes tegen elkaar te laten spelen? Er zijn vier periodes, de vier teams kunnen op zes verschillende manieren in een en dezelfde ronde twee-aan-twee tegen elkaar uitkomen, dus dit moet prima mogelijk zijn.

13) Het schuiven met spelers tussen eerste en beloftenelftal (zie ook punt 4) blijft bijzonder problematisch. Enschede verdient hier wel een pluim, want Jong FC Twente speelt als enige wekelijks met een vaste selectie en schuift vooralsnog geen spelers door van het eerste naar de beloften als dat zo uitkomt. In Eindhoven is de situatie al troebeler. Vorige maand hadden we al de casus Jong PSV-FC Oss waar Tyton en Manolev wedstrijdritme mochten opdoen, deze maand werden ook Arias, Zanka en Jozefzoon 'uitgeleend'. Alleen tegen FC Den Bosch stond er een piepjong elftal; die wedstrijd werd dan ook op vrijdagavond gespeeld en niet de voor Jong PSV gebruikelijke maandagavond. Den Bosch won. Het bontst maakt men het echter in Amsterdam. Daar wordt geschoven met spelers dat het een lieve lust is. Schrik niet: Jong Ajax heeft in 10 wedstrijden al 36(!) verschillende spelers gebruikt. Na 3 wedstrijden hadden er al 24 een kruisje achter hun naam. We noteerden in punt 4 al dat Telstar het tegen Cillessen en Hoesen moest opnemen en FC Oss tegen Boilesen en Sana. Deze maand kreeg Willem II doodleuk Daley Blind en Eyong Enoh tegenover zich. Achilles '29 daarentegen ontving op de Heikant een scholierenelftal omdat de halve jeugdopleiding op interlandweekend was. Achilles won.
Het kan niet vaak genoeg benadrukt worden: je reinste competitievervalsing! Voor de beeldvorming: op 9 augustus leidden Ruben Ligeon en Nicolai Boilesen de defensie tegen FC Oss, op 18 september stonden zij in de basis in Camp Nou in het Champions League-treffen met Barcelona...

14) Ondanks onze bezwaren tegen de toetreding van de beloftenteams waren we wel tevreden met de vierde nieuwkomer Achilles '29. Van een koude kermis kwamen we thuis deze maand. De Groesbekers blijken zo goed als failliet, zo onthulde Voetbal International. Voorzitter Harrie 'Scheringa' Derks heeft privé een conflict met de Rabobank, maar omdat hij met al zijn geld in Achilles zit dreigt hij de club in zijn val mee te sleuren. Groesbeeks gezeik allemaal, maar het wrange is dat de KNVB onverbiddelijk was voor noodlijdende clubs als RBC en SC Veendam en dat Fortuna Sittard en FC Emmen als categorie 1-clubs onder curatele staan bij de bond, terwijl Achilles '29 volgens die criteria niet eens toegelaten had mogen worden en bovendien gevrijwaard is van de strenge financiële meetmomenten die om de zoveel maanden plaatsvinden.

15) De livewedstrijden. De daling van de bezoekersaantallen zet door, vooral de dramatische zaterdagmiddagwedstrijd van 16.30 uur is dodelijk voor de belangstelling - en dus ook voor sfeer en beleving. Deze maand zijn er veertien wedstrijden live uitgezonden. Opnieuw is Jong PSV het vaakst op tv geweest, dit keer samen met FC Dordrecht, Willem II en Achilles '29 (3x). De negende speelronde was pas de eerste ronde waarin Jong PSV niet voor live coverage was geselecteerd. De Eindhovenaren gaan dus nog fier aan kop met in totaal 8 keer live, gevolgd door Jong Ajax (6) en Willem II (5). Almere City FC staat nog altijd op 0, De Graafschap, Helmond Sport en - opvallend - Jong FC Twente op 1.

16) Wie zijn club live wil zien maar niet in het stadion kan zijn, kan sinds een paar jaar de wedstrijd via internet bekijken met pay-per-view, een eenmalige aankoop. FOX hanteert echter absurde prijzen: maar liefst 11,95 voor een losse wedstrijd, waar Eredivisie Live 5,95 rekende. Allemaal om de consument tot het afsluiten van een abonnement te dwingen.

17) De samenvattingen dan, zie ook punt 10. Er is nog maar weinig verbetering te bespeuren. De versplintering van de wedstrijden over het weekend maakt een stevige profilering al onmogelijk. Op maandagavond worden alle samenvattingen getoond, maar ze zijn ingekapseld in de reguliere uitzending waarin ook de Eredivisie en het buitenland besproken wordt en die bovendien koppig tegenover VI staat geprogrammeerd. Treurig was het programma op 20 september, de beslissende negende ronde van de eerste periode. Tien wedstrijden werden in een uiterst kort samenvattingsprogramma gepropt: een klein halfuur met ook nog eens twee commercial breaks daarbinnen. Het begon ook pas om 23.15 uur, omdat zo'n stomme zombieserie voorrang kreeg. De naam van het programma is Fox Sport Centraal, zodat de samenvattingen totaal geen eigen identiteit krijgen. Wilfred Genee op vrijdagavond, 22 uur, those were the days.

18) Supporters blijven zich vreedzaam verzetten tegen de nieuwe opzet, met name via spandoekacties: bijvoorbeeld bij Willem II en FC Den Bosch. En de Brigata Tifosi van De Graafschap boycotte na Jong PSV ook de thuiswedstrijd tegen Jong FC Twente. De FOX-commentator Koert Westerman is niet te beroerd het vuurtje op te stoken: hij was blij een uitwedstrijd van Sparta te mogen verslaan, want dan had hij tenminste geen last van 'dat cynische Sparta-publiek'. Goed bezig Koert...