zaterdag 30 november 2013

Zeven dagen lang (190)

24 t/m 30 november

ZONDAG Tot tranen geroerd
Vanavond een werkelijk schitterende documentaire gezien: Searching for Sugarman.
Sixto Rodriguez maakte begin jaren '70 twee platen die goede kritieken kregen maar slecht verkochten, waarop hij er door zijn label uit werd gegooid. Intussen was een illegale kopie in Zuid-Afrika beland en Rodriguez werd er het icoon van de ondergrondse blanke anti-apartheidsbeweging. Iedere Zuid-Afrikaan had minstens drie platen: Abbey Road van The Beatles, Bridge over Troubled Water van Simon & Garfunkel en Cold Fact van Rodriguez. Honderdduizenden exemplaren werden er van verkocht, maar Rodriguez wist van niets! Hij maakte thuis in Detroit lange dagen in de sloopindustrie om de eindjes aan elkaar te knopen; wat er met de royalty's gebeurde is schimmig.
Omdat hij in Amerika een anonymus was, omdat Zuid-Afrika lang een gesloten staat was én omdat daar de mythe had postgevat dat Rodriguez zelfmoord had gepleegd, kwam ruim 25 jaar lang niemand op het idee op zoek te gaan naar deze mysterieuze artiest. In de beginjaren van het internet begonnen een platenzaakeigenaar en een muziekjournalist een zoektocht, die toevallig een dochter van Rodriguez bereikte. Tot hun stomme verbazing bleek Rodriguez nog te leven. In 1998 vloog hij naar Zuid-Afrika, rekenend op misschien 25 belangstellenden, maar hij gaf er prompt zes concerten voor telkens 20 000 uitzinnige fans.
De documentaire is rijk gelardeerd met fragmenten uit Rodriguez' liedjes, die al de hele week in mijn hoofd spelen. Wat een stem! Ik moet die cd's hebben.

MAANDAG Low Expectations
Begin januari komt Bruce Springsteen met een nieuw album: High Hopes. Het titelnummer staat al online en valt nogal tegen. De plaat zal bovendien voor een deel uit nieuwe opnamen van bestaande liedjes bestaan, wat weinig goeds belooft. Maar laat ik niet voor mijn beurt spreken.

DINSDAG Storing
Wéér een storing bij de NPO. Je gaat toch zo langzamerhand denken dat ze het expres doen om de politiek duidelijk te maken dat nog meer bezuinigen funest is voor de continuïteit.

WOENSDAG The Big Purse
Ook ruim 100 jaar geleden regeerde het grote geld al in het voetbal:
'In 1908, the Football League determined that the Tottenham Hotspurs [sic] of London would be a more attractive draw than the Lincoln City club, a decision wholly consistent with the tendency to "concentrate the best professional football in the largest centres." Citing Lincoln City's past loyalty to the League, excellent playing facilities, accessibility, and hard-working supporters, one writer from Lincoln felt that it was despicable that the club should "go under before the encroachments of clubs with their ignoble and sole considerations of the 'big purse.'" The club was replaced nontheless.'
(Steven Tischler, Footballers and Businessmen. The Origins of Professional Soccer in England, 1981, p. 82)

DONDERDAG DWDD
Als de serie 'Guilty Pleasures' iets duidelijk maakt, is het dat een 'fout' lied praktisch nooit fout is door de tekst. Van elk nummer is wel een geloofwaardige versie te maken.

VRIJDAG De Stokoude
Net als een dag eerder met de Feyenoord-hooligan hadden ze de P&W van gisteren met Freek de Jonge ook een uur eerder moeten opnemen, dan hadden ze de uitzending nog te elfder ure (haha, het begint ook altijd om elf uur! haha die Zoggel) kunnen cancelen om de meelijwekkend seniele hakkelaar tegen zichzelf in bescherming te nemen.

ZATERDAG Overtime
Schakel je als elke week om 22u30 in voor de eredivisie-samenvattingen, blijkt de gehypete serie Overspel nog tot 22u55 de zender bezet te houden. Ramsey Nasi verpest het dus ook al voor de goedwillende Nederlandse voetbalvolger.

dinsdag 26 november 2013

Treinpoëten maken zich niet dik (of dun)

Klassieke Nederlandse poëzie is opvallend vaak op de een of andere manier in de trein of op een treinstation gesitueerd. Wat 'Aan Rika' van Piet Paaltjens zo geestig maakt wordt door de structuur van de eerste strofe veroorzaakt, meer bepaald door hoe in de vierde regel de gortdroge conclusie uit de eerste drie regels wordt getrokken:

Slechts éénmaal heb ik u gezien. Gij waart
Gezeten in een sneltrein, die de trein
Waar ik mee reed, passeerde in volle vaart.
De kennismaking kon niet korter zijn.

Prachtig is Willem Wilminks 'Echtpaar in de trein', waarin een man en zijn vrouw tegenover elkaar gezeten een treinreis maken. Het verschil in perspectief ('zij rijdt vóór-, ik achteruit') leidt tot een wijsgerige uiteenzetting over de tegengestelde manier waarop Man en Vrouw het huwelijksleven ervaren:

We zien dezelfde dingen wel,
maar ik heel traag en zij heel snel.
Zij kijkt tegen de toekomst aan,
ik zie wat is voorbijgegaan.

Zo is de huwelijkse staat:
de vrouw ziet wat gebeuren gaat,
terwijl de man die naast haar leeft,
slechts merkt wat zijn beslag al heeft.

Zij rijdt 'de toekomst in', hij 'het verleden uit', maar 'beiden aan dezelfde ruit'.

Het slot van Martinus Nijhoffs Awater speelt zich volledig af op een station, specifiek een perron. Typische elementen van zo'n setting zijn door de dichter in beklijvende regels gegoten. De eigenaardige manier waarop de wijzers van een stationsklok zich gedragen bijvoorbeeld: 'De klok verspringt van minuut naar minuut.' Dat is vandaag de dag, bijna 80 jaar later, nog altijd zo. Maar ook het indrukwekkende voorkomen van de verdwenen stoomtrein is vereeuwigd in onsterfelijke regels: 'Haar zuil van zuchten wordt een wolkenkluwen.' En 'Van schakels is haar klinkende ceintuur.' En dan die machtige slotregel: 'Zij vertrekt op het voorgeschreven uur.'

Een andere categorie vormen gedichten die meestal geen enkele referentie aan de trein bevatten, maar die geschreven zijn in een treincoupé. Bekendste voorbeeld is natuurlijk Pierre Kemp, die talloze gedichten schreef op zijn dagelijkse treinreizen als forens tussen Maastricht en Eygelshoven. Maar ook drie klassieke gedichten van J.C. Bloem, 'Regen en maanlicht', 'Herfstdag' en 'De Dapperstraat', blijken hun oorsprong te hebben in een treinreis. Opvallend is dat in twee van de drie geen enkel spoor hiervan terug te vinden lijkt in de tekst, integendeel zelfs.

Guus Sötemann over eerstgenoemd gedicht: 'op 7 januari [1917], in de trein van Almelo naar Amsterdam, schrijft hij het prachtige gedicht dat wel beschouwd mag worden als de eerste "vintage"-Bloem: "Regen in den zomernacht" (later gepubliceerd als "Regen en maanlicht").' (Vier opstellen over J.C. Bloem, 1979, p. 40). 'Regen en maanlicht' is echter gesitueerd in een slaapkamer, het lyrisch ik tuurt 's nachts uit het open venster naar de maan en geniet van de regen; een statisch en verstild moment en wel het tegendeel van een rijdende trein.

De evergreen 'De Dapperstraat' is 'gedeeltelijk geschreven in de trein van Amsterdam naar Amersfoort' (Op. cit., p. 104), terwijl het gedicht toch eindigt met de verklaring van het lyrisch ik dat hij de voorgaande overpeinzingen omtrent natuur en stad heeft 'overdacht, / Verregend, op een miezerigen morgen, / Domweg gelukkig, in de Dapperstraat', in de verste verte niet in een treincoupé.

Alleen 'Herfstdag', dat 'ontstond op een herfstdag, toen Bloem door de bollenstreek tussen Haarlem en Leiden spoorde' (Op. cit., p. 93), kan inderdaad gelezen worden als de waarneming van een achter het raam van een trein gezeten beschouwer die de 'tuinders' in de dan braakliggende bollenvelden, 'de bruine hoven', met daarboven de egaal grijze hemel bekijkt: 'Herfst, land en mensen in een stil verband'.

Land en mensen kwamen op een soortgelijke manier al samen in Marsmans 'Herinnering aan Holland', maar daar niet in een 'stil' maar in 'een grootsch verband'. Het gedicht lijkt geheel uit natuurevocaties te bestaan, aangevuld met enkele boerderijen en kerktorens. Of zouden de 'grijze veelkleurige dampen' waarin de zon wordt 'gesmoord' misschien veroorzaakt worden door de rook van de stoomtrein die dit landschap doorsnijdt?

Andere auteurs hebben de dampen wel in die betekenis overgenomen. Maarten 't Hart bijvoorbeeld legt in 'Mammoet op zondag' de link met de petrochemische industrie van Pernis: 'ik ging staan op de trappers en reed in de richting van de dikker wordende nevel, de rook van Pernis en van de zon die inderdaad in grijze veelkleurige dampen versmoord werd.' En K. Michel verandert in een titelloos gedicht uit Ja! Naakt als de stenen (1989) de richting van Marsmans rivier ('Grote rivier! Draai om! [...] Vertrouw het laagland [...] niet.') en de grijze dampen zijn 'oker en verstikkend'.

Ook minder bekende gedichten van toch bekende dichters die iets met de trein te maken hebben zijn soms verborgen parels in hun poëtisch oeuvre. 'Treinnimf' van Gerrit Achterberg bijvoorbeeld, dat zich na een mooie openingsregel aanvankelijk nogal moeizaam voortsleept:

Het leven ligt te bloeien aan haar wang.
In zoete welving steekt de kin naar buiten
om met een gleuf tegen haar lip te sluiten,
die met de bovenlip staat in ontvang

van kussen, die als koele winden fluiten.

Maar na die eerste vijf regels wordt het lyrisch ik, een dichter, steeds directer. We zien hem het meisje observeren, tersluiks haar ondeugende schoonheid bewonderen:

Wat zijn haar benen rank en recht en lang.
Knieën en enkels en de slanke kuiten
staan in het rokje strang en in bedwang.

Dit wordt hem evenwel meteen betaald gezet:

Zijn wij in Amsterdam, vroeg ze tenslotte.
Ik stotterde. Ik kon geen antwoord geven.
Een ander was mij voor en kreeg haar blik.

De dichter verkiest echter de poëtische ontmoeting van de geest boven de banale, aardse variant. En daarin is hij allang geslaagd - daar is hij dichter voor -, zodat hij in de slotregels alsnog zijn triomf kan vieren:

Toch valt er met een dichter niet te spotten:
omdat hij alles al heeft opgeschreven
maakt hij zich achteraf niet dun of dik.

zaterdag 23 november 2013

Zeven dagen lang (189)

17 t/m 23 november

ZONDAG Stop excessief politiegeweld
Gert-Jan Segers kan zich beter druk maken om het ontspoorde gedrag van politieagenten, de hooligans van 2013. Na Rotterdam, Deventer en Sittard presenteert ook de politie van Amsterdam zich nadrukkelijk als firm om rekening mee te houden.
'Waar de hooligans [in de jaren 80 en 90] altijd nog ongeschreven regels en erecodes hadden die het geweld overzichtelijk maakten (alleen vechten met gelijkgestemden, dus geen kinderen of "petten en sjaals" aanvallen. Geen wapens. Wie op de grond ligt wordt met rust gelaten) lijkt de politie geen rem te kennen.' (Indehekken)

MAANDAG Quiz
Eindelijk weer een voetbalquiz op tv, dacht ik. Maar ik heb de eerste uitzending van Koning Voetbal niet eens uitgezeten. Wat een irritante ongecontroleerde schreeuwshow.
Was Frank Masmeijer er nog maar met zijn Aanvalluh!..

DINSDAG Definitie
Debat: vergadering van mensen die elkaar geërgerd verzoeken uit te mogen spreken.

WOENSDAG Aardappels, groente en vlees, verder geen nieuws
Rare actie van HAK: 'Op Woensdag HAK-dag eten we lekker Hollands met de Groenten van Hak.' En de andere zes dagen eten we géén Hollandse kost? Je zou het eerder andersom verwachten: vooruit, één dag per week exotisch, de rest van de week geen fratsen.

DONDERDAG Vraag
Waarom is het eigenlijk 'rechtsomkeert' maken en niet 'linksomkeert'? Zeker in een land waar het verkeer rechts rijdt.

VRIJDAG Slecht plan
Minister Bussemaker wil dat meer buitenlandse studenten na het behalen van hun diploma in Nederland blijven. Alsof er nog niet genoeg jeugdwerkeloosheid is, ook onder jonge academici.

ZATERDAG Perpetua
Dat we zo lang moesten wachten op een nieuw Perpetua-deel, wordt in één klap duidelijk. Murasaki Shikibu's Genji telt maar liefst 2016 bladzijden! Het kost 75 euro. Dat is een halve ribbenkast uit mijn lijf.

Maatschappelijke satire

Er is veel gaande de laatste tijd in het land, wat me niet in de koude kleren is gaan zitten. Er zijn ook andere redenen, maar ik kom er allemaal niet meer zo goed uit. Daarom maar deze verwarde, ongstructureerde aantekeningen:

Volkert van der Graaf komt binnenkort vrij. Ad Melkert is teruggekeerd van politiek asiel in de USA en klopt al aan de poort. We zijn zo onderhand weer terug bij af. En ook maatschappelijke satire wordt opnieuw in de ban gedaan.
Pauw & Witteman entameerden aan hun late avondtafel een discussie over de vraag Wordt Nederland racistischer? De inmiddels onvermijdelijke Anousha Nzume en ene Zihni Özdil kwamen opeisen dat racisme in dit verschrikkelijke land waarin zij de pech hebben te moeten leven geïnstitutionaliseerd is. Er heerst hier een 'racistisch klimaat', er is sprake van 'institutioneel racisme' zei Nzume. Een term die nota bene Özdil een dag eerder op De Joop, bolwerk der cultureel marxisten, als voldongen feit had gepresenteerd.
Nzume en Özdil kwamen woorden tekort om duidelijk te maken dat de politiek, de media, dit land hun gekwetste gevoelens onvoldoende serieus nemen en verhinderen dat ze er uiting aan kunnen geven.
En dat terwijl Özdil al voor de tweede keer deze maand op landelijke televisie mocht komen vertellen dat hij monddood wordt gemaakt. En dat terwijl we al wekenlang bedolven worden onder een totaal ontspoorde zwartepietendiscussie. En dat terwijl de Gekwetsten aan tafel van meet af aan hun discussiepartner Thierry Baudet overschreeuwden, hem niet uit lieten praten en minutenlang hun grieven miljoenen huiskamers in mochten slingeren.
Twee tegen één, maar wij worden gemarginaliseerd.
Baudet deed er na een paar minuten proberen wijselijk het zwijgen toe en dacht er de verdere uitzending het zijne van. Hij zag in dat zo'n parodie op een discussie niet te winnen valt en dat hij deze maand groot gelijk heeft gekregen met zijn stelling dat dit land zwaar gebukt gaat onder oikofobie.
Er zijn racisten, zoals die er altijd geweest zijn, en die kunnen niet hard genoeg aangepakt worden, maar het beeld dat nu gecreëerd wordt van een land dat racistisch is, dat onder een deken van ingekankerd racisme ligt, dat moeten we ons niet laten aanpraten, te meer nu dommige uitspraken van een uitgerangeerde presentator (Spijkerman) en een matige zanger die patent heeft op flauwe grappen (Gordon) als bewijslast worden opgevoerd.
Özdil maakte nog een smakeloze grap toen hij onze voormalige Koningin die kort geleden nog een kind naar het graf heeft moeten brengen een 'allochtone bijstandsmoeder' meende te moeten noemen.
Nzume begon tot ieders verbijstering te huilen om een fragmentje van het Pownews waarin Rutger aan protesterende illegalen vraagt of ze zijn schoenen willen poetsen en zijn rug willen krabben. Dominique Weesie, die ernaast zat, distantieerde zich van zijn eigen medewerker.
Dat was nog wel het treurigste van alles. Maatschappelijke satire, zoals elke vorm van geëngageerd cabaret en schurende humor, heeft het volste recht de plank zo nu en dan mis te slaan.
Maatschappelijke satire ontleent haar bestaansrecht aan het opzoeken van de grens. 'De' grens is per definitie vaag en onzichtbaar, maatschappelijke satire wekt reacties op die duidelijk maken waar de grens ligt. Zij jaagt daarmee ook de discussie over die grens aan, doet stellingen en tegenstellingen oplichten, roert waar het stinkt, wrikt waar het vastzit. Maatschappelijke satire is daarmee zowel tegendeel als tegenwicht van politieke correctheid.
Nederland heeft een voortreffelijke traditie van maatschappelijke satire op televisie, al vanaf van Zo is het toevallig ook nog 's keer, via Farce Majeur, Hadimassa en Van Kooten en De Bie tot Kopspijkers, Dit was het nieuws, Koefnoen en tegenwoordig, bij gebrek aan beter, het Pownews. Die traditie van maatschappelijke satire is er tevens de oorzaak van dat Özdil zo'n opmerking over Beatrix kan en mag maken.
Gemene deler is het uitvergroten, het tot in het absurde doordenken, het koppelen van kleine aberraties aan grote gevoelige thema's. Het beroemde item 'Beeldreligie' van Zo is het... stelde de beeldbuisverslaving van de Nederlander aan de kaak door het televisiekijken als de nieuwe nationale religie voor te stellen. Pownews had blijkbaar ontdekt dat de protesterende illegalen daar door onscrupuleuze welzijnswerkers waren geposteerd en stelde deze curieuze vorm van knechtschap aan de kaak door op slavernij te hinten.
Tamelijk smakeloos of smakelijk onbetamelijk, dat is wat je ervan kunt vinden, een middenweg is er niet met maatschappelijke satire. Het Pownews-item was overigens het eerste, maar daar gaat het niet om. Waar de makers van Zo is het... pal stonden voor hun radicale provocatie ('Uw gekwetsheid is te oud voor ons', etc.), daar trekt Weesie om één labiele extremist zijn keutel alweer in.
Koefnoen had lang het monopolie als het op scherp commentaar op de politieke actualiteit aankwam, maar is dat kwijtgeraakt door een overvloed aan ongevaarlijke filmpjes met irrelevante typetjes. Het Pownews is eigenlijk maar een halfslachtige vorm van maatschappelijke satire, het houdt het midden tussen onderzoeksjournalistiek en sketch-show en komt vaak niet uit de verf door de chaotische structuur en het vele aankondigen van wat er nog gaat komen, waardoor het zo noodzakelijke shockeffect verdwijnt. Geen wonder dat de anti-zwartepietlobby juist dit jaar voet aan de grond heeft gekregen, het zo noodzakelijke tegenwicht van de maatschappelijke satire lijkt volledig verdwenen.

zaterdag 16 november 2013

Zeven dagen lang (188)

10 t/m 16 november

ZONDAG Dave
Dave von Raven van The Kik gespot in nachtelijk Rotterdam.
Bekend is dat Von Raven een gepassioneerd liefhebber is van obscure beatbandjes uit de sixties. Zou hij zijn eigen verschijning hebben gemodelleerd naar Roek Williams, van Roek Williams & The Fighting Cats? De gelijkenis is groot (zie foto).
Roek was wel een Amsterdammert, wat het weer veel minder aannemelijk maakt.


MAANDAG Wereld van verschil
1) Hij sloeg haar gade.
2) Hij sloeg zijn gade.

DINSDAG Twee nieuwsberichten
'Wilders ontvangt Marine Le Pen'
'PVV wil Elfstedentocht op kunstijs'
Voor beide geldt: Geert begeeft zich op glad ijs.

WOENSDAG Da's toch krom
Een rechter in België heeft een 15-jarige jongen die monnik wil worden verboden af te reizen naar India.
Dus als je als minderjarige naar Syrië wilt afreizen om terrorist te worden, dan wordt je geen strobreed in de weg gelegd, maar als je je wilt gaan bekwamen in het vreedzame boeddhisme, dan grijpt de rechterlijke macht wel in.

DONDERDAG Zwarte Piet (V)
De volgende non-valeur die het alweer te lang zonder media-aandacht heeft moeten doen grijpt de zwartepietendiscussie aan om gratis zendtijd te bemachtigen: 'Ik heb een droom * Toine van Peperstraten-snik * dat geen enkel kind ooit meer hoeft mee te zingen met "Ook al ben ik zwart als roet, ik meen het toch goed"!', aldus de Kameroens-Russische comédienne Anousha Nzume (niet in de Zoggel Top 100 Nederlandse cabaretiers; geen Wiki) in P&W.
Dat is ook zoiets. Ik wed dat praktisch niemand die regel uit 'Daar wordt aan de deur geklopt' kende voor deze pleuris uitbrak. Zo ver in dat lied kwam je als meezingend kind nooit, het was altijd het eerste couplet afraffelen en dan hup het volgende nummer.
Overigens zongen wij altijd: 'Daar wordt aan de deur geklopt, hard geklopt, deur kapot / Dat is die buurman weer, die flikt dat elke keer.'
Ik zal binnenkort dus wel acte de présence moeten geven op een hoorzitting.

VRIJDAG Zwarte Piet (VI)
Morgen komt-ie, de Sint. En het is deze maand 50 jaar na de moord op John F. Kennedy. Daar ga je al. In 2063 herdenken we de moord op de Goedheiligman, die vanuit een pakhuis aan de Zuiderhaven in Groningen dodelijk werd getroffen door drie kogels van Lee Harvey Esajas. In de docu De dag dat Sinterklaas werd vermoord blikt de bejaarde interviewer Jelle Brandt Corstius (85) dan terug op die tragische gebeurtenis en op het Pepernotenoproer dat daarna uitbrak, met o.a. Sywert van Lienden (73), Alexander Kloepping (76) en Freek de Jonge (119).

ZATERDAG Play-offs WK
Vanavond duimen voor Burkina Faso in en tegen Algerije. De Burkinezen verdedigen een 3-2 voorsprong uit de heenwedstrijd.
En dan volgend jaar in groep H: Burkina Faso-Bosnië Herzegovina. Dat is de charme van het WK.
De bondscoach heet Paul Put. Ik hoop op Otto Pfister-achtige taferelen.
Update 23:11 De wedstrijd is pas dinsdag. Versiering weer uit de tuin gehaald.

donderdag 14 november 2013

Consumenten vertrouwen

Het grote nieuws verscheen vanochtend in caps lock op pagina 101 van Teletekst: NEDERLAND UIT RECESSIE. Mensen sprintten juichend hun huizen uit. Auto's reden toeterend door de straten. Vuurwerk spatte uiteen boven de huizen.

't Is niet waar. Het heuglijke bericht van 0,1% groei dat het CBS vanochtend verspreidde werd ogenblikkelijk gebagatelliseerd door alle commentatoren. De export trekt weer aan, maar daar staat tegenover dat de werkloosheid blijft toenemen en de consumptie blijft dalen. De mensen in het land hebben er nog geen vertrouwen in dat het weer beter zal gaan. En laten we wel wezen: ze hebben daar alle reden toe.

De conjunctuurbeweging van de economie - iedereen heeft het op school geleerd - heeft altijd laten zien dat in perioden van laagconjunctuur mensen hun baan verliezen, maar dat het werk weer voor het oprapen ligt zodra de lijn naar boven inzet. Ik heb sterk de indruk dat het dit keer anders is.

In veel sectoren is er niet tijdelijk minder werk, de productiviteit is er nog steeds wel, maar zij wordt nu verzorgd door goedkope buitenlandse krachten en vooral door machines, apparaten, computers. Meer productie met minder mensen. Als de economie weer aantrekt, dan zal die onomkeerbare automatisering verhinderen dat de overbodig geworden werknemers terugkeren.

We kunnen niet allemaal systeembeheerder worden.

Hoe kan men in die situatie van permanente werkloosheid verwachten dat het consumentenvertrouwen toeneemt? De Wereld Draait Door had vanavond in plaats van het vaste panel tv-economen een drietal pas afgestudeerde, 'talentvolle' economen uitgenodigd, de 'fine fleur' van de nieuwe generatie aldus Nieuwkerk. 'Hoe gaat jullie generatie de crisis oplossen?' vroeg hij doodleuk. Ze pruttelden een cliché hier en debiteerden een gemeenplaats daar. Helaas zeiden ze niet: wij gaan er voor zorgen dat mensen als jij eens stoppen met het stellen van zulke idiote vragen.

Economen zijn gedragswetenschappers. Ze observeren gedrag, inventariseren wat er over een voorbije periode is gebeurd, analyseren die data en leiden er een interpretatie uit af. Hun modellen hebben veeleer een verklarende waarde, veel minder een voorspellende - ook al is dat vaak een streven. Als een astronoom de baan van een hemellichaam berekent, dan kan hij tevens nauwkeurig voorspellen hoe dat hemellichaam zich in de toekomst zal bewegen. Het hemellichaam trekt zich niets aan van de waarneming en de voorspelling.

In de economie is dat anders omdat het niet over levenloze dingen gaat maar over gedrag van mensen, mensen die kennis nemen van de waarnemingen, verklaringen en voorspellingen van de economen en daarop reageren en anticiperen. Waarna de voorspelling meteen achterhaald is, omdat die nog gebaseerd is op de situatie van vóór de voorspelling. Nergens is het aantal self-fulfilling prophecies zo groot als in de economie, denk ik. Economen zouden de gevolgen van de reacties op hun voorspelling eigenlijk moeten inbouwen in diezelfde voorspelling.

Een van de fijne bloemen noemde de economiewetenschap een religie: iedereen gelooft iets anders en er is een charismatische voorganger nodig achter wie iedereen aanloopt om écht iets te veranderen. Dan wordt er al snel naar de politiek gewezen, maar aangezien we niet in een democratie maar in een mediacratie leven moeten we misschien eerder naar de kranten en de programma's kijken. Daar regeert echter meer en meer de waan van de dag, ontbreekt ten enenmale het overzicht, de diepgang en de brede blik.

'Nederlanders op drie na gelukkigste volk ter wereld', lazen we begin september in de Volkskrant. Commentaren, opinies, discussies. 'Nederlanders depressiefste volk van Europa', kopte dezelfde krant vorige week. Opnieuw reactie, analyse, debat. Niemand die de moeite nam om de onverenigbaarheid van beide berichten te belichten.* Het mediageheugen is in permanente staat van dementie als gevolg van een hardnekkige verslaving aan de roes van de hype.

Ook daarom moet een passant als Rutte niet elke keer weer zo opzichtig om consumentenvertrouwen schooien. Dan wordt hij de weerman die elke avond voorspelt dat morgen de zon gaat schijnen terwijl het elke dag weer blijkt te regenen. Als dan eindelijk daadwerkelijk de zon gaat schijnen heeft allang niemand meer de moeite genomen nog naar hem te luisteren. De politiek moet zich niet bezighouden met de mensen op te dragen wat ze zouden moeten doen, ze moet maatregelen doorvoeren waardoor de mensen vanzelf datgene gaan doen wat de politiek wil. Put your money where your mouth is.

Het is een illusie te denken dat consumentenvertrouwen op afroep bestelbaar is. Sterker: wie alsmaar roept dat de mensen meer vertrouwen moeten hebben in de economie terwijl alles om hen heen op het tegendeel wijst, zal niet alleen geen weerklank vinden maar ook het wantrouwen tegen zichzelf afroepen. Het consumentenvertrouwen zal pas toenemen wanneer politici de consumenten vertrouwen. Dan zullen vanzelf de consumenten ook de politici weer gaan vertrouwen.

* Alleen Bram Oostveen had het in de gaten, waarvoor dank.

zondag 10 november 2013

Zeven dagen lang (187)

3 t/m 9 november

ZONDAG Barney (I)
Raymond van Barneveld mist op een haar na de finale van de Masters.
Barney, wat een held. Ik bedenk me opeens dat hij al sinds mijn prille jongensjaren onafgebroken aan de top staat, wat toch eigenlijk een magnifieke prestatie is. In pyjama met een zakje chips op de bank naar de Embassy kijken, dat is pure nostalgie. Dat heb ik verder alleen met Ryan Giggs, die ook nog steeds over het veld dartelt. Alle andere jeugdhelden van het eerste begin zijn inmiddels al lang en breed gestopt, afgegleden of overleden.

MAANDAG Barney (II)
En dat terwijl darters toch bekend staan om een ongezonde levensstijl. Dat mag zo zijn, toch is het opvallend dat er nog nooit een dode is gevallen. In de Lijst van darters staan maar enkele overledenen, zeker niet bovengemiddeld veel. Bovenal is er nog nooit een darter in het harnas gestorven, in tegenstelling tot lopers, voetballers, wielrenners, et cetera.

DINSDAG Blauwebrieventerreur
Er komt steun uit onverwachte hoek: rapper Sjors leidt het verzet!

WOENSDAG Hoolie God (I)
Ik heb de ChristenUnie altijd een beschaafde partij gevonden, wars van opportunistische neigingen, maar het Kamerlid Gert-Jan Segers vaagt dat opgebouwde krediet in één keer weg met zijn ridicule plan voor een 'hooliganheffing'. In 2013 nog over hooligans beginnen... dat is hetzelfde als nu nog voor een heffing op cassettebandjes gaan pleiten.
Zie ook de uitstekende column van Iwan van Duren in VI: 'Een belediging aan iedere supporter in Nederland.' De hysterie over politie-inzet rond voetbalwedstrijden is belachelijk, zeker voor een sport die de schatkist meer oplevert dan kost. 'In 2012 telden we rond de stadions 640 arrestaties op zevenenhalf miljoen bezoekers. In datzelfde jaar waren er op het gezellige Lowlands 140 arrestaties op 55 duizend bezoekers.' In de jaren 80 en 90, toen was er een hooliganprobleem, toen waren stadions vrijplaatsen van geweld en orderverstoring, toen was het elk weekend raak. Tegenwoordig gaat 80% van de fans naar het stadion voor de sfeer en voelt bijna honderd procent er zich op en top veilig. 'Dat verdient respect. Het voetbal verdient steun uit Den Haag. Het wordt eens tijd dat er in Den Haag een minister komt die zich echt om sport bekommert, een minister van Sport. Iemand die serieus werk maakt van matchfixing, die een einde maakt aan de belachelijke combiregelingen. Er is nog zó veel te doen. Ons voetbal verdient beter. De heer Segers zou ik in ieder geval niet aankruisen bij de volgende verkiezingen. Dat is die jongen in je elftal die als het erop aankomt in eigen doel schiet.'

DONDERDAG Hoolie God (II)
Nog even over die inderdaad 'belachelijke combiregelingen'. Waarom worden er nog steeds massaal combi's opgelegd terwijl er inmiddels een Voetbalwet is om relschoppers aan te pakken?
Als iemand door rood rijdt, dan is er de verkeerswetgeving om hem aan te pakken. We gaan dan toch ook niet daarbovenop nog eens alle weggebruikers verbieden met hun eigen autootje de weg op te gaan omdat de kans bestaat dat een miniem aantal van hen het rode licht negeert...

VRIJDAG S.V (I)
S. Vestdijk, Het spook en de schaduw, Verzamelde romans, deel 44 (1980), p. 144: 'Frau Höllriegl, rechtstaand nu, begon te tieten.'
Boobies?
Het zal een zetfout zijn, want in de 1ste druk (1960) begon de Frau nog gewoon 'te tieren'.

ZATERDAG S.V (II)
Uit dezelfde roman, p. 164: 'de bijna volle maan, rood als een mispel'.
Ik ken alleen de uitdrukking 'Zo rot als een mispel'. Curieuze bijkomstigheid is dat de roman zich afspeelt in de Alpen. En 'rot' is Duits voor 'rood'. Een woordgrap van de duivelskunstenaar? Of was Vestje toen al in de war?

zaterdag 2 november 2013

Zeven dagen lang (186)

27 oktober t/m 2 november

ZONDAG Leven is
'Leven is: herinneringen verzamelen voor later, om ze dan echt te beleven. Het is als met boeken kopen, je weet dat je er nu geen tijd voor hebt, maar dat er eens een nacht zal komen dat je ze verrukt en ademloos zult lezen.'
(Hans van Straten, De omgevallen boekenkast, 1987, p. 17)

MAANDAG Storm in Nederland (I)
'Laat nu de wilde najaarsstormen woeden
met windlawaai en met het dor gekraak
van doode takken, laat over de moede
aarde den regen slaan met scherpe roeden;
in menig schouw stookt men het eerste vuur.
De zomeroogst, die mensch en dier zal voeden,
ligt droog en hooggestapeld in de schuur.'
(Uit: Koos Schuur, 'Novemberland', Herfst, hoos en hagel, 1946)

DINSDAG Storm in Nederland (II)
Officieel heeft er gisteren bij Vlieland twintig minuten lang een heuse orkaan gewoed! Is het niet zo dat die orkanen altijd een naam krijgen, een eigennaam? Hoe noemen we de onze? Piet? Of zal die discussie toch weer eerder een storm in een glas water blijken te zijn geweest. Prem? Dolf? Bart? Bert? Jochem?*

WOENSDAG Miskend
Bonfire (30) overleden. Toch raar dat die nooit Sportman van de Eeuw is geworden.

DONDERDAG Vervangend
Spits denkt goed nieuws te hebben voor 'wie naast het net [lees: achter het net] viste voor kaartjes voor Bob Dylan' heden avond in de HMH: diegene kan naar het concert van Wende Snijders in Paradiso.
Dat is hetzelfde als: uw vijfsterrenhotel zit helaas vol, maar we hebben een vervangende kamer in een morsig motel langs de snelweg voor u! Of: u bent het vijfgangendiner helaas net misgelopen, maar geen nood: we kunnen u nog een overheerlijke bak hondenvoer voorzetten!

VRIJDAG P&W
Wat een hol vat, die Sunny Bergman. Stond ze vorige week al hysterisch te krijsen bij de beruchte Zwarte Pietenhoorzitting ('een geëmotioneerd betoog' aldus de als altijd kool en geit sparende Volkskrant), krijgt ze vanavond bij Pauw en Witteman opnieuw alle ruimte om enkele planken mis te slaan.
Ze 'gelooft niet in de biologische verklaring' voor seksueel gedrag, die verklaring is 'maar een idee, niet de waarheid.' Tsja, dat is ook een visie op wetenschappelijk aangetoonde natuurwetten... Je kunt ook op de rand van het dak van een flatgebouw gaan staan, zeggen dat de zwaartekracht 'maar een idee' is en een stapje naar voren doen.
En over Pauws uitspraak dat hij het met 200 vrouwen heeft gedaan: 'Als een vrouwelijke Jeroen Pauw, bijvoorbeeld een Clairy Polak zou zeggen dat ze het met 200 mannen heeft gedaan, dan zou dat veel meer negatieve reacties opleveren en haar journalistieke integriteit in het geding brengen.' Maar Clairy Polak is natuurlijk niet de vrouwelijke Jeroen Pauw, eerder de vrouwelijke Paul Witteman. Als díe het over 200 vrouwen had gehad, dan was er wel degelijk beroering ontstaan. De vrouwelijke Jeroen Pauw is eerder Eva Jinek, van haar verwacht je zoiets juist - alle 200 mannentypen tussen Bram Moszowicz en Freek Vonk.

ZATERDAG Allerzielen
'De najaarsluchten jagen, zwaar en zwart;
In mistge wolken waait een kille regen,
Een strenge stilte is in mijn ernstig hart,
Terwijl ik wandel langs de drasse wegen.

Weer is den dag, dien het herdenken wijdt
Aan 't vrome feest van de verscheiden zielen,
Dat de gedachten naar de doden leidt,
En aan hun graven ze doet nederknielen. [...]

Ons leven gaat in moeite en arrebeid,
In lage zorg om 't dagelijks gewemel,
Waar soms een felle vreugd doorhenen splijt,
Als 't gele zonlicht door een onweershemel.

Maar, hoe dit zij, wij wensen anders niet,
En zijn niet minder één met onze doden:
Hun zware werk bereidde ons dit gebied,
Wij zijn gebonden nog door hun geboden. [...]'
(Uit: J.C. Bloem, 'Allerzielen', Verzamelde gedichten, 1965)

* resp. Radhakishun, Jansen, Chabot, Visscher, Myjer.

vrijdag 1 november 2013

Zwartboek FOX - Jupiler League (3)

'Jupiler League 2.0' wordt het heel vooruitstrevend genoemd: de Eerste Divisie vanaf het seizoen 2013-2014. Omdat er na enkele faillissementen nog maar 16 clubs over waren, besloot de KNVB in zee te gaan met het FOX van de lugubere poenschepper Rupert Murdoch. FOX heeft de clubs een flinke kapitaalinjectie gegeven, maar de vraag is tegen welke prijs. Een vereiste was de toetreding van de beloftenteams van Ajax, PSV en FC Twente. Zeggenschap over fundamentele zaken als speelschema's, spelregels en competitiviteit zijn uit handen gegeven. 'Een enorme impuls' en een 'verrassend kijkspektakel', blies Jelle Beuker, operationeel directeur van de coöperatie Eerste Divisie, pal voor de aftrap van het seizoen hoog van de toren over de inbreng van FOX. Er werden nog wel wat 'kinderziektes' voorspeld en men dekte zich her en der in door te wijzen op het 'pilot'-karakter van de nieuwe opzet. Maar dat weerhoudt ons er natuurlijk niet van de nieuwe realiteit extra kritisch te volgen. Maand na maand.

Oktober

Zie ook deel (1): augustus en deel (2): september

19) In de VI van 2 oktober reageerde FOX bij monde van 'directiewoordvoerder' Maarten van Rooijen op de kritiek op de toetreding van de beloftenteams van Ajax, PSV en FC Twente en het verfoeide aanvangstijdstip van zaterdagmiddag 16.30 uur: 'houd de mensen niet voor de gek!' bijt Van Rooijen de criticasters toe. Hij geeft aan dat de clubs een flinke financiële injectie hebben gekregen sinds FOX zich aan de competitie heeft verbonden en dat het gemiddelde kijkcijfer van de live-wedstrijden bijna verdubbeld is ten opzichte van vorig jaar. Het eerste wordt door niemand betwist, het tweede is om twee redenen een dubieus argument. Ten eerste blijkt dat de wedstrijden van de beloftenteams tweeënhalf keer beter bekeken worden dan de overige duels. Die teams zijn echter geen volwaardige eerstedivisieclubs, de beloftenelftallen van de topclubs nemen niet competitief deel. Als er bovendien gemiddeld bijna twee keer zo veel mensen kijken, maar daarbinnen naar de beloftenteams tweeënhalf keer zoveel als naar de echte teams, dan betekent dat dus dat er juist minder mensen naar de traditionele clubs kijken. Ten tweede is een toename van het aantal tv-kijkers alleen een valide argument als dit niet ten koste zou gaan van het stadionbezoek. Beter één fan in het stadion dan tien op de sofa. 'Don't let your kids grow up thinking football is a tv show', zo luidt een prachtig statement in de Engelse competities, begonnen bij Portsmouth en overgenomen door andere clubs. Daar heeft Van Rooijen ook een curieuze tekst bij. Die verdient een apart punt:

20) Gemiddeld komen er tot op heden 3000 mensen naar het stadion, tegen 3800 vorig seizoen. Van Rooijen: 'Dat het gemiddelde nu lager ligt, hoeft geen structureel probleem te zijn. Daar is aan te werken, maar het gaat natuurlijk niet vanzelf. In plaats van jezelf een probleem aan te praten, kun je het ook aanpakken.' Ergo: het gaat slecht, maar in plaats van te zeggen dat het slecht gaat kun je ook zeggen dat het goed gaat. Van Rooijen levert vervolgens een pikant staaltje recht lullen wat krom is: 'over verkeerde beeldvorming gesproken: de zaterdagwedstrijden trekken momenteel gemiddeld méér toeschouwers dan bijvoorbeeld de vrijdag- en maandagavond.' Nee maar! Op maandagavond werken de beloftenteams in de regel hun thuiswedstrijden af, in gigantische stadions waar anderhalve man en als het mooi weer is nog een paardenkop zit. Terwijl Traditionsvereine als De Graafschap en Sparta, die vele duizenden toeschouwers trekken, bovengemiddeld vaak op de zaterdagmiddag moeten aantreden. Geen wonder dat er dan op zaterdag gemiddeld meer toeschouwers geteld worden! Over verkeerde beeldvorming gesproken... Je kunt die aantallen beter vergelijken met de gemiddelden van vorig jaar, toen ze nog gewoon op de vaste vrijdagavond speelden. Dan zijn de cijfers wel schrikbarend. We zullen Van Rooijen enigszins tegemoet treden door niet alleen de middagwedstrijd maar ook de avondwedstrijd op zaterdag in de berekening mee te nemen. (cijfers t/m speelronde 13)
- De Graafschap speelde al 5 duels op zaterdag. Gemiddeld aantal toeschouwers daarbij: 5190. Vorig seizoen: 7799. Een afname van 2609, ruim 33%!
- Sparta speelde 3 keer op zaterdag. Gemiddeld aantal toeschouwers: 5954. Vorig seizoen: 7064. Een afname van 1110, bijna 16%.
Ook MVV (gemiddeld 4023 tegen 5194 vorig jaar) en FC Den Bosch (3097 tegen 3822 vorig jaar) zien hun toeschouwersaantal kelderen. Recettes zijn vitaal voor deze clubs, zodat het wegblijven van supporters er inhakt. Hierbij zij nog aangetekend dat clubs geneigd zijn de aantallen rooskleuriger voorstellen dan ze zijn. Wie bijvoorbeeld FC Den Bosch-Achilles '29 heeft gezien, zal verbaasd hebben opgekeken bij het officiële bezoekersaantal van 2978. Als er 1500 man zat is het veel.

21) Op 7 oktober had Jong Ajax-coach Alfons Groenendijk wat te melden in het AD: hij was woedend dat de KNVB het duel tegen Fortuna Sittard van 14 oktober niet wilde verplaatsen. Dat weekend was een interlandweekend en omdat de zo geroemde jeugdopleiding van de Amsterdammers vooral bestaat uit spelertjes die op prille leeftijd uit alle windstreken hierheen zijn verscheept, moest Groenendijk menige speler missen: 'Het is onbegrijpelijk dat de bond niet meewerkt, want dit is de zuiverste vorm van competitievervalsing.' De reacties op deze uithaal waren tweeledig. Vanuit de ene hoek werd afgegeven op de hypocrisie van Groenendijk, die immers dit seizoen al gebruik heeft mogen maken van eerste elftalspelers én internationals als Cillessen, Boilesen, Enoh, Serero, Sana en Blind en dan het woord competitievervalsing niet in de mond neemt. Vanuit het andere kamp werd Groenendijk juist tot voorvechter van een eerlijke competitie gebombardeerd. De ene tegenstander treedt tegen een veredeld jeugdteam van Ajax aan, de volgende tegen het halve eerste. Dat is competitievervalsing. Jong Ajax zelf maakt het niet zoveel uit, die spelen toch nergens voor, kunnen niet promoveren of wat dan ook.
Nu geloof ik niet dat Fonsie zich zo druk zal maken om de rechten van een Fortuna of een Helmond Sport of een Telstar. Niet voor niets begint hij pas te piepen wanneer hij zelf benadeeld dreigt te worden. Hoe dan ook, in beide gevallen blijft de constatering van competitievervalsing overeind: het is een intrinsieke misstand van deze competitieopzet dat de beloftenteams elke week met een ander team kunnen aantreden en de tegenstander maar moet hopen dat er niet toevallig een paar eerste elftalspelers worden doorgeschoven.

22) Dat werd datzelfde interlandweekend meteen bewezen. Jong PSV-FC Volendam 3-0, twee goals van international Luciano Narsingh; Jong FC Twente-FC Dordrecht 2-0, goal Youness Mokhtar, linksbuiten van FC Twente 1. En Fonske, die zo jeremieerde dat al zijn spelers op interlandtrip waren? Die kreeg van Frons de Boer gewoon ter compensatie weer Serero, Sana, Hoesen en zelfs Lasse Schöne tot zijn beschikking. Het werd 0-3 voor Fortuna, dat dan weer wel.

23) Inmiddels heeft Frons zijn onderknuppel Fons ook Kenneth Vermeer cadeau gedaan. Want Fons zijn vaste keeper Van der Hart moest meedoen tegen ASWH in de KNVB-beker. Vermeer kreeg er meteen vier om zijn oren tegen de dappere koploper Dordrecht (0-4). Fons slaagt er nog niet echt in zijn godenzonen aan het voetballen te krijgen... Zou dat komen door al dat geschuif en gerouleer op De Toekomst? Vorige maand rapporteerden we al dat Jong Ajax in tien wedstrijden al 36 verschillende spelers had ingezet. Inmiddels is dat aantal na veertien wedstrijden al opgelopen tot 44! Ze gaan vast voor de 100.

24) AD Sportwereld hield medio oktober een enquête onder bestuursleden van de Jupiler League-clubs over de nieuwe opzet. Conclusie: iedereen baalt, de ergernissen zijn legio. FOX stelt: de competitie was op sterven na dood, wij pompen er nu heel veel geld in en verdienen deze kritiek dus niet.
Laat duidelijk zijn: ook wij betwisten niet dat er nodig iets moest veranderen om de Jupiler League levensvatbaar te houden en wij betwisten zeker ook niet dat het partnership van FOX de clubs meer mediagelden oplevert en dat het goed is dat de productiekosten voor rekening van de producent zijn en niet meer van de clubs. Maar dat betekent niet dat de invloed van FOX niet kritisch gevolgd mag worden, integendeel. Van Rooijen (op. cit.) stelt dat FOX 'vanaf het allereerste begin louter een positieve bijdrage heeft willen leveren om de Jupiler League als geheel vooruit te helpen.' Dat 'louter' is pertinent onwaar, want FOX is in de eerste plaats een commercieel mediabedrijf met winstoogmerk. Dat mogen we nooit vergeten. Dat de investering de Jupiler League vooruit kan helpen is een bijkomstig effect van de deal, niet de insteek van FOX. En wie ergens heel veel geld in investeert, niet uit engagement met het product maar met als motief winst maken, moet juist extra kritisch gevolgd worden. Rupert Murdoch is geen voetballiefhebber, geen romanticus met een hart voor onze karakteristieke Eerste Divisie, hij is een ordinaire zakenman. Voor de Jupiler League zo tien andere competities als het even tegenzit.
We zijn ook niet principieel tegen elke verandering die de deal met FOX met zich heeft meegebracht, maar aspecten die aantoonbaar averechts werken móeten aangekaart blijven worden. Zo kunnen we zelfs de toetreding van de beloftenteams, hoezeer dat ons als liefhebbers van het spelletje ook tegenstaat, aan het eind van de dag accepteren als ruilmiddel om zelf te kunnen overleven, maar wanneer deze teams vervolgens niet onder dezelfde voorwaarden (spelers- en supportersbeleid, competitieopzet) deelnemen, dan moeten we daartegen blijven protesteren.