Talent

Paul de Leeuw zit vijfentwintig jaar in het vak en vierde dat jubileum met een twaalf uur durende televisiemarathon op Nederland 3. Paul begon zoals gebruikelijk op zaterdagavond om half negen en ging dit keer door tot half negen de volgende ochtend. De zeven uur die ik ervan gezien heb (20.30 uur - 02.30 uur en 07.30 uur - 08.30 uur) bevestigden dat De Leeuw nu al een monument is.

Velen haten hem, velen houden van hem, weinigen bewandelen de middenweg. In de marathonuitzending passeerden de mooiste fragmenten de revue, maakten tientallen grote namen hun opwachting en waren de lach, de traan en het serieuze gesprek aardig in evenwicht. Inzakkertje was het tweede deel waarin Daphne Bunskoek een soort van pilot voor een nieuw programma presenteerde. In Vrouwen en Humor schoof De Leeuw aan bij drie vrouwen met wie hij een in de loop van de jaren een vriendschap had opgebouwd. Dit onderdeel werd ontsierd door Hanneke Groenteman die schaamteloos de leiding overnam van Bunskoek en vervolgens grossierde in vervelende opmerkingen, saaie anekdotes en drammerige boutades.

Een van de hoogtepunten was de tussen 00.15 uur en 01.00 uur uitgezonden speciale editie van Ranking the Stars, een van De Leeuws leukste programma's. De formule werkt zo perfect omdat er een sfeer van mannen onder elkaar ontstaat waarin men elkaar niet spaart en de sappige anekdotes en venijnige schimpscheuten over en weer vliegen, alles uiteraard door De Leeuw in ontspannen-humoristische banen geleid.

Paul de Leeuw is een van de weinigen die een bijzonder talent hebben, namelijk een talent om straffeloos onvoorzichtig te zijn. Van flapuiten wordt in de regel gehakt gemaakt, zij worden beplakt met vele stempels, van arrogant en onbeschoft tot beledigend en onbeschaafd. Wie sommige uitspraken van De Leeuw autonoom bekijkt kan inderdaad concluderen dat hij regelmatig de grens van het betamelijke overtreedt. Daar aanstoot aan nemen is echter misplaatst. De Leeuw staat namelijk voor een combinatie van humor en ernst die enig is in zijn soort. Op eigen kracht en door middel van een authentieke persoonlijkheid heeft hij zich op weten te werken tot een hedendaags icoon.

Wat dit ongrijpbare talent vermag werd duidelijk tijdens Ranking the Stars. De heren converseerden over hun seksuele prestaties. Uiteraard werd de draak gestoken met de vermeende kuisheid van Arie Boomsma en de al even vermeende talenten van Robert ten Brink. Marco Borsato dacht leuk te zijn door zich te presenteren als een hengst. "Italian stallion, hè" grinnikte de zanger. "Ik ben een man van de lange adem." De andere mannen fronsten de wenkbrauwen en uit het publiek klonken enige schampere lachgeluidjes op. Soortgelijke opmerkingen van De Leeuw sorteerden wel effect omdat hij zoals altijd een grotesk rookgordijn wist op te trekken.

Paul de Leeuw combineert bij nader inzien niet humor en ernst, hij staat er ver boven. En laten we eerlijk zijn: Marco Borsato staat louter aan de top omdat John Ewbank niet kan zingen.

Ook Prem Radakishun nam deel aan het Ranking-onderdeel. De man die als geen ander de kunst van het snelschreeuwen verstaat kon pakweg twee jaar geleden nog gecategoriseerd worden als een van de prominenten van oudlinks in het maatschappelijke debat. Vervelende ervaringen met Marokkaanse ratjes hebben hem echter een opzienbarende transformatie doen ondergaan. Hoorden we hem laatst al verkondigen dat de onderbuik het had gewonnen van de hersenen als belangrijkste aanstuurmechanisme van de hand die het stempotlood beroert, nu luisterde hij zijn entree op met een uiting van solidariteit met het Indiase volk dat vorige week slachtoffer werd van het genadeloze moslimterrorisme. Die terroristen waren een "stelletje geitenneukers" ratelde Prem, daarmee een vermoorde islamcriticus naschreeuwend.

Prem behoort tot de gestaag in aantal toenemende individuen die op de vleugels van voortschrijdend inzicht een vlucht naar voren hebben weten te maken in de richting van de vigerende tijdgeest. De PvdA als geheel staat daar symbool voor met het afschudden van de in de weg zittende ideologische veren. Ad Melkert is jaren geleden al naar de Verenigde Staten gevlucht, Marcel van Dam is geloosd bij de SP en geen weldenkend mens neemt Jan Blokker nog serieus. Ella Vogelaar is het meest recente geval van een kopstuk dat heeft moeten lossen uit het demarrerende sociaaldemocratische peloton onder leiding van tempobeulen Ahmed Aboutaleb en Wouter Bos.

Men zal het niet snel willen toegeven - partijpolitiek en fractiediscipline zijn immers sterke krachten in de politiek - maar de sociaaldemocraten ontpoppen zich zo langzamerhand als de ware erfgenamen van Bolkestein en Fortuyn. Meer en meer wordt duidelijk wat een visionair Frits Bolkestein in feite is geweest. Hij was de eerste die de integratieproblematiek op de agenda trachtte te zetten. Hoon viel hem ten deel. Pim Fortuyn slaagde er tien jaar later wel in Bolkesteins aanzet te verwezenlijken. Niet minder hoon viel hem overigens ten deel, plus enkele kogels van een dierenterrorist.

Bolkestein en Fortuyn slaagden erin een gevoelig thema met eerlijkheid, openheid en realistisch argumenteren urgent te maken. Beiden waren met rede begiftigde intellectuelen die boven alles een open debat voortstonden, polemiserend en polariserend waar nodig, en altijd met open vizier. Fortuyn was een sociaaldemocraat die uit onvrede het PvdA-nest had verlaten. Anno 2008 komen zij definitief weer bij elkaar. Dit keer is het de PvdA die Fortuyn weer opzoekt. De aanbevelingen 8, 9 en 10 inzake integratie uit De puinhopen van acht jaar paars worden zelfs - zonder bronvermelding - alweer enige jaren in de praktijk gebracht. Ook door het CDA overigens.

Aan het eind van de marathon, zondagochtend om 08.15 uur, presenteerde Sinterklaas (Bram van der Vlugt - de échte Sinterklaas!) aan De Leeuw de twaalf kanshebbers op de titel van Miss Nederland. Zij hadden gouden enveloppen bij zich met daarin afbeeldingen van de twaalf mooiste momenten uit De Leeuws televisiecarrière. Op nummer één stond zijn ontmoeting met René Klijn in 1993. De doodzieke Klijn zette samen met De Leeuw toen de AIDS-problematiek op de kaart.

Dat is een talent dat Paul de Leeuw gemeen heeft met Bolkestein en Fortuyn: het talent om je talent op het juiste moment te gebruiken, desnoods tegen de publieke opinie in. Bolkestein is 75, Fortuyn dood. Laten we hopen dat De Leeuw nog een tijdje doorgaat.

2-1

Nee, dit is niet een kopie van deze afbeelding...

Weer 2-1
Weer Van Hintum en Quekel

Nu eindelijk op vrijdagavond
Nu met Pieter Vink als scheids
Nu met dertig shooters, honderd banners en exploderend vuurwerk
Nu met een blauwe ton op het veld
Nu met Kazlauskas die een blauwe ton terug in het uitvak wilde smijten...















Strijd
Beleving
Spanning
Gekkenhuis

UPDATE 29/11: Een uitermate curieus 'verslag' vanochtend in het Brabants Dagblad. De wedstrijd zou zijn 'stilgelegd' om vuurwerkgooiers te arresteren. Pieter Vink heeft echter nooit de wedstrijd tijdelijk gestaakt. Het spel lag alleen even stil omdat Karim Fachtali geblesseerd op de grond lag, net op het moment dat er wat vuurwerk knalde op het veld.

Dig the Ditch of Destiny

Weer eens een overzichtje van vijf nieuwe nummers of bands die wat aandacht verdienen.

1.Something With Numbers - Goodbye Mickey Finn (Perfect Distraction - 2006) Beluister het lied
De Australische band Something with Numbers is een relatief onbekend geluid in de rockwereld. De tweede cd van de groep is erg goed. Snelle, pakkende ritmes en riffs geven het album een enorme vaart. Er zijn nauwelijks zwakke nummers te bespeuren. Het Australische accent van de zanger bemoeilijkt soms het begrip van de lyrics. In het beklemmende 'Zombie' hoort de luisteraar pas aan het eind dat het 'Did I' uit de tekst in feite 'Today' is. Hitwaardig is het strakke 'Chase the Chaser'. 'Bring Me Some Water' steekt erg goed in elkaar. 'Goodbye Mickey Finn' begint als een ballad en eindigt op volle sterkte. Het refrein is op het randje, maar is toch net authentiek genoeg: 'As long as the clock keeps ticking you'll go wherever the wind blows / As long as there's life worth living you'll go wherever you go'. De metaforiek in de openingszinnen neigt naar nonsens maar is stiekem poëtisch:

Dig the ditch, dig the ditch of destiny
with the spade, with the spade of apathy
Your digging boots will stay clean
Until you realize where you've been

2.The Killers - This River Is Wild (Sam's Town - 2006) Beluister het lied
'Human' van The Killers staat al enige weken links in de tip-3. Het nummer is afkomstig van het nieuwe album Day and Age. The Killers hebben eerder hun naam bij zowel publiek als kritiek gevestigd met twee uitstekende albums, Hot Fuss en Sam's Town. Die laatste ben ik pas onlangs intensiever gaan beluisteren. Eerder kende ik al het schitterende 'When You Were Young'. Ook de rest van het album is zeer geslaagd. 'For Reasons Unknown' en 'Read My Mind' zijn mooi geconstrueerde liedjes met subtiele gitaarmelodieën. Hoewel het album positief begint met 'Sam's Town' ('I know that I can make it / As long as somebody takes me home every now and then'), eindigt het met 'This River Is Wild' en 'Why Do I Keep Counting' toch enigszins pessimistisch. In laatstgenoemd nummer klinkt het wanhopig 'Father, help me get down, I can't make it, help me get down [...] If I only knew the answer, I wouldn't be bothering you'. Ook 'This River Is Wild' beschrijft een moeizaam bewustwordingsproces:

Or should I just get along with myself
I never did get along with anybody else
I've been trying hard to do what's right
But you know I could stay here all night

3. The Last Shadow Puppets - Standing Next to Me (The Age of the Understatement - 2008) Beluister het lied
Laatst schreef ik over de nieuwe dufheid in de popmuziek. Alleen Aimee Duffy was een positieve uitzondering met haar 'Mercy', dat goed aansloot bij de New Sixties. Die term heb ik toen niet toegelicht. Het gaat om een tendens in de muziek waarbij met volle overgave zowel qua muziek als qua beeld een jaren zestigsfeertje wordt gecreëerd. De grootste exponent is een duo dat een supergroup op kleine schaal genoemd kan worden: The Last Shadow Puppets, bestaande uit Alex Turner (Arctic Monkeys) en Miles Kane (Rascals). Het album The Age of the Understatement van begin dit jaar is bij vlagen zeer overtuigend en overweldigend. De titelsong trekt meteen patsboem de aandacht. Sterke nummers zijn verder het beukende 'Only the Truth' en 'Black Plant', waarin muzikaal de sfeer van een mondaine badplaats uit de jaren zestig wordt opgeroepen. Hoogtepunt van het album is 'Standing Next to Me'. Vooral in combinatie met de video is de gelijkenis met de jaren zestig (misschien zeventig) zeer treffend. De heren zien eruit als twee Beatles en je hebt het gevoel naar een plaat van pakweg Zager & Evans te luisteren. Het ritme van het lied is bovendien verslavend aanstekelijk.

Want her, have her
Two years have gone now
But I can't relate
To the never ending games that you play

4. Newton Faulkner - I Need Something (Hand Built by Robots - 2007) Beluister het lied
De singer-songwriter Newton Faulkner heeft met Hand Built by Robots een aardig debuutalbum uitgebracht. Earcatcher is de cover 'Teardrop'. Maar liefst zeventien tracks kent de cd. Veel liedjes lijken louter te fungeren als opvulling of als een vluchtig intermezzo (bijvoorbeeld 'Sitar-Y Thing'). Het is dan ook moeilijk de aandacht tot aan het eind toe vast te houden. De mooiste nummers staan op de eerste helft van het album. 'Dream Catch Me' is catchy en blijft dan ook meteen vanaf de eerste luisterbeurt hangen. 'Feels Like Home' is een rustig, gedragen nummer. Persoonlijke favoriet is 'I Need Something' dat begint met de volgende overtuigend gezongen regels:

I need something
To believe in
'Cause I don't believe in myself
I'm sick and tired of getting nowhere

5. Kings of Leon - Sex on Fire (Only by the Night - 2008) Beluister het lied
De taaiheid van de Kings of Leon zit hem in het stemgeluid van zanger Caleb Followill. De rauwe, onduidelijke zang maakt de band wellicht ietwat ontoegankelijk. Op Only by the Night lijkt dit manco eindelijk verholpen. De zang sluit namelijk naadloos aan bij de muziek. Dat is het best te horen in de successingle 'Sex on Fire'. Ook 'Manhattan', een lied dat pas na een aantal luisterbeurten echt zijn pracht prijsgeeft, mag er zijn. De gitaarlijnen zijn er mooi verweven in het geheel. Het tweede deel van het album is weer wat moeilijker om aan te wennen. 'Sex on Fire' draagt in feite het album en doet dat met verve.

The dark of the alley, the breaking of day
The head while I'm driving, I'm driving
Soft lips are open, knuckles are pale
Feels like you're dying, you're dying

Encyclopedie van de somberheid (7)

7. Bloem

"Deze, m.i. zoo voor de hand liggende gedachte schijnt nooit bij één mensch op te komen: dat het schrijven van sombere gedichten wel eens het gevolg zou kunnen zijn, niet van een sombere inborst, maar van een moeilijk leven."
(Uit: J.C. Bloem, Leven in het verleden, LXII)

De eenmaligheid van het leven

De mens is veroordeeld tot eenmaligheid. Alles wat in zijn korte leven gebeurt, gebeurt voor het eerst, hoe repetitief het soms ook mag lijken. De eenmaligheid van het leven is inherent aan de macht van de tijd. Leven is voortgaan aan de leiband van de gestaag doordenderende tijd. Ook ruimte schijnt overigens een rol te spelen. Volgens de snaartheorie is onze wereld er slechts een uit een oneindige hoeveelheid parallelle universa. We zitten gevangen in tijd en ruimte.

De eenmaligheid degradeert ieders leven in feite tot een stuntelig probeersel. Milan Kundera heeft dat prachtig inzichtelijk gemaakt in zijn klassieker De ondraaglijke lichtheid van het bestaan. Leven is slechts een ruwe schets, een repetitie zonder dat er een opvoering op volgt.

We maken in onze tijd op Aarde talloze kleine en grote keuzes. Die zijn in zekere zin alle arbitrair: "Een mens kan nooit weten wat hij wil, omdat hij maar één leven heeft dat hij niet aan zijn voorgaande levens kan toetsen, noch in zijn volgende levens kan herstellen." Er is geen standaard, geen vergelijkingsmateriaal: "Er bestaat geen mogelijkheid om na te gaan welke beslissing beter is, want er is geen vergelijking."

Die wetenschap kan zeer ontmoedigend zijn. Kundera voert de consequentie dan ook tot het uiterste door: "Wat maar één maal gebeurt, hoeft net zo goed helemaal niet te gebeuren. Als we maar één leven mogen leven, hoeven we net zo goed helemaal niet te leven."

Echt goede literatuur - en goede kunst in het algemeen - heeft toegevoegde waarde omdát zij met haar middelen zulke consequenties tot het uiterste weet te doordenken. Een andere mogelijkheid is juist het onmogelijke onderzoeken. We draaien de zaken om en kijken wat er dan gebeurt. De film Groundhog Day doet dat.

In Groundhog Day (1993) reist weerman Phil Connors (Bill Murray) in gezelschap van cameraman Larry (Chris Elliott) en producer Rita (Andie MacDowell) af naar het stadje Punxsutawney, Pennsylvania om daar verslag te doen van de jaarlijkse Groundhog Day. De groundhog is de bosmarmot, het diertje dat elk jaar op 2 februari 'voorspelt' of het elk jaar door de strenge winter geteisterde stadje zich mag verheugen op een vroege lente. Connors ergert zich aan de kneuterigheid van het evenement en is blij dat hij 's avonds weer naar huis mag. Een sneeuwstorm noopt het team echter in Punxsutawney te overnachten.

De volgende ochtend wordt Connors wakker met hetzelfde liedje op de radio als de dag ervoor, namelijk 'I Got You Babe' van Sonny & Cher. Hij is slechts lichtelijk verbaasd, maar dat verergert als de presentatoren exact hetzelfde commentaar geven als de dag ervoor. Ook buiten is alles identiek: een auto draait de besneeuwde straat in, iemand steekt over. Het is wéér Groundhog Day. Dezelfde als gisteren, welteverstaan.

Connors zit gevangen in een time loop en zal gedurende de film elke keer weer op Groundhog Day wakker worden. Belangrijk voor de thematiek is dat Connors het enige slachtoffer is; de andere mensen hebben nergens weet van. Hij wordt als het ware elke ochtend wakker in een nieuw parallel universum. De film verkent de gevolgen van deze toestand. Connors verkeert vanzelfsprekend eerst in totale verwarring en wanhoop. Na enkele dagen komt hij tot het inzicht dat de situatie waarin hij zich bevindt hem ook ongekende mogelijkheden biedt. Zijn keuzes, beslissingen en daden kan hij toetsen aan die op voorgaande dagen en herstellen in de volgende.

Dit wordt erg mooi inzichtelijk gemaakt aan de hand van Connors' relatie met zijn assistente Rita. Hij begint haar steeds leuker te vinden en tracht haar te versieren. Zijn eerste poging loopt stuk op zijn botheid. Heb je in het 'echte' leven je kansen dan voorgoed vergooid, Connors heeft de mogelijkheid van zijn fouten te leren. Zo zien we hem elke dag steeds verder geraken in zijn versierpogingen. Rita is hard to get, maar Connors heeft de tijd aan zijn zijde en houdt vol.

Al gauw dringen zich echter de nadelen van de herhaalbaarheid op de voorgrond. Connors dient elke dag weer exact dezelfde handelingen te verrichten in zijn omgang met Rita om op het punt te belanden waar het de vorige keer misging. Dat gaat op den duur vervelen. De sleur breekt door. Connors raffelt handelingen af en strandt soms zelfs eerder dan de dag ervoor.

De verveling wordt een verschrikking en Connors pleegt op verschillende manieren zelfmoord. Na een tijdje krijgt hij meer respect voor de kleinburgerlijke bewoners van het stadje en redt hij elke dag levens omdat hij weet welke ongelukken er op welk tijdstip op welke plaats zullen plaatsvinden. Een zwerver sterft echter elke dag door zijn hoge ouderdom. Dit sterven kan Connors elke dag weer niet voorkomen en er knapt er iets bij hem. Hij zet al zijn kaarten op Rita en weet haar in bed te krijgen. De volgende ochtend is het eindelijk 3 februari.

Daar eindigt de film. Groundhog Day kent zijn onvolkomenheden - ook als Connors 's ochtends meteen naar het centrum rent komt hij op dezelfde plaatsen dezelfde mensen tegen - maar is zeker een schitterend meesterwerk. De film laat zien dat herhaalbaarheid geen ongecompliceerd beter alternatief is voor de eenmaligheid van het leven. De herhaalbaarheid van Connors' leven is slechts schijn, is in feite een hele serie eenmaligheden. Hij zal Rita elke dag weer opnieuw van voren af aan moeten veroveren. De film voorkomt die kwelling door juist de verovering de doorbreking van de time loop te laten zijn.

Groundhog Day onderzoekt de werkelijkheid door het onmogelijke als mogelijk te verbeelden. De kunst dicteert de werkelijkheid. Nog virtuozer is het wanneer de kunst de werkelijkheid zelfs een stap voor is. Vandaag heeft een rechtbank in Tel Aviv acht jonge neo-nazi's veroordeeld voor gewelddadige aanvallen op o.a. orthodoxe joden. De neo-nazi's blijken zelf joodse tieners te zijn...

In Israël is men vanzelfsprekend geschokt. In Leon de Winters Het recht op terugkeer pleegt een van oorsprong joodse jongen een aanslag op een Israëlische grenspost. De fictie is werkelijkheid geworden.

Een aardigheidje voor de Engelandvaarder

Broer Stefan en ik luisterden altijd naar dezelfde muziek. Sinds hij in Engeland zit, schalt die muziek hier niet meer door het huis. Ook de luchtgitaar en luchtdrums zijn mee naar Engeland. Twee jaar zal hij in totaal in Lincoln verblijven. Dat is twee keer de seizoenen rond. Daarom een zogenaamde 4CD-box met een selectie uit de muziek, met speciale aandacht voor de seizoenen. De verwijzingen zitten in de tekst, soms ook in de bandnaam of de titel van een lied, of in de sfeer ervan. Een aardigheidje voor de Engelandvaarder.

Lente (CD 1):
1] Angels & Airwaves - Rite of Spring (My friends have changed, a few did last)
2] Blink 182 - Down (The drops of rain they fall all over)
3] Last Days of April - All Will Break (Spend time on spending time, with you)
4] Coldplay - Don't Panic - (We live in a beautiful world, yeah we do yeah we do)
5] A - The Springs (So I'm movin' on, for a moment in the springs)
6] Alien Ant Farm - Pink Tea (Spring is here, and we're in full swing)
7] Blink 182 - A New Hope (I was hanging out in the cantina on Mos Eisley)
8] Keane - Somewhere Only We Know (I walked across, an empty land)
9] Death Cab for Cutie - The Ice Is Getting Thinner (And when spring arrived, we were taken by surprise)
10] Blink 182 - Voyeur (The air is cold and I've got splinters in my feet)

Zomer (CD 2):
1] Placebo - English Summer Rain (English summer rain, seems to last for ages)
2] Box Car Racer - There Is (This vacation's useless, these white pills aren't kind)
3] Saybia - The Miracle in July (They're ready to die for the miracle in July)
4] Blink 182 -Feeling This (Faith fell short this time, smile fades in the summer)
5] A - Pacific Ocean Blue (And it's all about pacific ocean blue)
6] +44 - Cliff Diving (It was the promise of summer)
7] Blink 182 - The Rock Show (We couldn't wait for the summer and the warp tour)
8] Taking Back Sunday - One-eighty by Summer (She says live up to your first impression)
9] The Thrills - Big Sur (So much for the street lights, they're never gonna get ya home)
10] Death Cab for Cutie - Summer Skin (We shed what was left of our summer skin)

Herfst (CD 3):
1] Manic Street Preachers - Autumn Song (And when you hear this autumn song!)
2] Killers - This River Is Wild (The leaves are falling down, such a beautiful sound)
3] Rammstein - Seemann (der Herbstwind hält die Segel straff)
4] Fall Out Boy - Grand Theft Autumn (You were the last good thing about this part of town)
5] Green Day - When September Ends (Wake me up, when September ends)
6] Box Car Racer - The End with You (Cause the sun won't be so blinding, and the rains will finally come)
7] Billy Talent - Fallen Leaves (Fallen leaves, fallen leaves, fallen leaves... on the ground)
8] Papa Roach - Black Clouds (These black clouds keep following me)
9] Editors - Fall (With my eyes closed, I look closer, I'll walk always remember)
10] Motion City Soundtrack - Feel Like Rain (Though we feel let down by the same old autumn breathing, winter's curse is just around the bend)

Winter (CD 4):
1] Limp Bizkit -Down Another Day (Oh the winter I adore, summer's gone forever more, feel the cold coming around again)
2] Death Cab for Cutie - The New Year (Lighting firecrackers of on the front lawn)
3] Linkin Park - My December (This is my December, this is my time of the year)
4] +44 - Lycanthrope (I went down to the end of a long, dark, lonely year)
5] Coldplay - Violet Hill (Was a long and dark December, from the rooftops I remember, there was snow, white snow)
6] Death Cab for Cutie - Brothers on a Hotel Bed (You may tire of me, as our December sun is setting)
7] Motion City Soundtrack - Together We'll Ring In the New Year (The postcard that's taped to the freezer reads:"Wish you were here.")
8] +44 - Weather Man (These days the sun don't shine here anymore)
9] Blink 182 - I Won't Be Home for Christmas (Christmas came a night early, cause a guy named bubba unwrapped my package)
10] Keane - Hamburg Song (Shine a light on my life, warm me up again)

Hidden Track] Alien Ant Farm - Summer (I tried to give you summer, but I'm winter, wish I could make you spring, but I fall so hard)

Uit het vertaalwoordenboek NS - Nederlands

NS: Trein X heeft een vertraging van enkele minuten.
Nederlandse vertaling: Trein X heeft een vertraging van ongeveer 5 minuten.

NS: Trein X heeft een vertraging van ongeveer 5 minuten.
Nederlandse vertaling: Trein X heeft een vertraging van ongeveer 10 minuten.

NS: Trein X heeft een vertraging van ongeveer 10 minuten.
Nederlandse vertaling: Trein X heeft een vertraging van ongeveer 15 minuten.

NS: Trein X heeft een vertraging van ongeveer 15 minuten.
Nederlandse vertaling: Trein X heeft een vertraging van ongeveer 30 minuten.

NS: Trein X heeft een vertraging van ongeveer 20 minuten.
Nederlandse vertaling: Trein X rijdt helemaal niet meer.

De opstand der rokers

Gisterennacht liet Den Bosch zich van zijn slechtste kant zien. Massaal hadden de kroegen en cafés besloten het rookverbod te negeren. De asbakken waren terug op de toog en het kroegvolk stond er weer vrolijk op los te paffen. Als het niet als altijd zo donker was, had het blauw gezien van de rook.

De laatste maanden waren een zegen wat betreft uitgaan. Geen mistige cafés meer, geen naar kuchje de volgende ochtend, geen pijnlijke stembanden en longen bij het ontwaken. En de chique kleren konden de gehele zondag nog gedragen worden, in plaats van onbarmhartig zaterdagnacht na luttele uren dracht in de wasbak te zijn beland.

Maar de protesten tegen het rookverbod zwollen de laatste weken meer en meer aan. Vooral uitbaters van kleine gelegenheden zeiden hinder te ondervinden van de maatregel. De inkomstenderving zou aanzienlijk zijn en zelfs het voortbestaan van kroeg of café serieus in gevaar brengen. Negeren van het rookverbod was een serieuze optie. De hoogte van de boete woog namelijk niet op tegen het verlies aan inkomsten.

Nu hebben dus ook de serieuze, drukbevolkte uitgaansgelegenheden zich aangesloten bij de opstand der rokers.

Het is andersom, zeggen tegenstanders van het verbod. Antirokers zouden de ware opstandigen zijn. Roken is onderdeel van uitgaan. Wie zich daar niet in wil of kan schikken, moet maar thuisblijven of zijn vertier elders gaan zoeken.

Dit is een achterhaalde visie. Zij stamt uit de tijd dat roken nog status had, 'erbij hoorde'. Je werd geen roker omdat je het roken lekker vond, of gezellig, maar omdat je de leeftijd had bereikt om aan de tabak te gaan. Ouders stimuleerden het zelfs, of beschouwden het op zijn minst als een logische stap in de volwassenwording van hun kind. Niet zelden werden sigaretten in een glas op tafel gezet tijdens feesten en verjaardagen. Net zoals tegenwoordig ouders hun kind rond het veertiende of vijftiende levensjaar een glas bier of een flesje mixdrank voorzetten. Het roken van tabak echter is onder invloed van het met de jaren bekend worden van de schadelijke gevolgen voor de gezondheid sterk gedevalueerd, in het verdomhoekje terechtgekomen. Het is overigens niet ondenkbaar dat dit met alcohol in de nabije toekomst ook zal gebeuren.

Het huidige kabinet krijgt dikwijls het verwijt geen blijk te geven van voeling met de tijd waarin we leven. De gewenste terugkeer naar de waarden en normen van de jaren vijftig met de bijbehorende bemoedering van de staat is in de publieke opinie hét handelsmerk van Balkenende IV. Ab Klink, de minister van Volksgezondheid, wordt gezien als een van de vaandeldragers van deze retrospectieve richting. In dit geval heeft Klink echter volkomen gelijk. Een rookverbod is geheel in overeenstemming met de tekenen des tijds.

Dan moet alcohol ook verboden worden, roepen de opstandelingen, want jaarlijks vallen er 200 á 250 slachtoffers in het verkeer door rijden onder invloed. Dat is een kromme redenering. Als ik in een kroeg sta met iemand die rookt, dan heb ik daar op die plek per direct last van. Als ik in een kroeg sta met iemand die alcohol nuttigt, is dat niet meteen het geval. Diegene kan pas gevaarlijk worden in het verkeer en daar moet de effectuering van het beleid dus plaatsvinden, bijvoorbeeld in de vorm van een alcholslot. Passief drinken bestaat niet, passief roken wel. En het is nog gevaarlijk ook.

De liberale vleugel van de opstandelingen beroept zich op het recht op individuele vrijheid. Je moet voor jezelf de keuze mogen maken of je wel of niet wilt roken bij het uitgaan. Hier wringt nu juist de schoen. De roker die zegt daar zelf voor te kiezen is niet vrij, integendeel. Zijn verslaving is juist een aanslag op de persoonlijke, individuele vrijheid, niet in het minst die van de roker zelf.

Een rookverbod is inmiddels in bijna alle Europese landen van kracht en bovendien zonder noemenwaardige problemen ingevoerd. Griekenland volgt in 2010, alleen Oostenrijk en Luxemburg blijven nog achter. Er is nog geen enkele aanwijzing dat het rookverbod verantwoordelijk is voor omzetdaling of ontslag van personeel. Opstandelingen die wijzen naar Ierland, vergissen zich. In Ierland zou een rookverbod hebben geleid tot het in rap tempo verdwijnen van pubs. Onderzoek wijst echter uit dat het rookverbod hierin slechts een marginale rol heeft gespeeld. Redenen zijn vooral van demografische en algemeen legislatieve aard (alcoholwetgeving).

In Nederland is er weer heibel. Dat komt ook doordat het handhavingsbeleid nog te soft is of zelfs helemaal niet ten uitvoer wordt gebracht. De Koninklijke Horeca Nederland (KHN) heeft gelijk met haar afgelopen vrijdag publiek gemaakte ultimatum aan minister Klink. Vóór 9 december moet voldoen zijn aan de volgende eisen: 1)Het rookverbod heeft geen enkele zin als dit niet streng gehandhaafd wordt. 2)De roker moet net als in de andere Europese landen strafbaar gesteld worden. En 3)de zelfstandige ondernemer die aantoonbare schade ondervindt van het verbod dient financieel gecompenseerd te worden.

De overheid moet dus harder optreden tegen de overtreders van het rookverbod. De opstand moet neergeslagen worden. Niet met de wapenstok uiteraard, maar wel met de ijzeren arm van de wet.

Het is eigenlijk van de gekken dat de laatstgenoemde eis van de KHN aan de orde moet zijn. In feite zou wetgeving hier een ondergeschikte rol moeten spelen. Het is veeleer een mentaliteitskwestie. Deze opstand is een oneigenlijke vorm van burgerlijke ongehoorzaamheid. Veel rokers roken bovendien alleen maar tijdens het uitgaan. Hun beroep op 'gezelligheid' is tenenkrommend. Roken tijdens het uitgaan zou sociaal zijn. Integendeel, geen asocialer volk dan het voetvolk van de opstand der rokers.

De literaire beterweter #17

Marcel Möring - Dis Het magnum opus van Marcel Möring is in de pers nagenoeg met de grond gelijkgemaakt. Ik ben eigenlijk nog niemand tegengekomen die positief is over het boek. Zelf vind ik Dis een zeer boeiende en broeierige roman. Ik heb niet de illusie er een zorvuldig afgebakende literatuuropvatting op na te houden die als meetlat moet dienen voor de beoordeling van elk werk, maar als ik kernachtig moet zeggen wat een grote roman moet doen, dan zeg ik: evoceren en provoceren. Dat doet Dis met verve. Het vertelheden van Dis is gesitueerd in de nacht van Assen, de traditionele feestnacht voorafgaand aan de TT (moderne uitvoering van Dantes hel). Hoofdpersoon is de jood Jakob Noach. Noach leefde tijdens WOII in een hol onder de grond en besluit na de oorlog uit wraak voor zijn vermoorde ouders en schaamte over zijn eigen overleven zoveel mogelijk panden in het foute Assen op te kopen. Hij wordt puissant rijk maar nooit gelukkig. Critici struikelden over Mörings intertekstuele spel met Dantes Goddelijke Komedie en Joyce' Ulysses. Möring provoceert mijns inziens de literaire traditie door nu eens op het clichématige af naar die teksten te verwijzen, dan weer plotsklaps en expliciet de Odyssee tot referentietekst te maken. Nadat Noach een auto-ongeluk heeft gehad, krijgt hij gezelschap van zijn eigen Vergilius, een Wandelende Jood. In schitterende hallucinante scènes spat de verbeeldingskracht dan van de pagina's af, met o.m. enkele evocatieve natuurbeschrijvingen (zie fragment). Dis is ook een peinzend verhaal, met uitweidingen over leven en dood, tijd, schuld en identiteit. Qua vorm heeft Möring alle registers opengetrokken. Typografische exuberanties, stream of consciousness in een zin van 14 pagina's lang, en zelfs een dialoog als een graphic novel. De tweede hoofdpersoon, de autodidact Marcus Kolpa, is minder overtuigend en ook het grafische gedeelte voegt weinig toe. Critici lijken hun negatieve oordeel evenwel hoofdzakelijk te baseren op Mörings megalomanie en de in hun ogen chaotische, onvolkomen inschrijving in Dante en Joyce. So what? denk ik dan. Als alles had moeten kloppen, had dat waarschijnlijk een steriel boek opgeleverd. En, zo leert ons een terugkerende zin in Dis: 'Alles is niets'. Het chaotische en het sprankelende maken van Dis een rijk en wervelend boek met bovendien een prachtig slot. Een leesbare pil ook, en dat kun je van de twee voorbeelden niet zeggen. [*****]
Fragment: O, de sneeuw, o, de witte wereld, ongereptheid van donzige straten in avondlicht, lobbig pak dat als room op de daken ligt, het stille licht dat van de grond weerkaatst en een blauwe mist onder de bomen is, de doffe stilte in de lege straten, het ver verwijderde knerpen van eenzame voeten, de twinkeling van maanlicht, de donzen contouren van weg en huis en heg, auto's van watten, het stuiven van witte wolken op een plotselinge windvlaag, een kat die op hoge poten door een voortuin stapt, de stille sporen van een hert in het winters bos en het raadselachtige vallen van vlokken op het koude water van de eendenvijver en de hoge bomen daaromheen die nu niet meer zwart en kaal zijn maar... De plotseling opstuivende werveling die een spiraal van kersenbloesem is, de eerste vlokken die als confetti neerdwarrelen en als spatjes melkschuim op de straat blijven liggen.

Tim Krabbé - Marte Jacobs Elke jeugliefde is verschillend, elke vergeefse jeugdliefde is universeel. Tim Krabbé heeft het thema van de onmogelijke, gefnuikte jeugdliefde uitgewerkt in zijn korte roman Marte Jacobs. Hoofdpersoon is Emile Binenbaum. Hij wordt verliefd op een veel jonger meisje, de dartele Marte Jacobs. Hij schrijft een gedicht over en voor haar, 'Pasgeboren girafje', dat hem later tot een eeuwig veelbelovende dichter zal maken. Emile is echter een zesdeklasser, Marte brugklasser. De liefde lijkt later alsnog geconsumeerd te gaan worden, maar Binenbaums jeugdvriend, de gevierde romancier Willem Reiff, kaapt haar na afloop van de schoolreünie voor zijn neus weg. Niet veel later pleegt Marte zelfmoord. Krabbé formuleert uiterst voorzichtig en precies. De compositie van de roman is zeer uitgekiend, de lezer wordt op haast slinkse wijze bespeeld. Want laten we eerlijk zijn: een melodramatische verliefdheid, een gedicht met zo'n suffe titel en een clichématige schaking van de aanbedene door de beste vriend van de protagonist: dat riekt naar effectbejag, naar lectuur wellicht. Het knappe van Krabbé is nu dat hij je gaandeweg het verhaal weet mee te slepen naar het einde toe. Er blijft steeds iets duisters over de plot hangen, iets ongerijmds. De innerlijke drijfveren en twijfels van Binenbaum op liefdesgebied correleren mooi met zijn gedachten over literatuur en literaire roem: hij is een binnenvetter, een voor succes té aardige romanticus. De spiegeling met Krabbé zelf is evident, maar niet storend. [****]
Fragment: En hij zag haar in de gangen bij het wisselen van de uren, soms onverwacht, soms verwacht. Er doemde een vaste keer op, woensdagochtend als hij van het lokaal Grieks op de eerste verdieping naar Duits op de tweede verdieping liep. Afhankelijk van hun treuzelen of juist haast maken, zag hij haar dan op de overloop van de tweede verdieping, of in de donkere gang van het lokaal Duits, en op den duur was het alsof er in haar knikje en lachje van die keer iets speciaals was, een opluchting dat ze er allebei ook nu weer waren.

Anne-Gine Goemans - Ziekzoekers Goemans won met dit boek de Anton Wachterprijs voor het beste debuut. De prijs voor het mooiste omslag zal ze er niet mee winnen: de bonte kermis aan kleuren doet pijn aan je ogen. Ziekzoekers is een zeer vlot vertelde roman over het wel en wee van de tulpenbollendynastie Zeevoet. De levens van de familieleden worden afzonderlijk verteld om gedurende de roman steeds meer samen te komen. De roman is bij vlagen wat chaotisch door de soms overvolle verhaallijnen. Ook zit er tussen het voorlaatste en het laatste hoofdstuk onverhoeds een grote tijdsprong. Het lijkt haast alsof Goemans naar een einde toe moest terwijl ze daar eigenlijk nog honderd pagina's langer naar toe wilde werken. Ziekzoekers is zeker geen diepzinnig verhaal. De teloorgang van de bollenstreek als Nederlands cultuurerfgoed komt te weinig op de voorgrond, alle aandacht gaat uit naar de woelige verwikkelingen van de personages. Ziekzoekers is eigenlijk een soort Joe Speedboot, maar dan met soap-acteurs in plaats van gedenkwaardige literaire helden. Goemans schrijft als gezegd erg zwierig. Soms slaat een vergelijking de plank mis ('Een stem als chocoladepasta op witbrood'), niet zelden echter word je getrakteerd op verrassende, rake zinnetjes: 'Hun mannen hadden koppen waarin stiekem hoerenbezoek lag besloten.' Of: 'de blauwe aders op zijn handen die als regenwurmen een dutje lagen te doen.' En: 'Hockeymeisjes waren altijd luidruchtig, en nadrukkelijk aanwezig.' Met meer controle en gevoel voor dosering kan Goemans een vaste waarde in de Nederlandse literatuur worden, talent heeft ze zeker. [***]
Fragment: 'Excusez le mot, maar het is hier een klotezooi. Moet je dat zien.' De projectontwikkelaar wees op een moderne bollenschuur die als een verdwaald containerschip in het veld stond. 'Lelijkheid en rommel worden hier als kwaliteiten gezien. Tulpen hebben een mythische status bereikt en waar hebben we het helemaal over? Over een doodordinaire massabloem, die maar een paar weken bereid is om te bloeien en voor de rest kijken we máánden tegen stro aan.'
Ze raakten nu allebei op dreef. Roelof verhief zijn stem. 'Die lullige bloem zorgt jaarlijks anders wel voor een paar miljoen bezoekers. Dit landschap is een natuurreservaat.'

Willem Brakman - Naar de zee, om het strand te zien 'Er is veel dat ik niet begrijp en daar ben ik dankbaar voor' zegt de verteller van Naar de zee, om het strand te zien, de laatste roman van Willem Brakman, ergens in een van zijn overpeinzingen. Misschien bevat die zin de essentie van dit frivole, onconventionele boek, van de attitude die de lezer zich moet aanmeten bij het lezen. Misschien ook wel van Brakmans schrijverschap als geheel. Ik heb nu zijn eerste en zijn laatste boek gelezen, nu de rest nog. Dat dat niet chronologisch hoeft, spreekt bij Brakman voor zich. [***]

Thomas Rosenboom - Hoog aan de wind Tegenvallende verhalenbundel van de stilistische meester. Niet door de vorm, Rosenboom schrijft als altijd vlekkeloos en virtuoos. De inhoud is echter karig, en dat ligt waarschijnlijk aan de uitgever die het weer eens tijd achtte voor een nieuwe Rosenboom. Het eerste verhaal bestrijkt eenderde van de bundel en heet 'De jongen met de viool'. Het stond ook al in De mensen thuis. De rest is een allegaartje van eerder verspreid gepubliceerde kortverhalen, een jeugdverhaal en een romanfragment. Dat laatste, 'De onderhandelaar' getiteld, is een voorstudie voor Rosenbooms nieuwe roman en belooft veel. We wachten af. [**]

Gerbrand Bakker - Boven is het stil Dat plattelandsromans met uitgebreide natuurbeschrijvingen niet per se saai en clichématig zijn, bewijst Boven is het stil. Bakker heeft een sensitieve en ingetogen roman geschreven over een vereenzaamde boer die bij het verzorgen van zijn stervende vader de spoken uit het verleden op zich af ziet komen. Bakker wordt nergens overdadig of juist te karig in zijn stijl. Metaforen en vergelijkingen lijken soms zelfs met enige schroom aan het papier toevertrouwd. Dat Bakker evenwel weet waarover hij het heeft, bewijst een zin als deze: 'Er zijn heel veel boeren, die herken je direct aan hun kleren, ze dragen bijna allemaal een 'nette trui' over een schoon overhemd.' [****]

[N64] Star Wars: Rogue Squadron

Vorig jaar besprak ik a.d.h.v. de top 25 van een zelfgemaakte lijst de muziek uit mijn jeugd. Dit jaar een tweede serie in de categorie 'wenken voor een toekomstige biograaf' met als onderwerp de Nintendo 64-games. Met welke spellen bracht ik menige regenachtige middag (maar ook als de zon scheen) op mijn kamertje door? Geen toplijst deze keer, maar in chronologische volgorde en in interviewvorm. In aflevering 8: Star Wars: Rogue Squadron.

Is Star Wars leuk?
Ja. Best wel. Ik ben geen liefhebber van science-fiction, maar Star Wars heb ik toch altijd wel erg mooi gevonden. De eerste drie films (4, 5 en 6) waren erg sfeervol en authentiek en de laatste drie (1, 2 en 3) visueel overdonderend en inventief.
Hoe zit dat met de game die we hier behandelen?
Die is eveneens sfeervol en inventief. Visueel overdonderend is dan weer te veel eer.
Lelijke graphics?
Lelijk is het verkeerde woord. De vliegtuigen zien er prima uit. De omgevingen zijn echter een standaardvoorbeeld van wat altijd foggy graphics werd genoemd: mist. Dat betekent dat je niet ver kon kijken, dat een level ter plekke 'opgebouwd' werd. Bij een game als Rogue Squadron leverde dat weleens problemen op.
Beschrijf Star Wars: Rogue Squadron eens.
In Rogue Squadron kruip je in de huid van Luke Skywalker. Het is geen avonturengame en er komt ook geen lichtzwaard in voor. Alles draait om de luchtgevechten. Samen met je compagnon Wedge Antilles (wat een legendarische naam) voer je het bevel over een speciale elite-eenheid: het Rogue Squadron. Met je team word je de lucht in gestuurd om uiteenlopende missies tot een goed einde te brengen. De opdrachten lopen uiteen van simpele karweitjes als het beschermen van een konvooi en het aanvallen van een vijandelijke basis tot grotere klussen als het vernietigen van een keizerlijke gevechtseenheid tot een all out luchtoorlog boven een planeet of maan.
Het vliegen is dus het hoofdonderwerp van deze game. Is de besturing in orde? En zijn er genoeg voertuigen om je langere tijd te vermaken?
De besturing is oké. De snelheid is weliswaar vaak te laag, maar de wendbaarheid en precisie van je vechters zijn nauwkeurig en makkelijk onder de knie te krijgen. Het aanbod is dik in orde. Alle bekende gevechtsvliegtuigen zijn aanwezig. De X-Fighters, Y-Fighters en V-Fighter zijn het bekendst, maar ook buitenbeentjes als de Millennium Falcon en de Naboo Starfighter zijn vrij te spelen.
Valt er op de missies genoeg te beleven?
Dat verschilt. Sommige missies zijn wel heel erg beperkt van opzet, andere bevatten meerdere doelen en duren lang genoeg. Missies die hier thuis een klassieke status hebben zijn bijvoorbeeld 'Ambush at Mos Eisley', 'The Jade Moon', 'Liberation of Gerrard V', 'Imperial Construction Yards' en 'Battle above Taloraan'. Absolute topper is 'The Search for the Nonnah', een zoektocht naar een neergestort luchtschip dat, eenmaal gelokaliseerd, beschermd moet worden tegen vanuit alle windstreken aanstormende vijandelijke eenheden.
Nog legendarische momenten?
Het neerhalen van de Imperial Walker. Dat is dat enorme dinosaurusachtige pantservoertuig dat met kogels en raketten niet te vernietigen is. De enige manier is hem te laten struikelen over zijn eigen poten. Daartoe moest je een kabel afschieten en vervolgens ettelijke rondjes vliegen om het beest heen. Na een tijdje ging hij door de knieën. Genieten geblazen.
Mogen we Star Wars: Rogue Squadron een klassieke status toekennen?
Dat gaat wellicht net te ver. De levensduur is wellicht net iets te kort om van een absolute topper te spreken. Niettemin hebben mijn broer en ik me prima vermaakt met Rogue Squadron. Ik wil afsluiten met klassieke citaten uit de game:
(als het mis dreigde te gaan:) "Rogue Squadron, where's our cover!!??"
(als je een narrow escape had gemaakt:) "That didn't even scratch me..."
(een collega over de radio:) "I'm clear but my fighter is down!"
(over de radio, na een succesvolle missie:) - "Did Skywalker make that shot?"
- "That was me!"
- "I thought I was the best..."
- "Heeeyyy..."

Faust en carnaval

Vandaag is het elf november, 11-11, een grote dag voor de liefhebber van het carnaval. Ik voor mij heb helemaal niets met dit volksfeest. Toch moest ik vandaag denken aan carnaval. De reden was de eerder dit jaar in de Perpetuareeks verschenen vertaling van Goethe's Faust door Ard Posthuma.

In het Duitse origineel zegt Mephistopheles in de verzen 1346 t/m 1348:

Bescheidne Wahrheit sprech’ ich dir.
Wenn sich der Mensch, die kleine Narrenwelt,
Gewöhnlich für ein Ganzes hält;

In de vertaling van Posthuma wordt dit (p.54):

Ik ga bescheiden om met wat ik weet.
Terwijl het Oeteldonkse mensenras
zich o zo autonoom en alomvattend acht

Pardon? 'Die kleine Narrenwelt' vertalen als 'het Oeteldonkse mensenras'? Oeteldonk is de naam van 's-Hertogenbosch tijdens het carnaval. Snel naar de toelichting gebladerd. Daar schrijft Posthuma (p.473-474):

'1347: het Oeteldonkse mensenras - een eigentijdse maar niettemin zeer nauwkeurige vertaling van "kleine Narrenwelt". Oeteldonk is de naam van 's-Hertogenbosch in de week waarin het geheel door narren wordt bevolkt. Het weidse begrip "mensheid" wordt door Mefistofeles heel concreet tot een lachwekkend carnavalsgebeuren gereduceerd [...]. De vertaling is in overeenstemming met Goethes modernistische visie op de figuur van de duivel [...].'

Zeer gedurfd, zo'n vertaling. Ik vind het vooral ontzettend lelijk. Om dan ook nog van een 'zeer nauwkeurige vertaling' te spreken getuigt bovendien van enige zelfoverschatting. 'Zwei Seelen wohnen, ach! in meiner Brust' is een gevleugelde frase uit de Faust. Twee zielen wonen nu ook in deze vertaling...

Lezen, lezen, lezen #4

Paul Claes (red.) - De onsterfelijken (1999) 95 blz.
Ik houd van Paul Claes. De erudiete Vlaming heeft alles gelezen en deelt zijn kennis middels goede vertalingen, nuttige toelichtingen en gedurfde interpretaties. De boeken zelf, de materiële dingen dus, zijn bovendien vaak erg mooi. De tweetalige uitgave van Eliots The Waste Land is prachtig vormgegeven met een fraaie wit-zwart-gouden cover. Ook zijn vorige week verschenen bloemlezing Lyriek van de Lage Landen ziet er piekfijn uit. Daarover later meer. De onsterfelijken is een bloemlezing met werk van Nobelprijswinnaars. De toekenning van de Nobelprijs voor de Literatuur vorige maand aan de in den lande volslagen onbekende Le Clézio toonde weer eens aan dat de Zweden vaak een verrassende keuze maken. Pas na WOII werd een rijtje grote namen gelauwerd met vanaf '46 achtereenvolgens Hesse, Gide, Eliot, Faulkner en Russell. In De onsterfelijken staat alleen poëzie. De Nederlandse vertaling van een gedicht staat groot afgedrukt, het origineel staat er in kleinere lettergrootte naast. De inleiding van Claes is zeer lezenswaardig: 'Naast het classicisme van Sully Prudhomme en Carducci vinden we het symbolisme van Maeterlinck en Yeats, naast het modernisme van Eliot het surrealisme van Jiménez en Neruda, naast het hermetisme van Quasimodo het absurdisme van Beckett, naast de retoriek van Saint-John Perse het spreekvers van Szymborska.' Via karakteristieke gedichten maakt de lezer kennis met relatief onbekende Zweden, Spanjaarden en Italianen. Verrassend fris is de poëzie van de twee winnaars uit het Nieuw-Grieks: Jorgos Seféris en Odysséas Elytis. Mooi vind ik ook de gedichten van T.S. Eliot, Neruda, Paz, Brodsky en Szymborska. Van die laatste hier de openingsregels van het spreekvers 'De eerste foto van Hitler': "Wie is die dreumes in zijn kieltje? / Dat is Adolfje; de zoon van meneer en mevrouw Hitler! / Misschien wordt hij wel doctor in de rechten? / Of tenor in de opera van Wenen?"

Bas Haring - Voor een echt succesvol leven (2007) 173 blz.
Naar aanleiding van een uitzending van VPRO's Boeken besloot ik dit boek te gaan lezen. Schrijver Bas Haring verkondigde in het programma namelijk dat zijn boek een aanklacht tegen de huidige jacht naar succes zou zijn. Ambitie en eerzucht slaan tegenwoordig de klok en de gevolgen zijn stress, slechte gezondheid en geknakte zielen. We zouden met zijn allen wat minder ambitieus moeten worden en ons weer moeten leren verstaan met het kleine geluk en het schone. In Haring vond ik dus een medestander. Zijn boodschap draagt hij in zijn boek overtuigend uit. Het is echter de stijl die soms behoorlijk irritant is. Haring is bereid ver te dalen om een lekenpubliek onderhoudend te onderwijzen. Dat is sympathiek, maar hij schiet daarbij te ver door. De lezersaansprekingen zijn legio. Uitentreuren verkleint Haring woorden: hij heeft het steeds over zijn 'boekje' en vertelt anekdotes over een 'vriendje' van hem. En niet een vriendje uit zijn jeugd, nee een huidig 'vriendje'. Haring is 40! Ook de talloze herhalingen werken op een gegeven moment op de zenuwen. Herhaling is de moeder der didactiek, maar Haring blijft aan de gang. 'Mijn vader vertelt altijd alles twintig keer, en vermoedelijk ga ik daar later ook last van krijgen of heb ik dat al' schrijft hij ergens. Dat heeft hij al. De genoemde feilen zijn erg jammer want de inhoud is erg goed. Door middel van sprekende voorbeelden maakt Haring inzichtelijk dat de zucht naar succes een biologisch gegeven is. Neem de slachtkip. Slachtkippen worden snel vet en mals en worden dan ook jong geslacht. Dat is balen voor elke kip, maar goed voor de soort. Het is een schoolvoorbeeld van een eigenschap die slecht is voor elk individu van een soort, maar goed voor de soort als geheel. Dat geldt ook voor de mens en zijn eigenschap 'ambitie'. Ook is het moeilijk je eraan te onttrekken. Het principe van Google gaat op: de zoekresulaten die bovenaan in Google staan, blijven daar staan omdat iedereen er op klikt. Het systeem houdt zichzelf in stand. Het komt nu volgens Haring aan op een denkomslag: voor een echt succesvol leven moeten we de keuze maken geen succes te hebben.

Floris Cohen - De herschepping van de wereld (2007) 298 blz.
Over dit boek ontspon zich begin dit jaar een discussie in het boekenkatern van NRC/Handelsblad. Wetenschapshistoricus Cohen betoogt in De herschepping van de wereld dat er wel degelijk een Wetenschappelijke Revolutie heeft plaatsgevonden in het Europa van de 16e en 17e eeuw en hij wil verklaren waarom die juist in Europa plaatsvond en niet in China of de Islamitische gebieden. Cohen verzet zich met zijn inzichten tegen vakgenoten die alles doodrelativeren door te beweren dat er helemaal geen revolutie heeft plaatsgevonden. Op een later tijdstip zal Cohen zijn inzichten voor vakgenoten publiceren in een wetenschappelijke studie, dít boek is voor een breder publiek bestemd. Het is ontzettend goed geschreven. Cohen maakt op ongeëvenaarde wijze inzichtelijk welke ontwikkelingen hebben geleid tot de herschepping van de wereld in Europa. De kernwoorden zijn transplantatie en transformatie. De manier waarop de auteur de klassiek Griekse natuurfilosofie in enkele bladzijden helder samenvat is een pluim waard. De Griekse benadering won het van de Chinese door de culturele transplantatie van de kennis naar o.a. Renaissance-Europa en naar de Islambeschaving. De ontwikkeling binnen de Islambeschaving stokte omdat zij zich onder invloed van vijandige invallen en religieuze opleving naar binnen keerde. In Europa zette de Revolutie wel door omdat de drie vormen van natuurkennis (abstract-wiskundig, natuurfilosofie, opsporend-experimenteel) transformeerden. De gelijktijdige transformatie van de drie lag besloten in de aard van Europa t.o.v. andere beschavingen: 'een naar verhouding grotere openheid, intenser nieuwsgierigheid, sterkere dynamiek, krachtiger individualisme en gerichtheid naar buiten toe, een sterker zoeken van heil in een actief aards bestaan.' De religieuze basis van de Wetenschappelijke Revolutie moet dus niet onderschat worden. Het 'nastreven van een zieleheil al in deze wereld' zette veel praktisch natuuronderzoek in gang. In zo'n samenleving konden genieën als Huygens, Newton en Boyle tot wasdom komen. Een Islamitische Galilei of Kepler had wel kunnen bestaan, maar hun werk had geen navolgers gevonden door de genoemde blikwending naar binnen. Een uitstekend boek, bevattelijk verteld, rijk aan wetenschapshistorische kennis. Zeer uitgesproken zonder de noodzakelijke relativering uit het oog te verliezen.

Weerzinwekkend

Gisteren waren bij Pauw & Witteman o.a. Freek de Jonge en Peter R. de Vries te gast. Dat leverde weerzinwekkende televisie op.

De Vries was te gast om te praten over Joran van der Sloot. Hij is na de opzienbarende uitzending niet opgehouden de gangen van de neocrimineel na te gaan. Van der Sloot is van vaders centen in Thailand gaan wonen, officieel om te studeren. Dat is natuurlijk ontzettend saai en bovendien verre van stoer, en daarom intendeert Joran wat bij te beunen middels de export van Thaise seksslavinnen.

De Jonge was onder het stof vandaan gehaald omdat hem een oeuvreprijs is toegekend. Dat onderwerp kon echter niet aangesneden worden omdat De Jonge het opnieuw niet kon laten uit zijn slof te schieten tegenover een andere tafelgast. Tijdens het vraaggesprek tussen de gastheren en De Vries zagen we De Jonge al steeds dieper wegzakken in zijn colbertje. De Vries kreeg vervolgens de volle laag.

Freek vond het allemaal 'weerzinwekkend'. En 'beneden alle peil'. En De Vries ging 'over lijken' en was een lafaard door alleen ongevaarlijke crimineeltjes aan te pakken.

'Moet ik hier nog serieus op ingaan?' vroeg De Vries. De Jonge gaf zelf antwoord: 'Nee, want er valt niet serieus op in te gaan.' Geen discussie, want ik heb toch gelijk.

Witteman besloot in te grijpen: 'Freek, wat is het bezwaar als een journalist aantoont dat een Nederlander in Thailand probeert een vrouwenhandel op te zetten en door het ontmaskeren daarvan waarschijnlijk dat verhindert?' Freek begon te schokschouderen. Tsja, hij zou zelf naar justitie zijn gegaan.

Juist. Ze zien De Vries al aankomen. Justitie ziet De Vries als een concurrent, als een hardnekkige luis in de pels van het apparaat. Als het van justitie had moeten afhangen, zaten de twee van Putten nog steeds achter de tralies. En pas na De Vries' uitzending werd de zaak Holloway heropend.

Bovendien is De Vries een misdaadverslaggever. Een verslaggever is iemand die verslag uitbrengt voor een krant of ander medium. Elke journalist - en zeker die van het type De Vries - heeft naast het brengen van nieuws tevens als taak machthebbende instanties kritisch te volgen. De wetgevende macht, de politiek dus, maar ook de handhavende macht, het justitieel apparaat. De Vries is natuurlijk een patjepeeër, maar men kan toch moeilijk tegenspreken dat hij beide taken effectief vervult.

Freek vindt dat hij dat wel kan. Freek behoort tot de clique van uitgerangeerde maatschappijbeschouwers die ergens in de jaren zeventig van de vorige eeuw voor het laatst de vinger op de tijd wisten te leggen. Voortmurmelende figuren die nog steeds niet doorhebben dat we in een uitdijende informatiemaatschappij leven waarin de audiovisuele en digitale media een niet meer weg te denken onderdeel van onze samenleving zijn geworden.

Een samenleving waarin de pulpzender SBS 6 even alomtegenwoordig is als de 'krities rode' VARA. Misschien wel alomtegenwoordiger. Alles draait om het plaatje, de kekke 'look', het aantal glitters op de jurk, de spraakmakendheid, het liefst 'levensgevaarlijk'. 'Spectaculair' is ongetwijfeld kort na 'de', 'het' en 'een' het meest voorkomende woord op SBS.

Blijven steken bij die uiterlijke schijn, bij de vorm, is een bewijs van je eigen onmacht om je bewustzijn (De Vries had het steeds over 'awareness') daaraan aan te passen. Zoals zo vaak wordt de vorm weer aangevallen, niet de inhoud. Omdat de vorm ook zoveel makkelijker aan te vallen is. De Tweede Kamer is daar het duidelijkste voorbeeld van. De vorm van het debat wordt daar dikwijls in mum van tijd het onderwerp van debat.

Toen Freek nog aan de top stond stelde ook hij kwalijke zaken aan de orde. In 1978 ging hij met vaste partner Bram Vermeulen touren om te protesteren tegen het regime in Argentinië. Oranje mocht niet naar het WK, het zou medeplichtig zijn aan moord en verdwijning wanneer het wel zou gaan.

Freeks metier was het cabaret, de kleinkunst. Voor de scherpe toon en engagement in zijn liedjes en voorstellingen is hij menigmaal gelauwerd. Zijn fout is nu dat hij zijn eigen manier van werken projecteert op De Vries. Maar journalistiek is geen kleinkunst, laat staan kunst. De vorm is veelal maar vorm, uiterlijke aankleding. De Jonge mag wel een prijs boven zijn hoofd tillen als hij voor zijn maatschappijkritische liedjes geëerd wordt. De Vries mag dat niet met de Emmy. Freek valt niet alleen de vorm van De Vries' verslaglegging aan, hij verschanst zich even makkelijk binnen de vorm van zijn eigen werk. Hij had immers ook meteen naar justitie kunnen gaan toen eind jaren zeventig de gang van zaken in Argentinië hem niet aanstond, of naar Argentinië zelf.

Maar hij schreef er een liedje over.

Dat mag, dat is een geëigende manier om op veilige afstand iets aan de kaak te stellen. En er nog populair en prijswinnend mee te worden ook. Kwalijke reuk stijgt echter op wanneer vanuit dat bolwerk diegene die in feite precies hetzelfde doet maar voor wie de vorm niet meer is dan noodzakelijke (lees: door de omroep gekozen) aankleding, die opereert binnen een ander metier, wordt aangevallen en op de koop toe ook nog wordt beschuldigd van lafheid.

'Het gaat om intelligentie', zei Freek ook nog. De schoen past sommige mensen.

President Jhae

Telkens als ik de berichten over de diep afgegleden Lindsay Lohan lees, word ik weemoedig en denk ik terug aan jaren geleden, toen Lohan nog een zuivere jonge deerne was, YouTubefilmpjes nog niet bestonden en prachtig knip en plakwerk verspreid over het internet te vinden was.

Uit die oude doos, inmiddels wel op YouTube, een fraai staaltje huisvlijt (en tevens het bewijs dat er al eerder een zwarte president in Amerika was):

Encyclopedie van de somberheid (6)

6. Somberheid, melancholie, treurnis

"Noch de somberen, noch de opgewekten onder ons zouden het erg moeilijk hebben als zij hun stemming moesten motiveren. Nog nooit waren de mensen zo boosaardig als nu, maar ook nog nooit zo goed als in deze tijd. Zelden waren ze zo gelukkig, zelden zo ongelukkig. Nog nimmer was de toekomst zo uitzichtloos, nog nooit zo vol hoop. Een sonore samenvatting van een complexe samenleving waarin optimisme en somberheid om de voorrang strijden, maar in de belichting waarvan ik u de verfijnde melancholie hoop te kunnen aanwijzen.
[...]
De oude indeling der melancholie maakt het onderscheid tussen de aangeboren en de actueel veroorzaakte treurnis, maar ruimt ook een plaatsje in voor de zogenaamde 'duistere melancholie', die stoelt op een inzicht dat bij de Schepping, toen licht van duisternis werd gescheiden, een troebeling van dat licht niet kon worden voorkomen. In die hoek zou ik zonder aarzeling de grote ontstemden plaatsen, zoals Hamlet, Don Quichot, Oblomov, Byron en Jacques Bloem, en wat mijzelf betreft heb ik genoeg weet van ochtendgrauw, avondondergang, helhete zomermiddagen en verlaten perrons om deze namen met reverentie te noemen."
(Uit: Willem Brakman, 'Op het spoor van de melancholie', Vrij uitzicht, 2001.)

Ook ex-arbiter Mario van der Ende is het beu

"[...]
Arbitrale verrassingen

Zoals ik ook de afgelopen week vraagtekens plaatste bij de aanstellingen van de scheidsrechters in de Jupiler League, doe ik dat nu weer. Daaruit blijkt namelijk, dat deze competitie door de KNVB niet echt serieus wordt genomen. Natuurlijk is deze League een uitstekend podium voor het ontdekken en ontwikkelen van voetbaltalenten. En dat geldt in mindere mate ook voor scheidsrechters.

Maar clubs op dit niveau mogen toch wel een beetje arbitrale kwaliteit verwachten. Afgelopen vrijdag werden maar liefst vier wedstrijden geleid door scheidsrechters met een amateurstatus (die een vergoeding ontvangen waarvoor een gemiddelde tweedeklas amateurvoetballer z'n neus optrekt). Een keuze die meer gericht lijkt om de kosten die de arbitrage met zich meebrengt wat terug te brengen, dan om de wedstrijden van een kwalitatieve impuls te voorzien. Dit soort arbiters aanstellen, is natuurlijk vragen om problemen want dan krijgen clubs te maken met scheidsrechters die nog lang niet klaar zijn voor het 'grote' werk.

Vrijdag werd dit bijvoorbeeld overduidelijk in de wedstrijd Cambuur Leeuwarden-TOP Oss. Ruim 8.000 toeschouwers in het stadion (iets wat weer eens duidelijk maakt wat een paar overwinningen voor een uitwerking kunnen hebben) zorgden voor een entourage die op de onervaren scheidsrechter Güzübüyük een verlammende werking leek te hebben. Hij zag ook dingen, die niemand anders in het stadion waarnam. Zo gaf hij bijvoorbeeld twee strafschoppen (beide gelukkig gemist) aan de thuisclub voor overtredingen die alleen hij een strafschop waard vond. Aan de andere kant wuifde hij twee duidelijke strafschopgevallen voor de uitclub weg. Wat ook niet kwam, is een rode kaart voor Cambuur-verdediger Michael Jansen die de arm van de doorgebroken TOP Oss-aanvaller Erik Quekel bijna uit de kom trok. Een volkomen uit het verband gerukt kaartenbeleid. Als toegift werden er -- waarschijnlijk voor het eerst in het betaald voetbal -- acht minuten 'blessuretijd' aan de normale speeltijd toegevoegd.

Na afloop mocht de scheidsrechter zijn verhaal nog even voor de RTL-camera's vertellen. Zijn uitleg was vervolgens net zo krom als het merendeel van zijn beslissingen. Ook hier blijkt weer dat mensen onder (een beetje) druk dingen doen die voor anderen onbegrijpelijk zijn. Daarom lijkt een verplicht persoonlijkheidsonderzoek voor (aankomende) scheidsrechters -- voordat zij op het betaald voetbal worden losgelaten -- bepaald geen overbodige luxe. Het zou een beter inzicht geven in de persoon en een groot aantal verrassingen (zoals die bij Cambuur Leeuwarden-TOP Oss) kunnen reduceren. Want laten we eerlijk zijn: op dit soort surprises zit toch niemand in het betaald voetbal te wachten?"

Bron: column Mario van der Ende op http://www.elfvoetbal.nl/
Directe link: http://www.elfvoetbal.nl/?action=column&column=mariovdende

(On)gezegden #4

Een rubriek over de zin en onzin van spreekwoorden, uitdrukkingen en zegswijzen in het hedendaagse tijdperk.
'Beledigende opmerkingen krijg je naar je hoofd geslingerd: "je mag er nog best wezen" - Hoezo? Als je minder mooi was geweest, had je dan op moeten flikkeren of zo?!' (Th.Maassen)

1.Op het scherp(st) van de snede
Sommige uitdrukkingen gaan op den duur zo raar klinken dat ze vanzelf een kleine verandering ondergaan. Zo bestaat er in de Nederlandse taal een uitdrukking: op het scherp van de snede, die haast onmerkbaar is veranderd in op het scherpst van de snede. In de originele uitdrukking verwijst 'scherp' naar de scherpe kant van een mes of soortgelijk wapen. Deze term is echter geleidelijk aan verdwenen uit het collectief geheugen van de hedendaagse taalgebruiker. Een verandering van 'scherp' naar 'scherpst' ligt dan meer voor de hand. De 'snede' wordt dan opgevat als de scherpe kant van een mes, en met 'scherpst' kan dan de overtreffende trap benadrukt worden. Google leert dat '"op het scherp van de snede"' 1770 keer voorkomt en '"op het scherpst van de snede"' 3300 keer, al bijna twee keer zoveel dus.

2.Het vuur (na) aan de schenen leggen
Een ander voorbeeld van een met de tijd gewijzigde uitdrukking is iemand het vuur na aan de schenen leggen. In dit geval is er echter geen sprake van een toevoeging, maar van slijtage. Het woordje 'na' wordt tegenwoordig als afwijkend ervaren en verdwijnt dan ook steeds meer wanneer deze uitdrukking gebezigd wordt. Vermoedelijk is 'na' een verkorte vorm van 'nader', van 'dichtbij' dus, en wordt ermee bedoeld dat in de Middeleeuwen potentiële misdadigers met hun blote benen vlak bij het vuur werden gezet om zo - wanneer de marteling haar werk begon te doen - een bekentenis af te dwingen. Google leert dat '"vuur na aan de schenen"' nog slechts 884 keer voorkomt, terwijl de variant '"vuur aan de schenen"' maar liefst 5640 hits oplevert.

3.Men moet geen slapende katten wakker maken
Huh? Het moet toch zijn: men moet geen slapende honden wakker maken? Inderdaad, de bovenstaande variant is een vrije vertaling van de Franse variant van dit spreekwoord. Bestudering van Franse spreekwoorden leert dat de Fransen opvallend vaak de kat noemen waar wij Nederlanders het over anderde dieren plegen te hebben. Il ne faut pas réveiller le chat qui dort is daar een voorbeeld van. Ook: Avoir un chat dans la gorge: een kikker in de keel hebben. En: Chat échaudé craint l'eau froide: een ezel stoot zich (in 't gemeen) geen tweemaal aan dezelfde steen. (NB nog zo'n voorbeeld van slijtage: 'in 't gemeen' is ouderwets en wordt steeds vaker weggelaten). Letterlijk betekent de Franse variant overigens 'Een met heet water overgoten kat vreest koud water'...

4.Het hemd is nader dan de rok
Laatst hoorde ik een verslaggever de bovenstaande uitdrukking veelvuldig bezigen tijdens een item over de Amerikaanse presidentsverkiezingen. De correspondent bevond zich in een blanke middenklassewijk en besprak de onderbuikgevoelens die een beslissende rol kunnen gaan spelen bij de uiteindelijke uitslag. Het hemd is nader dan de rok betekent: familie heeft een streepje vóór. De verslaggever wilde duidelijk maken dat raciale gevoelens nog steeds zeer belangrijk zijn in de Verenigde Staten. Hij vond het klaarblijkelijk te banaal of te ordinair om simpelweg te zeggen: zwarten zullen als het erop aankomt op de zwarte Obama stemmen en blanken op de blanke McCain, en daarom bediende hij zich telkens van het hemd is nader dan de rok. Ik vind het overigens een devaluatie van Amerika dat in dit 'verlichte' land de huidskleur van de kandidaten nog zo'n issue is.

5.Je maakt van de hoofdpiet toch ook geen Sinterklaas
Deze pseudo-uitdrukking herinner ik me uit het cabaret van Kopspijkers. Na deze uitroep moest Dick Advocaat ten tonele verschijnen. Dickie had achter de coulissen echter van beurt gewisseld met Willem-Alexander en daarom veranderde Sinterklaas als metafoor voor bondscoach van Oranje plotseling in metafoor voor koning der Nederlanden. Willem-Alexander bereidt zich in alle rust voor op de troonbestijging (ik zeg: 2010), Sinterklaas bereidt zich voor op de intocht. Gisteren vierde hij alvast een bescheiden succesje door tot Grootste Nederlandse Traditie te worden gekozen. Ik lees hierin - naast een eerbetoon aan hét symbool voor de onschuldige kindertijd - ook een stilzwijgend protest tegen de - in de woorden van Bas Heijne - 'querulanten van het antiracisme' met hun 'jaarlijkse verontwaardigde ingezonden stukken tegen Zwarte Piet.' Die ingezonden brieven... Een typisch geval van een probleem benoemen dat er voor het benoemd werd niet was.

Serdar Gözübüyük: een dikke nul

Een van de favoriete boeken van Willem Frederik Hermans was The Shell Book of Firsts. Dit boek bevatte een opsomming van 'eerste keren': de eerste verschijningsvorm van velerlei zaken, de eerste keer dat gebeurtenissen gebeurden. De eerste fiets, het eerste fototoestel, de eerste helicoptervlucht, enz. Hermans is alweer vele jaren dood, maar eerste keren blijven voorkomen. Vanochtend geschiedde er weer iets voor het eerst: een voetbalscheidsrechter kreeg als beoordeling vanuit de journalistiek een 0 (nul). Een dikke nul zelfs:

Dikke 0 voor arbiter Gözübüyükdoor Maarten van Helvoirt

LEEUWARDEN - Twee onterechte strafschoppen voor Cambuur, twee ontnomen penalty's voor TOP Oss, een zwaar onterechte rode kaart voor TOP, een geheide maar weggewuifde rode kaart voor Cambuur, zeven gele kaarten voor TOP, acht (!) minuten blessuretijd.

Scheidsrechter Serdar Gözübüyük benadeelde TOP Oss gisteravond in Leeuwarden van alle kanten en tegen zoveel onrecht was de ploeg (die in de warming- up al Dirk Schoofs verloor) niet bestand. In de slotfase werd de 0-1 voorsprong door Cambuur omgebogen in een 2-1 nederlaag. "Ik heb hier maar twee zinnen voor", zei TOP-trainer Hans de Koning. "Hoe kan voetbal zó oneerlijk zijn? En: Hoe kunnen bepaalde mensen zoveel invloed hebben op een uitslag?"

(Brabants Dagblad, 01-11-2008)

Ik ben als supporter zwaar bevooroordeeld en heb me dan gisteravond ook ingehouden en geen blogbericht meer geplaatst. Maar als zelfs de objectieve journalistiek al zo'n vernietigend oordeel velt, dan heb ik alle recht de heer Gözübüyük in het zonnetje te zetten en ruchtbaarheid te geven aan zijn uitzonderlijke prestatie.















Serdar Gözübüyük: de eerste dikke nul

Volg de link om het volledige bericht te lezen:
http://www.brabantsdagblad.nl/sport/toposs/article3965330.eceport/toposs/article3965330.ece