Talent

Paul de Leeuw zit vijfentwintig jaar in het vak en vierde dat jubileum met een twaalf uur durende televisiemarathon op Nederland 3. Paul begon zoals gebruikelijk op zaterdagavond om half negen en ging dit keer door tot half negen de volgende ochtend. De zeven uur die ik ervan gezien heb (20.30 uur - 02.30 uur en 07.30 uur - 08.30 uur) bevestigden dat De Leeuw nu al een monument is.

Velen haten hem, velen houden van hem, weinigen bewandelen de middenweg. In de marathonuitzending passeerden de mooiste fragmenten de revue, maakten tientallen grote namen hun opwachting en waren de lach, de traan en het serieuze gesprek aardig in evenwicht. Inzakkertje was het tweede deel waarin Daphne Bunskoek een soort van pilot voor een nieuw programma presenteerde. In Vrouwen en Humor schoof De Leeuw aan bij drie vrouwen met wie hij een in de loop van de jaren een vriendschap had opgebouwd. Dit onderdeel werd ontsierd door Hanneke Groenteman die schaamteloos de leiding overnam van Bunskoek en vervolgens grossierde in vervelende opmerkingen, saaie anekdotes en drammerige boutades.

Een van de hoogtepunten was de tussen 00.15 uur en 01.00 uur uitgezonden speciale editie van Ranking the Stars, een van De Leeuws leukste programma's. De formule werkt zo perfect omdat er een sfeer van mannen onder elkaar ontstaat waarin men elkaar niet spaart en de sappige anekdotes en venijnige schimpscheuten over en weer vliegen, alles uiteraard door De Leeuw in ontspannen-humoristische banen geleid.

Paul de Leeuw is een van de weinigen die een bijzonder talent hebben, namelijk een talent om straffeloos onvoorzichtig te zijn. Van flapuiten wordt in de regel gehakt gemaakt, zij worden beplakt met vele stempels, van arrogant en onbeschoft tot beledigend en onbeschaafd. Wie sommige uitspraken van De Leeuw autonoom bekijkt kan inderdaad concluderen dat hij regelmatig de grens van het betamelijke overtreedt. Daar aanstoot aan nemen is echter misplaatst. De Leeuw staat namelijk voor een combinatie van humor en ernst die enig is in zijn soort. Op eigen kracht en door middel van een authentieke persoonlijkheid heeft hij zich op weten te werken tot een hedendaags icoon.

Wat dit ongrijpbare talent vermag werd duidelijk tijdens Ranking the Stars. De heren converseerden over hun seksuele prestaties. Uiteraard werd de draak gestoken met de vermeende kuisheid van Arie Boomsma en de al even vermeende talenten van Robert ten Brink. Marco Borsato dacht leuk te zijn door zich te presenteren als een hengst. "Italian stallion, hè" grinnikte de zanger. "Ik ben een man van de lange adem." De andere mannen fronsten de wenkbrauwen en uit het publiek klonken enige schampere lachgeluidjes op. Soortgelijke opmerkingen van De Leeuw sorteerden wel effect omdat hij zoals altijd een grotesk rookgordijn wist op te trekken.

Paul de Leeuw combineert bij nader inzien niet humor en ernst, hij staat er ver boven. En laten we eerlijk zijn: Marco Borsato staat louter aan de top omdat John Ewbank niet kan zingen.

Ook Prem Radakishun nam deel aan het Ranking-onderdeel. De man die als geen ander de kunst van het snelschreeuwen verstaat kon pakweg twee jaar geleden nog gecategoriseerd worden als een van de prominenten van oudlinks in het maatschappelijke debat. Vervelende ervaringen met Marokkaanse ratjes hebben hem echter een opzienbarende transformatie doen ondergaan. Hoorden we hem laatst al verkondigen dat de onderbuik het had gewonnen van de hersenen als belangrijkste aanstuurmechanisme van de hand die het stempotlood beroert, nu luisterde hij zijn entree op met een uiting van solidariteit met het Indiase volk dat vorige week slachtoffer werd van het genadeloze moslimterrorisme. Die terroristen waren een "stelletje geitenneukers" ratelde Prem, daarmee een vermoorde islamcriticus naschreeuwend.

Prem behoort tot de gestaag in aantal toenemende individuen die op de vleugels van voortschrijdend inzicht een vlucht naar voren hebben weten te maken in de richting van de vigerende tijdgeest. De PvdA als geheel staat daar symbool voor met het afschudden van de in de weg zittende ideologische veren. Ad Melkert is jaren geleden al naar de Verenigde Staten gevlucht, Marcel van Dam is geloosd bij de SP en geen weldenkend mens neemt Jan Blokker nog serieus. Ella Vogelaar is het meest recente geval van een kopstuk dat heeft moeten lossen uit het demarrerende sociaaldemocratische peloton onder leiding van tempobeulen Ahmed Aboutaleb en Wouter Bos.

Men zal het niet snel willen toegeven - partijpolitiek en fractiediscipline zijn immers sterke krachten in de politiek - maar de sociaaldemocraten ontpoppen zich zo langzamerhand als de ware erfgenamen van Bolkestein en Fortuyn. Meer en meer wordt duidelijk wat een visionair Frits Bolkestein in feite is geweest. Hij was de eerste die de integratieproblematiek op de agenda trachtte te zetten. Hoon viel hem ten deel. Pim Fortuyn slaagde er tien jaar later wel in Bolkesteins aanzet te verwezenlijken. Niet minder hoon viel hem overigens ten deel, plus enkele kogels van een dierenterrorist.

Bolkestein en Fortuyn slaagden erin een gevoelig thema met eerlijkheid, openheid en realistisch argumenteren urgent te maken. Beiden waren met rede begiftigde intellectuelen die boven alles een open debat voortstonden, polemiserend en polariserend waar nodig, en altijd met open vizier. Fortuyn was een sociaaldemocraat die uit onvrede het PvdA-nest had verlaten. Anno 2008 komen zij definitief weer bij elkaar. Dit keer is het de PvdA die Fortuyn weer opzoekt. De aanbevelingen 8, 9 en 10 inzake integratie uit De puinhopen van acht jaar paars worden zelfs - zonder bronvermelding - alweer enige jaren in de praktijk gebracht. Ook door het CDA overigens.

Aan het eind van de marathon, zondagochtend om 08.15 uur, presenteerde Sinterklaas (Bram van der Vlugt - de échte Sinterklaas!) aan De Leeuw de twaalf kanshebbers op de titel van Miss Nederland. Zij hadden gouden enveloppen bij zich met daarin afbeeldingen van de twaalf mooiste momenten uit De Leeuws televisiecarrière. Op nummer één stond zijn ontmoeting met René Klijn in 1993. De doodzieke Klijn zette samen met De Leeuw toen de AIDS-problematiek op de kaart.

Dat is een talent dat Paul de Leeuw gemeen heeft met Bolkestein en Fortuyn: het talent om je talent op het juiste moment te gebruiken, desnoods tegen de publieke opinie in. Bolkestein is 75, Fortuyn dood. Laten we hopen dat De Leeuw nog een tijdje doorgaat.