Maatschappelijke satire

Er is veel gaande de laatste tijd in het land, wat me niet in de koude kleren is gaan zitten. Er zijn ook andere redenen, maar ik kom er allemaal niet meer zo goed uit. Daarom maar deze verwarde, ongstructureerde aantekeningen:

Volkert van der Graaf komt binnenkort vrij. Ad Melkert is teruggekeerd van politiek asiel in de USA en klopt al aan de poort. We zijn zo onderhand weer terug bij af. En ook maatschappelijke satire wordt opnieuw in de ban gedaan.
Pauw & Witteman entameerden aan hun late avondtafel een discussie over de vraag Wordt Nederland racistischer? De inmiddels onvermijdelijke Anousha Nzume en ene Zihni Özdil kwamen opeisen dat racisme in dit verschrikkelijke land waarin zij de pech hebben te moeten leven geïnstitutionaliseerd is. Er heerst hier een 'racistisch klimaat', er is sprake van 'institutioneel racisme' zei Nzume. Een term die nota bene Özdil een dag eerder op De Joop, bolwerk der cultureel marxisten, als voldongen feit had gepresenteerd.
Nzume en Özdil kwamen woorden tekort om duidelijk te maken dat de politiek, de media, dit land hun gekwetste gevoelens onvoldoende serieus nemen en verhinderen dat ze er uiting aan kunnen geven.
En dat terwijl Özdil al voor de tweede keer deze maand op landelijke televisie mocht komen vertellen dat hij monddood wordt gemaakt. En dat terwijl we al wekenlang bedolven worden onder een totaal ontspoorde zwartepietendiscussie. En dat terwijl de Gekwetsten aan tafel van meet af aan hun discussiepartner Thierry Baudet overschreeuwden, hem niet uit lieten praten en minutenlang hun grieven miljoenen huiskamers in mochten slingeren.
Twee tegen één, maar wij worden gemarginaliseerd.
Baudet deed er na een paar minuten proberen wijselijk het zwijgen toe en dacht er de verdere uitzending het zijne van. Hij zag in dat zo'n parodie op een discussie niet te winnen valt en dat hij deze maand groot gelijk heeft gekregen met zijn stelling dat dit land zwaar gebukt gaat onder oikofobie.
Er zijn racisten, zoals die er altijd geweest zijn, en die kunnen niet hard genoeg aangepakt worden, maar het beeld dat nu gecreëerd wordt van een land dat racistisch is, dat onder een deken van ingekankerd racisme ligt, dat moeten we ons niet laten aanpraten, te meer nu dommige uitspraken van een uitgerangeerde presentator (Spijkerman) en een matige zanger die patent heeft op flauwe grappen (Gordon) als bewijslast worden opgevoerd.
Özdil maakte nog een smakeloze grap toen hij onze voormalige Koningin die kort geleden nog een kind naar het graf heeft moeten brengen een 'allochtone bijstandsmoeder' meende te moeten noemen.
Nzume begon tot ieders verbijstering te huilen om een fragmentje van het Pownews waarin Rutger aan protesterende illegalen vraagt of ze zijn schoenen willen poetsen en zijn rug willen krabben. Dominique Weesie, die ernaast zat, distantieerde zich van zijn eigen medewerker.
Dat was nog wel het treurigste van alles. Maatschappelijke satire, zoals elke vorm van geëngageerd cabaret en schurende humor, heeft het volste recht de plank zo nu en dan mis te slaan.
Maatschappelijke satire ontleent haar bestaansrecht aan het opzoeken van de grens. 'De' grens is per definitie vaag en onzichtbaar, maatschappelijke satire wekt reacties op die duidelijk maken waar de grens ligt. Zij jaagt daarmee ook de discussie over die grens aan, doet stellingen en tegenstellingen oplichten, roert waar het stinkt, wrikt waar het vastzit. Maatschappelijke satire is daarmee zowel tegendeel als tegenwicht van politieke correctheid.
Nederland heeft een voortreffelijke traditie van maatschappelijke satire op televisie, al vanaf van Zo is het toevallig ook nog 's keer, via Farce Majeur, Hadimassa en Van Kooten en De Bie tot Kopspijkers, Dit was het nieuws, Koefnoen en tegenwoordig, bij gebrek aan beter, het Pownews. Die traditie van maatschappelijke satire is er tevens de oorzaak van dat Özdil zo'n opmerking over Beatrix kan en mag maken.
Gemene deler is het uitvergroten, het tot in het absurde doordenken, het koppelen van kleine aberraties aan grote gevoelige thema's. Het beroemde item 'Beeldreligie' van Zo is het... stelde de beeldbuisverslaving van de Nederlander aan de kaak door het televisiekijken als de nieuwe nationale religie voor te stellen. Pownews had blijkbaar ontdekt dat de protesterende illegalen daar door onscrupuleuze welzijnswerkers waren geposteerd en stelde deze curieuze vorm van knechtschap aan de kaak door op slavernij te hinten.
Tamelijk smakeloos of smakelijk onbetamelijk, dat is wat je ervan kunt vinden, een middenweg is er niet met maatschappelijke satire. Het Pownews-item was overigens het eerste, maar daar gaat het niet om. Waar de makers van Zo is het... pal stonden voor hun radicale provocatie ('Uw gekwetsheid is te oud voor ons', etc.), daar trekt Weesie om één labiele extremist zijn keutel alweer in.
Koefnoen had lang het monopolie als het op scherp commentaar op de politieke actualiteit aankwam, maar is dat kwijtgeraakt door een overvloed aan ongevaarlijke filmpjes met irrelevante typetjes. Het Pownews is eigenlijk maar een halfslachtige vorm van maatschappelijke satire, het houdt het midden tussen onderzoeksjournalistiek en sketch-show en komt vaak niet uit de verf door de chaotische structuur en het vele aankondigen van wat er nog gaat komen, waardoor het zo noodzakelijke shockeffect verdwijnt. Geen wonder dat de anti-zwartepietlobby juist dit jaar voet aan de grond heeft gekregen, het zo noodzakelijke tegenwicht van de maatschappelijke satire lijkt volledig verdwenen.