Jaaroverzicht 2009

De jaaroverzichten van 2008 buitelen weer over ons heen, al zijn het er minder dan in voorgaande jaren (NOS Teletekst is er schijnbaar mee opgehouden). Zoggel presenteert alvast het jaaroverzicht van 2009.

Januari

- Rita Verdonk raakt lichtgewond bij een verkeersongeval nabij Hoek van Holland. De politica nadert een t-splitsing, maar gaat niet links, niet rechts, maar rechtdoor de zee in.

- Co Stompé bereikt in formidabele vorm de finale van de WK (PDC). In de eindstrijd gooit hij echter geen pijl meer raak omdat hij op het podium verschijnt in een enorme jas waarvan de mouwen over zijn handen vallen. "De sponsorlogo's pasten niet meer op mijn coltrui, alleen op een vier maten te grote jas was nog genoeg ruimte" verklaart de levende reclamezuil.

- Het afscheid van Martin Verkerk zorgt voor een ontslaggolf bij NOS Teletekst. Nu er niet meer drie keer per week 'Martin Verkerk verliest eerste ronde Challenger' opgezet hoeft te worden, verliezen enkele medewerkers hun baan. "Ze mogen mij altijd gezelschap komen houden in de kroeg. Het eerste rondje is van mij" aldus de sympathieke one grand slam fly.

Februari

- Hoog in de bestsellerlijsten: Hoe je ook leeft, je lééft. De verzamelde aforismen van Blaise Nkufo. De doelgerichte denker krijgt bovendien een eredoctoraat in de filosofie aan de Universiteit van Basel. Journalist: "Wat is uw mening over Schopenhauer?" Nkufo: "Een van de gezelligste cafés van Basel."

Maart

- Na zijn gebazel over Peter R. de Vries en GeenStijl heeft Freek de Jonge de smaak te pakken. De verweerde grappenmaker komt met een nieuwe show waarin hij uitvaart tegen "weerzinwekkende hedendaagse fenomenen" als de cassetterecorder, de videoband, gabbermuziek en Horst Tappert. "Die Tappert gaat over lijken" aldus Freek.

- Na de minuut stilte voor materiaalman Sjakie Wolfs in 2008 organiseert Ajax in 2009 ook minuten stilte voor de toiletjuffrouw en voor de oudtante van de vrouw van de fysiotherapeut.

April

- België is ziedend. Na Fortis lijft Wouter Bos al gauw ook Club Brugge in. En als hij begin april Urbanus overhaalt de Nederlandse nationaliteit aan te nemen, verklaart kersverse premier Jean-Luc Dehaene de oorlog aan Nederland. Jean-Marie Pfaff treedt op als negotiator en voorkomt een bloederige strijd.

Mei

- Topfavoriet Donald Duck wint de verkiezing van Grootste Eend Aller Tijden. Op de tweede plaats eindigt Alfred Jodocus Kwak. Geert den Ouden wordt derde.

- De Vegan Streaker stormt het veld op in de rust van de KNVB-bekerfinale Feyenoord - Excelsior. De panharing heeft echter niet in de gaten dat daar net een demonstratie met politiehonden plaatsvindt. Hij heeft geluk dat de Duitse herder bij de eerste hap zijn tanden stukbijt op het gratenpakhuis en de komkommerknager vervolgens links laat liggen.
Eerder was tijdens een wedstrijd van Ajax al een politiehond het veld op gerend. De bijtgrage viervoeter greep spits Luis Suárez. De verantwoordelijke agent is zich van geen kwaad bewust: "Dat was een zuivere schwalbe!"

Juni

- De moeder van Huub Stevens geeft een interview: "Ik vind het zó jammer dat er nog steeds een taboe rust op een relatie van een oude vrouw met een jonge man. Die Danko weet van wanten hoor!"

Juli

- Ook op Rhodos breken dit jaar weer bosbranden uit. Een strohoedje en een in brand gestoken Neckermannvlag vormen de aanleiding voor een flinke fik. Reisleider en hoofdverdachte Freek van D. blijkt voortvluchtig. De Griekse brandweer redt met veel moeite iemand uit de vuurzee die niet meer bijtijds weg kon komen: "Tsja, ik heb een nieuwe knie, hè..." aldus de geluksvogel.

- Tijdens een opname van De wereld draait door zorgt een openstaand raam ervoor dat een plotselinge windvlaag het haar van Matthijs van Nieuwkerk doet opwaaien. Voor het eerst zijn de zeiloren van de presentator vol in beeld. Tafelheer Youp van 't Hek overweegt vervolgens een remake van zijn kolderieke hitsingle 'Flappie'.

Augustus

- Eindelijk opheldering over de titel Wit licht. Uit interviews met bioscoopbezoekers blijkt dat deze verwijst naar de bijnadoodervaring die het acteren van Marco Borsato veroorzaakt. 'Wit licht' duidt op het verblindende licht aan het eind van de tunnel.

September

- Venezuela en Suriname raken met elkaar in oorlog. Beide partijen staken echter het vuren uit angst voor elkaars verschrikkelijke massavernietigingswapen: Venezuela stelt zijn enorme kernwapen op scherp, Suriname dreigt Prem Radakishun de frontlinie in te sturen.

Oktober
- Frits Spits murmelt nog steeds voort. Het radiofossiel klaagt drie presentatoren aan die zijn boekje niet omhoog staken toen Frits te gast was. "Kreeg ons Frits zélf nog maar iets omhoog" verzucht zijn vrouw.

- Herman den Blijker verdient een plaatsje in het Guiness Book of Records. De corpulente mompelaar presenteert zijn honderdste kookprogramma in vijf jaar. Den Blijker: "Moeilijke jeugd gehad. Altijd eigen eitje moeten bakken. Koken lust. En leven."

November

- De AKO-literatuurprijs is een spannende tweestrijd tussen Zwarte Piet met De speculaasheid der dingen en Sinterklaas met Godverdomse dagen op een godverdomse knol. Piet wint.

December

- Geert Wilders is furieus dat de regering na de invasie van Polen, Roemenen en de Bulgaren nu ook de grenzen opent voor Oekraïners en Moldaviërs: "Schande! Als we zo doorgaan krijgen we aan het eind van de rit nog een tsunami van Esten, Letten en Lee Towers!"

- Een competitiewedstrijd van FC Volendam wordt afgelast. De selectie is het slachtoffer van een bedorven lading Klaas Puul Garnalen. Alleen doelman Jeroen Verhoeven wordt niet ziek: "Mijn maag is wel wat gewend". Ook PSV heeft door een blessuregolf moeite genoeg spelers op de been te brengen. Carlos Salcido, Francisco Rodríguez, Nordin Amrabat en Danko Lazovic hebben last van een spierscheuring, Ibrahim Afellay van een opgeblazen ego. Danny 'de Koef' kampt door de ijzige kou met een dichtvriezend waterhoofd.

2008: de kutjanussen

2008 zit er bijna op, tijd voor de eindafrekening. Gisteren de helden, vandaag de kutjanussen.

Kutjanussen

De geldwolven
We zullen ons het weinig opzienbarende jaar 2008 toch vooral herinneren als het jaar waarin de kapitalistische markteconomie om dreigde te gaan vallen. Decennialang geloofden we allemaal in de zegenen van de vrijemarkt, ons gelijk werd bevestigd door de val van het communisme en zijn planeconomie. Ook economische crises als die in de jaren tachtig konden het bolwerk niet omver krijgen. Nu staan we aan het einde van een tijdperk, naar alle waarschijnlijkheid. Gelukkig zijn de belangrijkste slachtoffers van de kredietcrisis vooralsnog hoofdzakelijk degenen die er verantwoordelijk voor zijn. Bankiers en beursspeculanten, de grootste patsers en de snelle jongens met enorme dollartekens in de ogen, zij krijgen nu de rekening gepresenteerd. Persoonlijk vraag ik me altijd af waarom je überhaupt je spaarcenten in zoiets wankels als beleggen zou willen steken. Ook de hoge economen in het Witte Huis vallen de schellen nu eindelijk van de ogen. We staan pas aan het begin van de crisis, zegt 'men'. Arme Obama.

Freek de Jonge
Van alle uitgerangeerde bekende Nederlanders en 'stemmen in het debat' maakte cabaretier Freek de Jonge toch wel de allerslechtste indruk. Je zou bijna medelijden met hem krijgen, ware het niet dat hij er zelf alles aan doet om dat gevoel geen kans te geven op te spelen. De voortekenen waren in feite al jaren zichtbaar, maar 2008 was dan eindelijk het jaar waarin Freek zichzelf definitief het mausoleum der ouwe zeurneuzen in praatte. Veranderde tijdgeest, gapende generatiekloof, te oud om aan te klampen, enzovoort. Eerst was daar de weerzinwekkende vertoning bij Pauw & Witteman tegenover Peter R. de Vries. En niet veel later gaf Freek er blijk van definitief de aansluiting verloren te hebben door het fenomeen GeenStijl niet als logisch uitvloeisel van de nieuwe tijdgeest te kunnen beschouwen. Nee, "GeenStijl, dat is een treffende titel. [...] Men is de vorm, de greep op het leven kwijt. Dan blijft er alleen maar ongenoegen en woede over en dat moet eruit." Zelden iemand onbewust zo'n treffende omschrijving van zichzelf zien geven...

Rita Verdonk
De 'ruimte op rechts', de 'erfenis van Fortuyn', bla bla bla. Dure woorden zijn er gewijd aan de rechtse variant van het populisme. Daar waar de SP de alleenheerschappij over populistisch links bezit, daar vechten Verdonk en Wilders op rechts om de koppositie. Rita Verdonk leek met haar 'beweging' Trots op Nederland aanvankelijk de beste papieren te hebben. Een stevig cv, een brede achterban, een wat gematigder toon dan Wilders. Maar waar de Limburger alleen maar meer in zijn rol groeide, daar rolde Verdonk van de ene deceptie in de andere. Eerst was daar de breuk met haar belangrijkste geldschieter en vertrouwensman van het eerste uur Ed Sinke. Toen de ophef over haar vroegere lidmaatschap van de PSP. So what? moet je dan zeggen, maar Rita wist eerst van niets, ontkende daarna stellig, om uiteindelijk na geleverd bewijs te verklaren dat ze het even vergeten was, maar het zich nu weer herinnerde. En tot slot het ontslag van haar laatste adjudant, spindokter Kay van der Linden. Deze verklaarde in een gastcollege dat TON eigenlijk maar 'gebakken lucht' was. Waarvan akte.

Vegan Streaker
Pseudoniem van Peter Janssen, graatmagere dierenrechtenactivist die de aandacht vestigt op zijn levensovertuiging door overal ongevraagd ten tonele te verschijnen, slechts gekleed in een tangaslip. Niet écht een streaker dus. Dat vond ook Paul de Leeuw toen het scharminkel de opname van Mooi! Weer De Leeuw kwam versjteren. "Vlees is moord!" schreeuwde de prei- en selderijvreter. De Leeuw verhinderde dat hij vervolgens het hazenpad koos, nam het karbonaadje op schoot en trok zijn tanga stuk. Hilariteit alom, maar niet voor radicale veganisten, die, zoals we weten, van humor weinig kaas gegeten hebben. De grasspriet eiste excuses, anders werd het een zaak wegens 'aanranding'. Hij had zijn media-aandacht in ieder geval te pakken. Hij zou niet rusten voor er in heel Nederland geen enkele boer meer zou zijn. En werken deed hij niet, want hij was tegen het kapitalisme. Zulke doodvallers trekken wel een mooie uitkering, bedenk dat wel. Een mening hebben is goed, deze verkondigen en verdedigen is zelfs prijzenswaardig, maar je mening met alle macht willen opdringen, dat is laakbaar en bloedirritant.

Bernhard Kohl
Voor sportliefhebbers was 2008 een mooi jaar. Een Europees Kampioenschap voetbal, een spannende Tour, Olympische Zomerspelen. Oranje begon overdonderend in Zwitserland maar moest diep buigen voor de Russen van Hiddink. In Peking was de medailleoogst zeer behoorlijk. Legendarische momenten waren de gouden wedstrijden van Maarten van der Weijden en de waterpolodames. In de Tour bleef het tot de voorlaatste dag spannend. Het Oostenrijkse klimmertje Kohl was dé verrassing, helemaal na de aftocht van de betrapte Riccò. Kohl won de bolletjestrui en mocht het podium beklimmen. Winnaar werd Carlos Sastre, een sympathieke Spanjaard met een schoon blazoen. Eindelijk weer een geslaagde Tour? Nee, het mocht weer niet zo zijn. Maanden na afloop van de Ronde kwam uit dat het Kohltje op CERA had gereden. De druk was te groot, zo verklaarde hij. De sport wordt schoner en schoner, zeker weten, maar renners als Bernard Kohl tasten je geloofwaardigheid als wielerliefhebber behoorlijk aan. In 2009 keert Lance Armstrong terug. Ik leef tussen hoop en vrees.

2008: de helden

2008 zit er bijna op, tijd voor de eindafrekening. Vandaag vijf helden, morgen vijf kutjanussen.

Helden

Wouter Bos
Hoe iemands reputatie in een jaar kan omslaan. De populariteit van de vice-premier was begin dit jaar gedaald tot onder het vriespunt en zijn PvdA had veel weg van een terminale patiënt. Maar Wouter stak de handen uit de mouwen en zorgde eigenhandig voor een glorieus eerherstel. Natuurlijk was daar zijn overtuigende vertoon van daadkracht en pragmatisme inzake de kredietcrisis. In België kunnen ze er nog steeds niet over uit: de gepikeerde zuiderburen vonden dat hij Fortis gepikt had. De parallelle wereld van de megalomane geldstromen gaat echter ieders pet te boven. Belangrijker was de bezem die Bos door de eigen Augiasstal haalde. Op ongeëvenaarde wijze haalde hij de PvdA uit het slop. Dilettanten als Ella Vogelaar werd de wacht aangezegd, de raad van Joost Zwagerman wordt ten langen leste opgevolgd: de sociaaldemocraten springen eindelijk over hun ideologische schaduw heen, met als voorlopige hoogtepunt het nieuwe integratiestandpunt volgens Ploumen en Aboutaleb. Van draaikont tot leidsman: Wouter Bos, terecht Nederlander van het jaar.

Wijnand Duyvendak
Na de oorlog was het maatschappelijke klimaat rechts en conservatief. De babyboomers gingen vanaf de linkerflank in de tegenaanval, democratisering was het toverwoord, alles moest op de schop. Elke omwenteling wordt evenwel ontsierd door uitwassen, die pas veel later, als de euforie verstomd is en het tijdperk in zijn geheel te overzien is, serieus belicht worden. Wijnand Duyvendak was toentertijd zo'n fanatieke actievoerder. Hij opereerde vanuit de krakerswereld, inclusief bedreiging, geweld, terreur etc., de hele verderfelijke mikmak die de krakersscene eigen is. Maar Duyvendak werd volwassen, kwam tot bedaren en ging de politiek in. Jaren later stelde hij zijn actieverleden te boek. Enigszins naïef, overmoedig, onvoorzichtig. De memoires bleken de opmaat tot zijn aftreden. Waarom dan toch bij de helden? Omdat hij het allemaal zo sportief opvatte. Velen zouden in zijn situatie met modder gaan gooien, om zich heen gaan slaan. Niets van dat alles bij Wijnand. Hij begreep - meer dan menige partijgenoot - dat hij onvermijdelijk het veld moest ruimen, gaf rationeel en bedachtzaam antwoord op alle vragen en schimpscheuten, liet zich niet uit de tent lokken en beloofde - ook na het taartincident - het debat aan te blijven gaan.

Barack Obama
Change, Yes We Can. Dé gevleugelde woorden uit het wereldnieuws van 2008. Na het abominabele economische en buitenlandse beleid van George W. Bush snakte Amerika - en de rest van de wereld niet te vergeten - naar een andere koers, een nieuwe start, een ommezwaai. Niets minder dan een revolutie. Maar wie moest die frisse wind door het Witte Huis laten waaien? Niet weer zo'n zuur republikeins, zich volledig op god verlatend opaatje, al was John McCain wel een sympathieke bejaarde. Nee, maar één man was op het juiste moment op de juiste plaats: Barack Hussein Obama. Hij heeft alles mee: jong, vooruitstrevend, inspirerend, een beetje blank en een beetje zwart. Ook de laatste twijfelaars en antipathisanten gingen overstag na de historische toespraak op de Democratische conventie. En zelfs Iran bracht een bescheiden felicitatie over na de verkiezingszege. Obama = hoop. Hoop nu we diep gezonken en gevallen zijn en het kapitalisme scheuren vertoont. Maar kan hij het allemaal bolwerken? Wordt de erfenis van Bush niet alsnog zijn ondergang? En de racisten zijn er ook nog. 2009 wordt retespannend voor Barack. En voor de wereld.

Geert Wilders
Niet omdat hij nu zo geweldig uitblonk het voorbije jaar. Niet omdat hij eindelijk zijn messcherpe kritiek afwisselde met potentiële wenken voor de toekomst. Niet omdat hij een prachtige film maakte. Niet omdat hij een genuanceerder toon zocht. Geen van deze typeringen waren in 2008 van toepassing op Geert Wilders, integendeel. Zijn retorische vuur schroeide meer gezichten dan ooit. Toch komt hij als winnaar uit 2008. Wilders' status groeide door zijn onaantastbaarheid. Van alle kanten werd hij geattaqueerd, maar of ze nu Doekle Terpstra, Harry de Winter, Geert Mak, Jordanië, Stichting Dag van het Respect of Anne Frank Stichting heetten, alle aanvallen kaatsten onverbiddelijk af op het pantser van de PVV-parlementariër. De oorzaken waren legio: onbeholpenheid, doorzichtigheid, onbenulligheid, kortzichtigheid of gewoon regelrechte onzin. De eerste die het enfant terrible uit Venlo op punten weet te verslaan, moet de politieke ring nog betreden. De knuppeltjes die het dit jaar weer in hun overmoed en onbehagen geprobeerd hebben, krabbelden uiteindelijk terug en kwamen soms zelfs met excuses. Wie heeft vrienden nodig als je zulke vijanden hebt?

Bassie
Nooit gedacht ooit nog eens een clown uit te roepen tot held van het jaar. En dan nog een clown die allang over de datum is. Een clown die louter nog het nieuws haalde als geldwolf of notoire ruziekmaker. Bassie en Adriaan, dat was vergane glorie. Tot daar opeens die gekke dikke clown een week lang het nieuws beheerste. Clown Bassie (73) maakt vrouw (31) zwanger, zo kopten de kranten en nieuwssites. Ook de 'serieuze' media namen het bericht over. Na een optreden zou Bas van Toor een scheve schaats met gevolgen hebben gereden. Even stond het land op zijn achterste poten. Die ouwe viespeuk. Hij liet zich graag voorstaan op het feit dat hij nog altijd zo gelukkig getrouwd was, en nu dit. Een dag later: Bassie spoorloos, zit ergens ondergedoken. Nee, wat een film! Tot de spreekwoordelijke aap uit de al even spreekwoordelijke mouw kwam: het was een hoax. Een briljante reclamestunt. Casusmateriaal voor studenten marketing en communicatie, me dunkt. Bassie: wat een koning.

Lijstjes Top 2000

Vanaf vannacht 00.03 uur kunnen we weer zes dagen non stop luisteren naar de Top 2000. Als je het niet zou weten, zou het aan je voorbijgaan. In tegenstelling tot andere jaren is er nu geen enkele aandacht besteed aan 'het radio-evenement van het jaar'. Het niet mogen stemmen was al een opmerkelijke discrepantie ten opzichte van andere jaren, maar ook qua reclame en promotie is het dit jaar zo goed als stil gebleven. De radio zal hoe dan ook weer zes dagen aanstaan, ook al belooft het niet de interessantste editie ooit te worden.

Als warming up hieronder een aantal themalijstjes:

Instrumentaal
1) Dave Brubeck Quartet - Take Five
2) Shadows - Apache
3) Ennio Morricone - Once Upon A Time in the West
4) Mike Oldfield - Tubular Bells
5) Fleetwood Mac - Albatross

De seizoenen
1) Jeff Wayne & Justin Hayward - Forever Autumn
2) Diesel - Sausolito Summernights
3) Doug Ashdown - Winter in America
4) Zombies - Time of the Season
5) Crowded House - Four Seasons in One Day

Geluiden
1) Simon & Garfunkel - Sound of Silence
2) David Bowie - Sound and Vision
3) Coldplay - Speed of Sound
4) Neil Diamond - Beautiful Noise
5) Golden Earrings - Sound of the Screaming Day

Cijfers
1) Chicago - 25 or 6 to 4
2) Zager & Evans - In the Year 2525
3) Queen - '39
4) Paul Simon - 50 Ways to Leave Your Lover
5) Shadows - 36-24-36

Dudes & Chicks
1) Mott the Hoople - All the Young Dudes
2) Beach Boys - California Girls
3) Andy Williams - Music to Watch Girls By
4) Duran Duran - The Wild Boys
5) Bob Dylan - Rainy Day Women no. 12 & 35

1958
1) Chuck Berry - Johnny B. Goode
2) Buddy Holly - Well Allright
3) Everly Brothers - All I Have to Do Is Dream
4) Billy Vaughn - Sail Along Silvery Moon
5) Louis Prima - Buona Sera

Pauls
1) Paul McCartney & Wings - Band on the Run
2) Paul Anka - Diana
3) Paul Simon - Kodachrome
4) Paul Weller - You Do Something to Me
5) Paul Young - Love of the Common People

Vreemde talen
1) Herbert Grönemeyer - Mensch (Duits)
2) Zucchero - Il Volo (Italiaans)
3) Freddie Aguilar - Anak (Filipijns)
4) Mink Deville - Demasiado Corazón (Spaans)
5) Rowwen Hèze - De neus omhoeg (Limburgs)

Meisjesnamen
1) Rolling Stones - Angie
2) Buddy Holly - Peggy Sue
3) Beatles - Eleanor Rigby
4) Marillion - Kayleigh
5) Ricky Nelson - Hello Mary Lou

Dieren
1) Animals - House of the Rising Sun
2) Beatles - A Hard Day's Night
3) Turtles - Happy Together
4) Monkees - I'm a Believer
5) Cats - Times Were When

Nederlandstalig
1) Herman van Veen - Suzanne
2) Zijlstra - Durgerdam slaapt
3) Jacques Brel - Mijn vlakke land
4) Boudewijn de Groot - Verdronken vlinder
5) Klein Orkest - Over de muur

1968
1) Beatles - While My Guitar Gently Weeps
2) Aphrodite's Child - Rain and Tears
3) Otis Redding - The Dock of the Bay
4) Jimi Hendrix Experience - All Along the Watchtower
5) Bee Gees - Words

Dromen
1) Tim Hardin - How Can We Hang on to a Dream
2) Roy Orbison - In Dreams
3) Monkees - Daydream Believer
4) Supertramp - Dreamer
5) Otis Redding - I've Got Dreams to Remember

Azië
1) Japan - Nightporter
2) George Harrison - Bangladesh
3) David Bowie - China Girl
4) Billy Joel - Goodnight Saigon
5) Murray Head - One Night in Bangkok

Metaal
1) Steely Dan - Do It Again
2) Metallica - Nothing Else Matters
3) Iron Butterfly - In-a-gadda-da-Vida
4) Steeleye Span - All Around My Hat
5) Small Faces - Tin Soldier

Amerikaanse geschiedenis
1) Mark Knopfler & James Taylor - Sailing to Philadelphia
2) Bee Gees - New York Mining Disaster 1941
3) Scott McKenzie - San Francisco
4) Dire Straits - Brothers in Arms
5) Redbone - We Were All Wounded at Wounded Knee

Europese steden
1) Ultravox - Vienna
2) The Clash - London Calling
3) Randy Newman - Birmingham
4) Venice - Family Tree
5) Berlin - Take My Breath Away

1978
1) AC/DC - Whole Lotta Rosie
2) Kansas - Dust in the Wind
3) Talking Heads - Psycho Killer
4) Jeff Wayne & Justin Hayward - Eve of the War
5) Electric Light Orchestra - Mr. Blue Sky

Amerikaanse steden
1) Gene Pitney - 24 Hours from Tulsa
2) Bruce Springsteen - Streets of Philadelphia
3) Don Henley - New York Minute
4) Middle of the Road - Sacramento
5) Marc Cohn - Walking in Memphis

Drugs
1) J.J. Cale - Cocaine
2) Stranglers - Golden brown
3) Rolling Stones - Brown Sugar
4) Byrds - Eight Miles High
5) Tee Set - She Likes Weeds

Muziekinstrumenten
1) Byrds - Mr. Tambourine Man
2) Billy Joel - Piano Man
3) Bread - Guitar Man
4) Jim Reeves - Distant Drums
5) Mark & Clark Band - Worn Down Piano

Speciale naam
1) Nat 'King' Cole - Unforgettable
2) 'Long' John Baldry - Walk Me Out in the Morning Dew
3) 'Barclay' James Harvest - Titles
4) Hank 'the Knife' & Jets - Guitar King
5) Johnny 'Guitar' Watson - Real Mother for ya

Goud
1) Neil Young - Heart of Gold
2) Spandau Ballet - Gold
3) Tremeloes - Silence Is Golden
4) David Bowie - Golden Years
5) Golden Earrings - Just a Little Bit of Piece in my Heart

Afrika
1) Peter Gabriel - Biko
2) Crosby, Stills & Nash - Marrakesh Express
3) Madness - Nightboat to Cairo
4) Toto - Africa
5) Bert Kaempfert - Afrikaan Beat

Dagen van de week
1) Rolling Stones - Ruby Tuesday
2) Easybeats - Friday on My Mind
3) Little River Band - Home on a Monday
4) U2 - Sunday Bloody Sunday
5) Herman Brood - Saturday Night

De band
1) Bob Seger & Silver Bullet Band - Against the Wind
2) Allman Brothers Band - Jessica
3) Chris Barber's Jazz Band - Ice Cream
4) Steve Miller Band - The Joker
5) Mannfred Mann's Earth Band - Davy's on the Road Again

1988
1) Sting - Fragile
2) Midnight Oil - Beds Are Burning
3) Muddy Waters - Mannish Boy
4) Zucchero - Senza una Donna
5) Terence Trent D'Arby - Sign Your Name

Johns
1) John Lennon - Working Class Hero
2) John Denver - Thank God I'm a Country Boy
3) John Miles - Music
4) John Legend - Ordinary People
5) John Mayer - Daughters

Raar
1) Dave Dee Dozy Beaky Mick & Tich - Zabadak
2) Adriano Celentano - Prisencolinensinainciusol
3) Peter Schaap - Adem mijn adem
4) Pink Floyd - Shine on You Crazy Diamond
5) Beatles - I Am the Walrus

Broers
1) Walker Brothers - The Sun Ain't Gonna Shine Anymore
2) Everly Brothers - On the Wings of a Nightingale
3) Righteous Brothers - You've Lost That Loving Feeling
4) Bellamy Brothers - If I Said You Had a Beatiful Body Would You Hold it Against Me
5) Doobie Brothers - Listen to the Music

Kleuren
1) Booker T & MGs - Green Onions
2) Deep Purple - Child in Time
3) Rolling Stones - Little Red Rooster
4) Blue Cheer - Summertime Blues
5) Elton John - Goodbye Yellow Brick Road

Laaggeklasseerde Beatlesnummers
1) Beatles - Ticket to Ride
2) Beatles - I Want to Hold Your Hand
3) Beatles - Hello Goodbye
4) Beatles - Paperback Writer
5) Beatles - I Should Have Known Better

Amerikaanse staten
1) Charlie Daniels Band - The Devil Went Down to Georgia
2) Bee Gees - Massachusetts
3) Neil Young - Alabama
4) Mamas & Papas - California Dreamin'
5) John Denver - Take Me Home, Country Roads (West Virginia)

1 - 2 - 3 - 4 - 5
1) Metallica - One
2) Joe Jackson - Be My Number Two
3) Meat Loaf - Two Out of Three Ain't Bad
4) Crowded House - Four Seasons in One Day
5) Dave Clark Five - Glad All Over

1998
1) Lighthouse Family - High
2) Boyzone - No Matter What
3) Sting - Fields of Gold
4) Aerosmith - I Don't Want to Miss a Thing
5) Robbie Williams - Angels

Supergroups
1) Traveling Wilburys - Handle with Care
2) Crosby, Stills, Nash & Young - Almost Cut My Hair
3) Emerson, Lake & Palmer - Lucky Man
4) Mike & Mechanics - The Living Years
5) Derek & Dominoes - Layla

De blues
1) Tom Waits - Tom Traubert's Blues
2) Bob Dylan - Subterranean Homesick Blues
3) Moody Blues - Go Now
4) Gary Moore - Still Got the Blues
5) Livin' Blues - Wang Dang Doodle

Theologie
1) George Harrison - My Sweet Lord
2) Beach Boys - God Only Knows
3) Genesis - Follow You Follow Me
4) Bob Dylan - Knockin' on Heaven's Door
5) George Michael - Jesus to a Child

The wie?
1) The Who - Pinball Wizard
2) The The - Uncertain Smile
3) The Band - The Weight
4) The Sweet - Ballroom Blitz
5) The Babys - Everytime I Think of You

Engeland
1) Simon & Garfunkel - Scarborough Fair
2) Ralph McTell - Streets of London
3) UK - Rendez-vous 6'02
4) Gerry & Pacemakers - Ferry 'cross the Mersey
5) Beatles - Penny Lane

De weg1) Dire Straits - Telegraph Road
2) Leo Sayer - Orchard Road
3) Beatles - The Long and Winding Road
4) Bruce Springsteen - Thunder Road
5) Van Morrison - Bright Side of the Road

Dubbele noteringen
1) As Tears Go By - Rolling Stones / Marianne Faithfull
2) You've Got a Friend - James Taylor / Carole King
3) Beast of Burden - Rolling Stones / Bette Midler
4) Ring of Fire - Johnny Cash / Animals & Eric Burdon
5) Ruby Tuesday - Rolling Stones / Melanie

Thuis
1) Simon & Garfunkel - Homeward Bound
2) Simply Red - Home
3) Michael Bublé - Home
4) Bruce Springsteen - My Home Town
5) Chris Rea - Driving Home for Christmas

De literaire Beterweter #19

Dimitri Verhulst - Godverdomse dagen op een godverdomse bol Een geschiedenis van de mensheid in minder dan 200 pagina's, zo luidt de omschrijving van Verhulsts jongste werk. Een ambitieus romanproject waarbij de juiste toon heel belangrijk is. Verhulst heeft gekozen voor een dreunend ritme en een afstandelijke verteller. Er is welbeschouwd één hoofdpersoon: de mens, in Godverdomse dagen op een godverdomse bol consequent aangeduid met "'t". Apostrof en letter t dus. Deze 't is de mens in al zijn kwaadaardigheid, vuilheid en bloeddorstigheid. De strekking van Verhulst zijn wereldgeschiedenis is dan ook pessimistisch: 't was niks, 't is niks en 't zal nooit wat worden. De stijl is weer een mix van Nederlands en een Vlaams dialect, zoveel is duidelijk. Dat heeft als gevolg dat men in Nederland meteen in een reflex schiet: Vlaams, dus stilistisch briljant. Nu heb ik ook eens gepleit voor meer vlamismen in de Nederlandse taal, maar als dat betekent dat we meer pies, kak en giechelrijmpjes in de literatuur mogen begroeten, dan haak ik toch af. Dikwijls vroeg ik me bij het lezen af: is dit nu dialect of gewoon regelrechte kromspraak? Bijvoorbeeld deze zin: "Maar 't is geduldig en keert zich alvast nu reeds af van de hele teringzooi." Niet alleen door de ontsporende taal is het lezen van Godverdomse dagen op een godverdomse bol een uitputtingsslag. Het monotone gebrom van de verteller wordt op den duur langdradig en mist vaak zijn effect. Soms weet Verhulst even de juiste toon te treffen en een episode uit de geschiedenis van de mensheid raak en kernachtig in zijn essentie weer te geven. Die overtuiging mist de roman echter als geheel. Te hoog gemikt, te laag gebleven. [**]
Fragment: 't Hoest en 't rochelt en 't kucht. 't Heeft stramme spieren en klieren die zich alleen nog werpen op de productie van zweet. Koortszweet. Dik als opgespoten kloten treft 't bulten in z'n lies en onder z'n oksels aan. Zwarte striemen zetten zich vast op de nek en als je 't met een mes zou opensnijden, zou je zelfs keiharde bollen en fistels zien groeien in de darmen van de getarte. 't Schijt aanvankelijk nog stront maar gaandeweg schijt 't ook water. 't Schijt maar hele dagen aan doch nooit genoeg opdat 't ook zijn ziekte zou mogen mee uitschijten. Slijm en gal en hier en daar nog andere drab loost 't langs de bovenkant. 't Kan geen lichaamsspleet meer hebben of er moet vettigheid uit sijpelen.

Jan van Mersbergen - De hemelrat Het probleem met dialogen in literatuur is dat ze de gemaaktheid van het genre pijnlijk aan het licht brengen. In werkelijkheid praat niemand zo vloeiend, zo doordacht en zo abrupt als romanpersonages. Dialogen maken zelfs een realistische roman per definitie onrealistisch. In Jan van Mersbergens romans zijn de dialogen schaars en typografisch niet te onderscheiden van de rest van de tekst. In het korte signalement van De macht over het stuur typeerde ik de stijl van de auteur als 'gejaagd' en 'zelden functioneel'. Dat was bij nader inzien een vergissing. Ook De hemelrat is opgebouwd uit korte, directe zinnen. Bijzinnen zijn een zeldzaamheid. Vertrouwdheid met deze stijl werkt zeer bevorderend voor de waardering ervan. Zij is wel degelijk functioneel en effectief, er gaat een geheel authentiek geluid van uit. Ook in De hemelrat is de hoofdpersoon een stille binnenvetter die zijn problemen en emoties niet al te makkelijk aan de lezer toont. Dit keer is de plot echter inventiever. Het verhaal voert in een aangenaam tempo naar een climax, die overigens even verrassend als overtuigend is. Hoofdfiguur Edward is een student die verloren en verweesd op kamers zit in een grote stad. Hij studeert niet, brengt zijn dagen in ledigheid door, behalve als hij werkt op de afdeling proefdieren van een ziekenhuis. Hij heeft daar een ontsnapte rat gevonden die hij meeneemt naar zijn kamer. In de bus naar huis toont een meisje overmatige belangstelling voor de rat. Deze Nora bezoekt Edward in het vervolg regelmatig. Zij heeft een vriend die in het ziekenhuis ligt, zoekt genegenheid maar laat verder weinig los. De liefdesgeschiedenis die zich dan ontvouwt is grillig, ingetogen, indringend. Net als in De macht over het stuur zoemt het verleden van de hoofdfiguur tussen de regels door. Wat betreft suggestieve kracht is Van Mersbergen de Nederlandse Mortier. Maar waar de Vlaming uitblinkt in stilistische schittering, daar hanteert de Nederlander een zuinige, hoekige schrijftrant. Het effect is er echter niet minder groot door. Van Mersbergen laat zien dat je door heel weinig te zeggen heel veel kunt zeggen. Realisme ten top. De slordigheden ("de spieren tintelde") doen niets af aan de kwaliteit van dit kunstwerkje. [****]
Fragment: Edward zette het glas neer, legde zijn hand op zijn been, schoof zijn hand onder het tafelkleed en drukte zijn nagels in zijn vel, en de pijnscheut die van zijn been naar zijn hart ging deed hem zijn tanden op elkaar klemmen en in zijn keel bonsde het en hij zou willen schreeuwen, maar in plaats daarvan was hij stil. Hij dacht aan zijn studie en aan de middelbare school, aan de goeie cijfers die hij moeiteloos haalde, en aan wat er daarna gebeurd was. Aan de gave die hij had, waar hij nooit om gevraagd had, die het niet verdiende om bejubeld te worden. Als een ziekte. Iedereen was ervan op de hoogte, iedereen kende de verwachtingen en toen zij het uitgemaakt had gaf hij gehoor aan die verwachtingen. Hij ging.

Arnon Grunberg - Tirza Grunbergs luid bejubelde roman Tirza is een moeilijk te vatten boek. Het verhaal over Jörgen Hofmeester kent een ijzersterke, overtuigende eerste helft, gaat daarna bergafwaarts, dreigt als een nachtkaars uit te gaan, maar besluit dan plotsklaps met een even warrig als formidabel slot. Net als Grunbergs Van der Jagt-roman De geschiedenis van mijn kaalheid is Tirza al gedenkwaardig door minstens één indringende, onvergetelijke scène: Jörgens dochter Ibi gaat maandelijks de huur innen bij de man die een verdieping huurt in het huis van de Hofmeesters. Als ze erg lang weg blijft, gaat Jörgen op onderzoek uit. Hij treft haar aan op de keukentafel, waar ze 'verkracht' wordt door de huurder. Of ze 'prostitueert' zich, de envelop met de huur ligt ernaast. Hofmeester redt haar door de huurder met een stalamp uit te schakelen. Hofmeester ontvangt echter niet de dank en de waardering die hem toekomt. Ibi zegt dat ze vrijwillig seks had, ze is echter net 15 geworden. Hofmeester - een control freak - voelt de controle over zijn leven uit zijn handen glippen. Zijn lievelingsdochter Tirza gaat op reis door Afrika met haar vriend Choukri, in wie hij de terrorist Mohammed Atta herkent. Grunberg schetst zo een beklemmende, angstaanjagende wereld. De focalisatie vanuit de degenererende Hofmeester versterkt dit vervreemdende effect. Jörgen Hofmeester, dat zijn wij niet. Maar zijn omgeving is levensecht. Ook hij is slachtoffer van een hedge fund, van een Madoff. Zijn dochters zijn Rouvoetmeisjes, van de ontspoorde generatie, zonder schroom en schaamte. Als hij niets van zijn dochter hoort, gaat Jörgen haar in Namibië zoeken, zonder resultaat. Dan verzint hij in een laatste krampachtige poging iemand van betekenis te zijn dat hij haar en Atta met een pook respectievelijk kettingzaag vermoord heeft. Of is er werkelijk zoiets gebeurd? De lezer blijft vertwijfeld achter. [****]
Fragment: Nog nooit had ze hem klootzak genoemd. Het was een woord waarover hij moest nadenken, een woord waarmee hij zich geen raad wist. Ze had hem ook nog nooit geschopt. Klootzak was erger dan schoppen. Daarom negeerde hij het. Hij deed alsof hij niets had gehoord. Hij wilde het niet horen, hij wist niet hoe hij erop moest reageren. Er waren vast meer dochters die hun vader klootzak noemden. Hij had zijn vader nooit klootzak genoemd. Ondenkbaar. [...] 'Mijn slipje ligt er nog,' krijste ze. [...] En iets maakte Hofmeester weer ziedend. De manier waarop ze het zei, de manier waarop ze hem had aangekeken, het woord 'slipje', een vreselijk woord. 'Onderbroek' was al erg genoeg, maar 'slipje'. Een glibberig woord, een woord dat hem ongemakkelijk maakte, bijna gek. [...] 'Je bent echt niet normaal,' zei Ibi. 'Denk je dat ik de enige van mijn klas ben met een ouder vriendje?' Hij keek naar de echtgenote, maar zij leek dit normaal te vinden. Alledaagse confessies, die langs je heen gaan als het weer. Alles wat hem verbaasde, vond zij normaal. Alles wat hij afkeurde, vond zij goed te begrijpen en eigenlijk geen probleem. Ouderwets was hij, een sta-in-de-weg. Inderdaad, een overbodig restant uit een andere tijd.

Philip Roth - The Plot Against America De fascist en vliegpionier Charles Lindbergh wint in '42 de verkiezingen van Franklin D. Roosevelt en dat zorgt voor een antisemitische golf in de VS. Dit is natuurlijk nooit zo gebeurd, maar Roths fictionalisering is zo overtuigend realistisch opgeschreven, historisch verankerd en rijkelijk gedocumenteerd dat je vertwijfeld vaststelt dat dit haast wel autobiografisch móet zijn. Soms iets te overdadig in detaillering en verwoording, maar al met al een spannend boek. [***]

Annelies Verbeke - Slaap! Verhaal over twee verwarde personen met slaapproblemen dat helaas niet tot het einde toe weet te boeien. Verbeke lijkt te zinspelen op het chaotische, meerduidige, onkenbare karakter van de werkelijkheid, maar wanneer psychiatrische patiënten deze boodschap uitdragen mist zij grotendeels haar uitwerking. [**]

Tommy Wieringa - Alles over Tristan Interessant en op momenten spannend verhaal over een biograaf en zijn ongrijpbare object, een dichter met een schimmig leven. Helaas vergald door voorspelbaarheid en overmatige geconstrueerdheid. In de verbeeldingskracht, de stijl en de mooie zinnen schemert de Wieringa van het latere Joe Speedboot echter al geregeld door: [***]

[N64]: Super Smash Bros

Vorig jaar besprak ik a.d.h.v. de top 25 van een zelfgemaakte lijst de muziek uit mijn jeugd. Dit jaar een tweede serie in de categorie 'wenken voor een toekomstige biograaf' met als onderwerp de Nintendo 64-games. Met welke spellen bracht ik menige regenachtige middag (maar ook als de zon scheen) op mijn kamertje door? Geen toplijst deze keer, maar in chronologische volgorde en in interviewvorm. In aflevering 10: Super Smash Bros.

Een vechtspel speciaal voor de Nintendo. Een kinderachtig spel dus?
Niet zo bevooroordeeld, waarde interviewer. Nintendo is dan wel een kei in het bedenken van veilige games met schattige karakters, dat wil nog niet zeggen dat er geen harde actiespellen voorradig zijn.
Maar Smash Bros is toch wel typisch Nintendo?
In die zin dat vele grootheden uit de rijke geschiedenis van de Japanse spellengigant aanwezig zijn in deze game. Naast Mario en Donkey Kong bijvoorbeeld ook Link uit het Zelda-epos, Pikachu van de Pokémon, Captain Falcon uit de F-Zero-reeks, en Samus van Metroid.
Inderdaad een breed aanbod. Zijn ze ondanks hun uiteenlopende aard wel geschikt gemaakt om tegen elkaar te vechten?
Je bedoelt: dikke loodgieter Mario tegen zwaar bewapende Samus?
Zoiets ja.
Elk karakter heeft zijn eigen specialiteit meegenomen naar de arena's van Smash Bros. Pikachu veroorzaakt dus een enorme bliksemschicht en Link keilt zijn boemerang tegen het bakkes van de opponent. Daarnaast vallen er voortdurend voorwerpen uit de lucht. Bommen, honkbalknuppels, pistolen, maar ook de mooie pokeball waaruit een willekeurige pokémon tevoorschijn springt.
Pistool pakken en doodschieten dus.
Nee, zo simpel ligt het niet. Het doel is namelijk niet je tegenstander tot moes te slaan, maar hem of haar van het speelveld af te laten sodemieteren. Elke arena zweeft namelijk in de middle of nowhere en je kunt er aan beide kanten af vallen. Ook de lucht in geblazen worden is trouwens een mogelijkheid.
Klinkt nogal saai.
Wat ben je opstandig vandaag, interviewer. Het vechten is juist heel onderhoudend. Naast het reguliere slaan, schoppen en springen voegen de items substantieel iets toe. Als je in het nauw gedreven wordt, kun je middels een item terug in het gevecht komen. Nadeel is misschien dat het spel wel heel makkelijk is en relatief kort. Een spel als Smash Bros draait echter grotendeels om de multiplayer.
Ik heb weinig vrienden.
Ook in je eentje vermaak je je wel een tijdje met deze game. Vooral als je net als ik een echte Nintendoid bent. De arena's verwijzen op aangename wijze naar Nintendoklassiekers, ook wat betreft de muziek. De thuishaven van Link is gesitueerd tegen de achtergrond van het Hyrulekasteel, bij Fox vecht je op een enorme Arwing en bij Pikachu thuis bevind je je op de wolkenkrabbers van Saffron City.
Nog meer minpunten?
Euh, dat waren positieve punten. Een minpunt is het lage aantal van 8 speelbare karakters. Gelukkig kun je nog vier verborgen personages vrijspelen. En tussen de items die op het veld vallen, zit wel heel vaak die verschrikkelijke waaier. Je tegenstander slaan met een waaier...
Acht gut, Gerard Joling kom er maar in. Ik ga Tekken 3 spelen op de PlayStation.
Zeker als het schattige dinosaurusje Gon?
Ach man...

Lezen, lezen, lezen #5

Han van der Horst - Onze premiers 1901-2002. Hun weg naar de top (2007), 454 blz.
In dit uitstekend geschreven maar overvolle boekwerk schetst historicus Han van der Horst de levens van de eenentwintig premiers die Nederland gehad heeft tot Balkenende aan de macht kwam. Van Abraham Kuyper tot Wim Kok. De invalshoek van Van der Horst is verrassend en origineel. Niet de ambtsperiode(s) van de ministers-presidenten zijn onderwerp van bespreking, maar hun levens vóór zij de hoogste baas van Nederland werden, hun 'weg naar de top'. Dit levert eenentwintig bijzonder interessante portretten op van pientere mannen die na een meer of minder turbulente carrière uiteindelijk - vaak bij toeval of door samenloop van omstandigheden - minister-president werden. Van der Horst schrijft betrokken en steekt zijn sympathieën en antipathieën niet onder stoelen of banken. Pieter Cort van der Linden is de beste die we ooit hebben gehad, al komt Piet de Jong dicht in de buurt. Pieter Sjoerds Gerbrandy was zeer competent maar de dragonder Koningin Wilhelmina wist zijn edelmoedigheid niet op waarde te schatten. Willem Drees heeft eigenlijk alleen maar goede dingen gedaan. Weinig subtiel is de typering van Dirk Jan de Geer: "Behalve zijn vrouw en kinderen heeft waarschijnlijk nooit iemand hem echt aardig gevonden." Van der Horst laat zien dat de vreselijke fractiediscipline van vandaag de dag vroeger niet bestond en dat ambitie een slechte eigenschap is voor wie premier wil worden. De meesten wilden het nooit worden maar rolden erin. Hij maakt ook korte metten met enkele hardnekkige mythen: Van Hendrik Colijn wordt tegenwoordig zeer ten onrechte louter kwaadgesproken. Niet Joop den Uyl maar de katholieken Marga Klompé en Gerard Veldkamp zijn verantwoordelijk voor de nu verguisde geldverslindende verzorgingsstaat. Het lidmaatschap van een politieke partij staat juist haaks op een betrokken burgerschap (dit laatste spreekt de oproep die Guusje ter Horst onlangs deed dus tegen). Onze premiers is een rijk, vermakelijk en leerzaam boek dat al die antirevolutionaire, liberale en christelijk-historische premiers die nog maar namen lijken een menselijk gezicht geeft. Ook als daar een - bloemrijke - sneer aan te pas moet komen: "Dan waren er Van Agts archaïsche spraakgebruik en zijn snaaksheden die vooral bij de sociaaldemocratie in zeer dorre aarde vielen."

A.L. Sötemann - Dichters die nog maar namen lijken (2003), 215 blz.
De mooiste passage uit dit boek staat in de korte inleiding van Kees Fens: "In oktober 1989 hield prof. dr. A.L. Sötemann op een kleine conferentie aan de Katholieke Universiteit Nijmegen een toespraak over de dichter J.C. Bloem. Hij las nogal wat gedichten of fragmenten voor en een enkele keer kon hij daarbij zijn emoties moeilijk beheersen, zijn stem hield de regel niet helemaal op de lijn. Dat was aangrijpend." Deze anekdote laat zien hoe betrokken de in 2002 overleden Guus Sötemann was bij het object van zijn onderzoek en levenslange fascinatie. In Dichters die nog maar namen lijken doet hij een ultieme poging door de tijd ingehaalde dichters aan de vergetelheid te ontrukken. Daar slaagt hij vaak niet in. Maar, dat ligt absoluut niet aan Sötemann zelf. De erudiete auteur heeft bevlogen twaalf heldere essays geschreven. Het werk van de meeste dichters echter blijkt mettertijd zo verouderd en oninteressant geworden dat ook de sympathieke poging van Sötemann hen niet meer kan redden. Albert Verwey en P.C. Boutens? Onleesbaar geworden. Jan van Nijlen en Jan Prins zijn onherstelbaar vergeten en Jan Engelman zal het met 'Vera Janacopoulos' moeten doen. Dieptepunten zijn Richard Minne en Henriëtte Roland Holst. Voor die laatste zijn de door Sötemann geciteerde "gewelddaden" genoeg bewijs: "als ze een rijm nodig heeft op 'bloei', ziet ze er niet tegenop 'groei- / 'd en [...]' te schrijven, op het woord 'zijn' rijmt: 'iets dat schrijn- / d'een oogenblik' - over een strofegrens heen, nota bene." Niettemin heeft Sötemann mij wel weten te overtuigen van de kwaliteiten van de overige dichters. Van de gedichten van Marnix Gijsen en A. Roland Holst is nog een substantieel deel zeer de moeite waard, mineurdichters Victor E. van Vriesland en J.W.F. Werumeus Buning hebben prachtige dwingende verzen geschreven en de speelse poëzie van de "oervitale" Pierre Kemp kan moeiteloos de tand des tijds doorstaan.

Paul Claes - Lyriek van de Lage Landen (2008), 367 blz.
"Dit boek is twee boeken in één: een canon en een commentaar" schrijft Paul Claes in de inleiding. "Als canon is het een exemplarische bloemlezing, als commentaar een kritische lezing van gedichten uit onze traditie." Een canonfunctie vervult het zeker. Claes heeft gekozen voor het summiere aantal van tachtig gedichten en dat betekent dat zijn selectie zeer persoonlijk is en stof tot discussie kan opleveren. Claes heeft evenwel ook voor de veilige weg gekozen. Geen enkele grote naam ontbreekt en van veel dichters is hun vaste canonieke gedicht gekozen: de 'Moerbeitoppen' van Beets, 'De Dapperstraat' van Bloem, 'De waterlelie' van Van Eeden, enz. De enige verrassing is de minor poet Omer Karel de Laey met een gedicht in het West-Vlaams. Het maximale aantal gedichten per auteur in deze bloemlezing is drie. Drie dichters krijgen dat aantal toebedeeld: P.C. Hooft, Joost van den Vondel en Guido Gezelle. De score van twee gedichten is er voor Hadewijch, G.A. Bredero, Herman Gorter, Karel Van de Woestijne, Jacob de Haan en Martinus Nijhoff. De commentaarfunctie van het boek is helaas wat magertjes uitgevallen. Claes licht eerst kort 'leven' en 'werk' van de dichter toe. Van het gedicht bespreekt hij dan vervolgens summier de 'situering', 'techniek', 'thematiek' en 'nawerking'. Die laatste categorie is het interessantst. Omdat Claes alles gelezen heeft, wijst hij feilloos op navolgingen e.d. Claes pakt vooral visueel groots uit, waardoor er beperkte ruimte overblijft voor een "kritische lezing" of een beredeneerde liefdesverklaring, zoals Komrij die bijvoorbeeld virtuoos verricht in zijn canon. "Dit boek is het liefdeskind van een levenslange relatie met lyriek" schrijft Claes aan het eind van de inleiding. "Voor leken biedt het hopelijk een eerste houvast, voor liefhebbers een betrouwbare leidraad, voor kenners een nieuwe kijk op de oude canon." Die laatste doelstelling is te hoog gegrepen. Lyriek van de Lage Landen is vooral een schitterend verlucht boekwerk met vele beroemde gedichten uit onze traditie.

"Was ist passiert?"

Weer een jeugdheld het hoekje om. Vandaag werd bekend dat Inspektor Derrick, oftewel Horst Tappert, op 85-jarige leeftijd overleden is. Duitse Krimi's zijn altijd zeer sfeervol en hoogstaand, en Horst Tappert is toch wel de archetypische stoïcijnse inspecteur. Het bericht van zijn dood deed me terugdenken aan een briljant reclamespotje dat enkele jaren geleden te zien was op tv bij de introductie van een nieuw telefoonnummer van de politie voor niet-spoedeisende zaken. Gelukkig stond het nog op YouTube.

Tweedeling

Geert Wilders is op de derde plaats geëindigd in de verkiezing 'Beste politicus van 2008', een stemming onder parlementaire verslaggevers. Wilders - in 2007 winnaar van de verkiezing - moet alleen Wouter Bos (1ste) en Alexander Pechtold (2de) voor zich dulden.

Wilders kwam de afgelopen week echter nog om een heel andere reden in het nieuws. Een clubje mensen van de Anne Frank Stichting dat onderzoek doet naar racisme en rechtsextremisme in Nederland had de politicus en zijn partij PVV geschikt bevonden om in de nieuwste 'Monitor Racisme & Extremisme' de genoemde labels opgeplakt te krijgen. En dat betekent weer dat vervolging door de rechterlijke macht mogelijk is.

Extreemrechts is een term die we vooral associëren met virulent antisemitisme, neonazistische kaalkopjes en soortgelijk rapaille. Racisme heeft betrekking op een vijandelijke houding tegenover mensen met een andere huidskleur. Beide termen lijken me met geen mogelijkheid te rijmen met Wilders of zijn partij.

De Limburger is een populist, zeker, en een grote mate van tunnelvisie en islamofobie zijn ook op hem van toepassing. Maar met zulke beladen termen als rechtsextremisme en racisme dient veel voorzichtiger omgesprongen te worden dan nu gebeurt. Het in het wilde weg strooien met zulke zwaarbeladen termen leidt alleen maar af van de kern van de zaak.

Dubieus is verder ook de argumentatie die de Anne Frank Stichting hanteert. Men doet het in interviews naar aanleiding van de publicatie voorkomen alsof met wetenschappelijke methoden objectief is vastgesteld dat de onderzochte persoon een rechtsextremist is. De criteria die ingesteld zijn, zijn echter niet alleen zeer subjectief zijn maar ook nog zo breed gedefiniëerd dat ze naar eigen inzicht toe te passen zijn. Het gevaar van wetenschappelijke onderzoek van het soort dat hier aan de orde is, is dan dat de onderzoeker altijd vindt wat hij wil vinden.

Een criterium is bijvoorbeeld de 'ideologie van extreemrechts in Nederland'. Die wordt in hoofdstuk 8 van de Monitor als volgt gedefiniëerd: 'Men is in positieve zin geörienteerd op "het eigene", heeft een afkeer van "het vreemde", van politieke tegenstanders, van de gevestigde politiek in het algemeen, en men heeft een hang naar het autoritaire.' (p.191)

Kijk eens aan! Dat betekent dat ook de SP een extreemrechtse partij is. De Socialistische Partij wil immers een terugkeer naar het Nederland van de jaren 50 en presenteert zich als een anti-establishmentpartij. En als er één partij de afgelopen twee jaar veelvuldig in het nieuws is geweest door autoritaire praktijken, dan is het de SP. Termen als 'het eigene', 'het vreemde' en 'het autoritaire' zijn zo polyinterpretabel dat ze nietszeggend worden.

Eigenlijk zijn de labels voor de achterban van Wilders nog ongelukkiger gekozen. Rechtsextremisten en racisten uit het recente verleden, een Hans Janmaat bijvoorbeeld, werden vooral gesteund door een klein groepje rechtsextremisten en racisten. Het electoraat van Wilders - geschat op ongeveer 1 miljoen personen - handelt vanuit heel wat pragmatischer motieven dan vreemdelingenhaat.

Verreweg de meeste aanhangers van Wilders zijn 'brave burgers', mensen die niet zo veel op hebben met politiek of filosofie, mensen die gewoon een rustig en veilig leven willen leiden zonder daarbij al te veel gehinderd te worden door anderen. Middenstanders en kleine ondernemers, mensen met negatieve ervaringen op scholen, op straat enz. Absoluut geen racisten of neonazi's.

Nog afgezien van de vraag of de kwalificaties dus terecht zijn, werpt zich ook de vraag op wat we ermee opschieten Geert Wilders extreemrechts te noemen. De advocate die al een tijdje op zoek is naar een aanleiding om hem voor de rechter te slepen gaf als motivatie voor haar vastberadenheid op dat Wilders voor een tweedeling in de samenleving zou zorgen. De genoemde Wildersaanhangers worden echter in zijn armen gedreven omdat zij een tweedeling in de samenleving zien ontstaan en verder bij geen enkele politicus een luisterend oor vinden. Wilders zet de problemen op de politieke agenda, zo is ook de mening van de parlementaire pers overigens.

Ik zie niet in hoe een veroordeling van Wilders moet bijdragen aan het overbruggen van de kloof. Eerdere aanklachten tegen Wilders werden geseponeerd omdat zijn uitspraken over islamisering onderdeel zouden zijn van het maatschappelijke debat. Deze uitspraken worden in de Monitor aangedragen als 'bewijs' voor het rechtsextremisme van Wilders. Op de keper beschouwd maakt de Stichting zich zo eerder schuldig aan het in stand houden of vergroten van de tweedeling dan Wilders. Politiek bevechten is het devies, niet (pseudo)wetenschappelijk en juridisch onschadelijk maken.

Stembus Top 2000 blijft gesloten

Het eind van het jaar nadert met rasse schreden en dat betekent dat de Top 2000 er ook weer aan zit te komen. Binnenkort maar weer eens stemmen, dacht ik laatst. Helaas kwam ik van een koude kermis thuis. Radio 2 heeft namelijk besloten dat er dit jaar in het geheel niet gestemd mag worden.

Wat is er aan de hand? De eerste Top 2000 werd uitgezonden in de laatste week van 1999. Het jaar 2000 stond voor de deur en programmamakers bedachten het briljante concept van een eenmalige non-stopuitzending met de beste tweeduizend liedjes aller tijden om zo het nieuwe millennium te verwelkomen. De stemprocedure was vrij simpel: iedereen mocht zijn of haar favoriete nummer inzenden. De tweeduizend liedjes met de meeste stemmen werden vervolgens in alfabetische volgorde gezet waarna nog eens gestemd mocht worden om de rangschikking te bepalen.

De Top 2000 bleek een gigantisch succesnummer en veranderde van een eenmalig initiatief in een jaarlijks terugkerend fenomeen, met afstand het best beluisterde radioprogramma van Nederland, 'het radio-evenement van het jaar.' Rondom het programma woekerde met de jaren een wildgroei aan nevenactiviteiten, zoals verzamelcd's, televisieprogramma's, concerten, een stemfinale enz. Ook veranderde het publiek. Waren het in de beginjaren nog alleen de vaste luisteraars van Radio 2 die de lijst samenstelden, langzaamaan begon iedereen zich ermee te bemoeien. Gevolg was dat de roep om een lijst die representatief was voor heel Nederland steeds meer aanzwol. Radio 2 laveerde handig tussen de stromen door en liet mondjesmaat artiesten toe die niet een-twee-drie geassocieerd werden met de zender. Zo werd de lijst meer en meer een algemene lijst en steeds minder de lijst van Radio 2.

Inmiddels is het 2008 en dat betekent dat de Top 2000 dit jaar zijn tiende editie beleeft. Om dit jubileum te vieren heeft men op de burelen bij Radio 2 besloten alle uitgebrachte stemmen van de voorgaande negen edities (in totaal 7,1 miljoen) bij elkaar op te tellen om zo de ultieme lijst der lijsten te kunnen presenteren. Dit concept heeft mijns inziens op zijn minst één groot voordeel en één groot nadeel.

Het voordeel is dat de waan van de dag - of concreter: de waan van het jaar - niet meer zal regeren. Elk jaar werd de lijst opgeschrikt door liedjes van nog geen jaar oud die op hoge posities binnenkwamen. Om een jaar later vanzelfsprekend als een baksteen door de lijst te zakken. Zulke hits hebben één, hoogstens twee jaar hoge ogen gegooid en zullen door het huidige optelprocédé voor minder vervuiling zorgen dan in andere jaren.

Het nadeel is dat grote artiesten die pas recentelijk na jarenlang gemor en geweeklaag zijn toegelaten, niet de kans hebben gehad in negen jaar een respectabel aantal stemmen te vergaren. Bands als Radiohead, Blue Oyster Cult en The Clash doen pas een jaar mee en zullen de lijst van dit jaar hoogstwaarschijnlijk niet eens halen. De traditionele Radio 2-artiesten die er vanaf het begin bij zijn, zullen daarentegen hun dominantie weten te verstevigen.

Zo heeft Radio 2 op welhaast slinkse wijze haar identiteitsverlies een halt toegeroepen door de lijst dit jaar weer een vertrouwd eigen gezicht te geven. De zender is er na een harde leerschool achtergekomen dat de ongebreidelde zucht naar alsmaar meer en meer stemmen heeft geleid tot een lijst die noch representatief is voor heel Nederland, noch voor het Radio 2-publiek. Kiezen voor een van de twee levert onvermijdelijk scheve gezichten op, maar met de keuze voor de vaste luisteraars heeft Radio 2 wel eindelijk zijn kaarten op tafel gelegd en dat is ook wat waard.

Op 17 december wordt de complete lijst door Radio 2 bekendgemaakt.

Feyenoord - De Graafschap 1-3...

...en dan is dit ineens geen absurdistische cartoon meer:

















(bron: http://www.nusport.nl/category/fc-knudde)

Jami en de moslims

Na een periode van radiostilte treedt Ehsan Jami binnenkort weer op de voorgrond. De jonge ex-PvdA'er presenteert naar verluidt op 10 december a.s. zijn film 'Interview met Mohammed'. Deze korte film (lengte: tien minuten) is niet de film waarmee Jami wilde shockeren en die meer commotie zou gaan veroorzaken dan de cartoon van Kurt Westergaard. Na de heisa rondom Fitna en een dringend verzoek van kolonel Hirsch Ballin besloot Jami deze film niet te gaan maken.

De film die nu wel zal gaan verschijnen is Engelstalig en zal gaan over islamgerelateerde onderwerpen als vrouwenrechten, antisemitisme en afvalligheid. Jami is zoals bekend de oprichter van het - inmiddels alweer opgeheven - Comité voor ex-moslims. De datum van de première is gekozen omdat de tiende december de internationale dag voor de rechten van de mens is. De geïnterviewde Mohammed zal gespeeld worden door een onherkenbare acteur.

In tegenstelling tot Fitna is het rond deze film opvallend rustig. Geen schipperende politici, geen voorvechters van de vrijheid van meningsuiting die de vertoning van de film verdedigen en geen peloton angsthazen die roepen om een verbod voor ze ook maar een seconde van de film gezien hebben. Heeft men geleerd van de fouten? Het gesteggel rond Fitna bracht die film immers alleen maar meer in de aandacht en had wat betreft crisismanagement en downplayen dus eerder een averechts effect.

Toch is het eerste relletje rond de film al geboren. Pauw & Witteman wilde een paar minuten van de film voorvertonen als inleiding op een gesprek met Jami. Een van de gasten sprak echter zijn veto uit. Het betrof Maxime Verhagen, Minister van Buitenlandse Zaken en collega van Hirsch Ballin... Afshin Ellian vermoedt in Elsevier dat er in Iran en Egypte met verontwaardiging zal worden gereageerd op de film. Iran moet ons toch al niet vanwege onze vriendschap met Amerika en de Egyptenaren zullen weer een paar boycotten eisen. Mogen we dus binnenkort weer meewarig ons hoofd schudden bij beelden van een woedende menigte boeroepers met blauw-wit-rode vlaggen?

Jan Blokker laat zich in NRC Next alvast laatdunkend uit over de jonge politicus en filmmaker: "Wie hebben aan de wieg gestaan van de tien minuten durende themafilm [...]? Maar we weten natuurlijk wie de voedstervaders waren – wie anders dan Afshin Ellian (coach), Joost Zwagerman (sidekick) en Eddy Terstall (algemene leiding), die de broekeman al sinds jaar en dag hebben geluierd en gebakerd?" Het is kinderachtig om Zwagerman denigrerend de sidekick van Jami te noemen. Ik herinner me dat Zwagerman als een van de weinige opiniemakers het principiële recht op vrije meningsuiting van Jami verdedigde tegenover de PvdA die de snelle gekwetstheid van moslims prioriteerde om toch vooral maar geen electoraat tegen het zere been te schoppen.

Niet alleen ouderdom maar ook geloof maakt blind. Rabiate moslims beseffen niet dat ze in feite over een geweldige profeet beschikken. Een profeet met vele gebreken en tekortkomingen en daardoor dus een menselijke profeet. Jezus genas zieken en lammen en vermenigvuldigde zomaar brood en vis. Hij verrichte wonderen en stond nog op uit de dood ook. Jezus was de mensgeworden godheid, werd de immanente god. Mohammed was en bleef een gewone jongen met iets te veel zelfvertrouwen en een moeilijk karakter. Hij was een inspirator maar ook "een verschrikkelijke man", zoals Jami hem ooit in Trouw karakteriseerde.

Kader Abdolah portretteert hem in zijn beeldschone vertelling De boodschapper aldus: "Mohammad was gedreven, bijna bezeten. Wat hij beweerde was raar, en wat hij deed was nog vreemder. Hij loog, hij loog ontzettend veel. En hij geloofde in zijn eigen leugens. Misschien is liegen geen goed woord, hij bedacht dingen. Hij zei dat zijn Koranteksten aan hem werden geopenbaard. Maar hij verzon het allemaal. In zijn eentje. In zijn hoofd en ik genoot van zijn voorstellingsvermogen. Maar er bleef altijd iets wringen in Mohammads boodschap. Hij was een bijzondere man, dat wel, en wat hij beweerde klonk mooi, maar waarom verbond hij zichzelf dan met een onzichtbaar touwtje aan de lucht, aan een denkbeeldige Allah?"

Mohammed was niet perfect. Zo'n leider wil toch iedereen? Een perfect iemand weet niet van tegenslagen en moeilijkheden. En laat het leven nou net voor het grootste gedeelte bestaan uit tegenslagen en moeilijkheden. Zo'n perfecte leidsman kan jou dus bijna niets leren over het leven. Van hem krijg je als onderdaan minderwaardigheidsgevoelens en faalangst. Een imperfecte profeet of godheid is veel aardser, veel menselijker en daardoor veel sympathieker dan zijn alwetende of perfecte variant. Van fouten kun je leren en van andermans fouten leren is bovendien nog leuker omdat het je gezichtsverlies of kortstondige schaamte bespaart.

Bij de christenen ketst alle kritiek af op Jezus' pantser van goddelijkheid em verhevenheid. Aanhangers van Mohammed kunnen zich beroepen op de menselijkheid van hun aanvoerder en zijn feilen als ijkpunt nemen om van de islam een flexibele godsdienst te maken, om te komen tot een gemoderniseerde godsdienst. Als men daar nu eens zijn energie aan zou wijden, in plaats van aan het bekogelen van ambassades en het in elkaar knutselen van strooien poppen waar de brand in gaat.

Dit inzicht is de moslims met korte lontjes uiteraard nog niet aan het verstand te brengen. De bewustwording loopt toch nog erg ver achter. In orthodox-islamitische landen is de cultuur wat dat betreft inderdaad nog 'achterlijk', in de betekenis van 'achterlopend', zoals ook Fortuyn indertijd viseerde. Dat heeft niets met etnocentrisme of xenofobie te maken. Ook Jami's kritische benadering van Mohammed kan zo een bijdrage leveren aan de modernisering van de islam.

Jammer alleen dat hij Mohammed vergoddelijkt door hem een masker op te plakken.

The Big O: Roy Orbison twintig jaar dood

Op 6 december 1988 - vandaag exact twintig jaar geleden - bracht Roy Orbison een bezoek aan zijn moeder in Hendersonville, Texas. Hij had met de supergroup The Traveling Wilburys juist een succesvolle comeback gemaakt. Deze samenwerking met Bob Dylan, George Harrison, Jeff Lynne en Tom Petty had hem na een pittige tijd weer in het centrum van de aandacht geplaatst. Roy Orbison voelde zich goed, zag de toekomst eindelijk weer zonnig in, zo had hij twee dagen eerder verklaard in een interview met Glen Weber. Het noodlot besliste anders. Die zesde december overleed Roy Orbison, 52 jaar oud, aan een hartaanval.

I

Een artiest of een lied kan indruk maken door de muziek of door de tekst. Een derde, vaak onderbelichte, mogelijkheid is de stem van de artiest. Mijn eerste kennismaking met Roy Orbison vond plaats toen ik een jaar of veertien, vijftien was. Op televisie verscheen meerdere malen per dag een advertentie van TimeLife Music voor een verzamelbox van ene Roy Orbison. Sommige liedjes waren bekende klassiekers, de meeste hoorde ik voor het eerst. Wat me vooral opviel was de bijzondere stem van Orbison. Een warm, authentiek stemgeluid van een niveau dat ik nog niet eerder ervaren had. 'Only the Lonely' maakte veel indruk en het nummer waarmee de reclame opende, 'She's a Mystery to Me', bleef dagenlang in mijn hoofd spelen.

Ik wilde meer horen van deze Roy Orbison en ging op zoek naar muziek, eerst al downloadende, later door enkele compilatiealbums aan te schaffen. In die tijd begon ik meer en meer mijn interesse te verleggen naar muziek uit vroeger tijden en Roy Orbison was daarvan de eerste en de belangrijkste vertegenwoordiger. Langzaamaan kwam ik ook meer te weten over de status van Orbison in de publieke opinie en dat deed me toch wel enigszins terugschrikken. Roy Orbison was toch vooral een kitscherige artiest naar wiens muziek alleen tokkies nog luisterden. Een tijdlang was ik geïmponeerd door deze typering.

De kennismaking met de meningen van toonaangevende bladen en websites en een groeiende kennis van de popmuziekgeschiedenis deden me echter weer terugkeren bij 'The Big O'. Het vigerende beeld van Roy Orbison berust op een combinatie van hardnekkige misverstanden en een groot gebrek aan (cultuur)historisch besef.

II

Roy Orbison, op 23 april 1936 in Vernon, Texas geboren als zoon van Orbie Lee Orbison en Nadine Shults, staat aan de wieg van de definitieve doorbraak van de popmuziek. In het gezelschap van pioniers als Jerry Lee Lewis, Gene Pitney, Elvis Presley, Del Shannon en Buddy Holly plaveide hij de weg voor de Beatles en de Beach Boys. Roy Orbison groeide op in het desolate stadje Wink, enkele jaren geleden nog op schitterende wijze geportretteerd door Boudwijn Büch. In Wink richtte Orbison met enkele vrienden The Wink Westerners op. Op lokale zenders werd regelmatig aandacht aan de groep besteed. Het was Johnny Cash die Orbison adviseerde contact op te nemen met Sam Phillips van Sun Records.

In juni 1956 scoorde Orbison bij Sun een bescheiden hitje met 'Ooby Dooby'. De verlegen Orbison had niet de looks van Shannon of het charisma van Presley, niet de swing van Lewis of de belofte van Holly. Zijn mollige lijf en enorme bril (zijn zicht ging al op jonge leeftijd hard achteruit) maakte hij daarom ondergeschikt aan zijn talenten als zanger en songwriter. De definitieve doorbraak hing samen met de introductie van een nieuw genre: de theatrale rockballad. 'Only the Lonely' kwam uit in 1960 en werd een enorm succes. In de Verenigde Staten stond het binnen no time op 2, in Engeland zelfs op 1.

De gouden jaren bestreken de eerste helft van de jaren zestig. Tussen 1960 en 1965 scoorde Orbison vijftien Top 40-noteringen in Amerika. Ook in Nederland werd hij groot, onder meer door een live op tv uitgezonden optreden met een piepjonge Jos Brink als presentator. In de allereerste aflevering van de officiële Nederlandse top 40 (2 februari 1965) vinden we 'Oh, Pretty Woman' op nummer 3 terug. 'I Feel Fine' van de Beatles was de eerste nummer 1.

Eind jaren zestig belandde eerst zijn carrière en vervolgens zijn persoonlijke leven in een donkerzwart gat. Nieuwe hits bleven uit, een uitstapje naar het acteren mislukte. In 1966 kwam zijn vrouw Claudette om het leven bij een motorongeluk. Een paar jaar later vloog zijn huis in brand. Twee van zijn zoons verloren jammerlijk hun leven in de vlammenzee. De jaren zeventig stonden geheel in het teken van rouw en het zoeken naar nieuwe levensvervulling.

In de jaren tachtig was de tijd rijp voor een doorstart. Enkele speelfilms brachten Orbisons oude werk weer onder de aandacht en in samenwerking met producer T-Bone Burnett vervaardigde hij een album met remakes van de oude nummers. Het prachtproject met de Wilburys leidde tot een nieuwe soloalbum. Mystery Girl, met daarop de hit 'You Got It' zou een enorm succes worden in 1989. Roy Orbison maakte het niet meer mee.

III

Het allervroegste werk van Orbison maakt indruk door het harmonische samengaan van onschuldige standaarmelodieën en het doorvoelde stemgeluid van Orbison. 'Paper Boy' en 'Only the Lonely' zijn aanstekelijk wat dat betreft. Bekendste nummer is waarschijnlijk 'Oh, Pretty Woman', en dan vooral door de film met Julia Roberts en Richard Gere. In dit lied is het best de combinatie van rock 'n roll en op de zang gefocuste rockballad waar te nemen. De rockende kant van Orbison komt tot uiting in swingende up-tempo als 'Mean Woman Blues' en 'Dream Baby' en het iets minder swingende maar toch zeer onderhoudende 'Working for the Man'. Bekendste ballad is 'Crying'. De soloversie is schitterend, de mierzoete versie met k.d. lang is net iets té melodramatisch.

Over de unieke stem van Roy Orbison is veel geschreven. Allmusic vergelijkt hem ergens met de grote operazanger Enrico Caruso. Die vergelijking is nog niet zo gek. Orbison had namelijk de macht vanuit het niets enorm hoog in te zetten om met rake trillers een lied naar een indrukwekkende climax te tillen. Schoolvoorbeelden daarvan zijn 'In Dreams' en 'Running Scared', dat vooral live een genot is om naar te luisteren.

Twee minder bekende nummers bewijzen m.i. de vocale uitmuntendheid van Orbison. 'Goodnight' verandert maar liefst vijf keer significant van melodie, tempo, toon e.d. Vijf keer schakelt Orbison moeiteloos over. Een opname van onschatbare waarde is die van een live-uitzending van Britain ITV in 1964. Roy Orbison zingt daar het kerstlied 'Pretty Paper'. Zijn inleidende praatje is ingetogen en warm en dan schakelt hij plotseling in één adem over van praten naar zingen. Briljant.

Het stemgeluid van Roy Orbison is van een ongekende schoonheid. Het heeft het vermogen door te dringen tot in diepe, onvermoede lagen van de ziel. Emoties worden direct, zonder omhaal en op onbetwist authentieke wijze aangesproken. Er was niemand voor hem en er was niemand na hem die ook maar in de buurt wist te komen van de kracht en het gevoel van Orbisons stem. Hij was uniek en raakt aan het mysterie en aan het onvervulde. Een zachte, warme, zoetgevooisde stem. Bescheiden, maar toch peilloos diep.

IV

Dat Roy Orbison geen Frans Bauer avant la lettre is, bewijst de waardering van pers en vakgenoten. In de befaamde lijst met de 100 beste zangers allertijden van het gezaghebbende muziektijdschrift Rolling Stone staat hij op de 13de plaats. Vier liedjes figureren in de lijst van de 500 beste songs: 'Crying' (69), 'Oh, Pretty Woman' (222), 'Only the Lonely' (232) en 'In Dreams' (312).

Misschien wel belangrijker zijn de confidenties en eerbewijzen van andere muzikanten. De Beatles beschouwden Roy Orbison als een van hun grote voorbeelden en nodigden hem uit om in 1963 door Groot-Brittannië te touren. John Lennon bekende dat Orbisons muzikale oeuvre het ideaaltype was voor het eerste Beatleslied 'Please Please Me' (1963).

De verklaring van Jeff Lynne deed mij erg denken aan mijn eigen kennismaking met Orbison: "First thing I ever heard of Roy's was Only the Lonely. I was probably 13 or 14. I remember it giving me goose bumps, it was so different. I finally got a tape with all of his songs and played it for life five years nonstop." Ook in Bruce Springsteens jongere jaren was Orbison prominent aanwezig: "I always rememeber layin' in bed and right at the end of It's Over, when he hits that note when it sounds like the world's going to end, I'd be laying there promising myself that I was never going to go outside again and never going to talk to another woman. Right about that time my needle would slip back to the first cut and I'd hear... the opening riff to Oh, Pretty Woman: 'I don't believe you/You're not the truth/No one could look as good as you.' And that was when I understood."

Het lange 'She's a Mystery to Me' bleek geschreven te zijn door Bono en The Edge. Bono vertelt een prachtige anekdote die een treffend portret schetst van zowel Orbisons persoonlijkheid als van zijn bijzondere stem: "He was a bit of a magician. He was as gentle and wise and mysterious as his voice. I felt completely out of my depth writing a song for him. When he went to sing the song in the studio, I stood beside him and sang with him. He didn't seem to be singing. So I thought, 'He'll sing it the next take. He's just reading the words.' And then we went in to listen to the take and there was this voice, which was the loudest whisper I've ever heard. He had been singing it. But he hardly moved his lips. And the voice was louder than the band in it's own way. I don't know how he did that. It was like sleight of hand."

Nog andere eerbewijzen die de moeite waard zijn: Brian Eno: "One of the truly original songwriters and genuine soul singer." Tom Waits: "Roy Orbison's songs were not so much about dreams as like dreams." George Harrison: "Roy's voice just came through the radio and touched part of you that other people's didn't reach." Bob Dylan: "Roy was an opera singer. He had the greatest voice." Mick Jagger: "From watching Roy, I learned how to sing a dramatic ballad."

V

Roy Orbison had een moeilijke jeugd en verloor veel naasten tijdens zijn korte leven. Zijn zwarte kleding en donkere bril hebben ook bijgedragen aan zijn imago van een getourmenteerde eenzame ziel. Zelf stelt hij dat beeld enigszins bij: "Only the Lonely was the first hit and that was an incredibly sad song. It's synonymous with my name now. People obviously assume that my life is like that song, which isn't really true at all. For the most part it's been a glorious life."

Net als zoveel andere grootheden uit de vroege jaren van de popmuziek is Roy Orbison tegenwoordig grotendeels vergeten. De mensen die met zijn muziek opgegroeid zijn, sterven langzaam uit en van de jeugd mag niet verwacht worden dat zij de "the best pop singer of the sixties" (Allmusic) zullen leren waarderen. Slechts enkelen - waaronder ikzelf - zullen zich aan zijn goddelijke stem blijven overgeven. Heimelijk, ingetogen, bescheiden. Zoals Roy Orbison ook zelf was: "People used to ask me how I wanted to be remembered and I'd tell them that if I'm just remembered, that'll be OK by me."

[N64]: Legend of Zelda: Ocarina of Time

Vorig jaar besprak ik a.d.h.v. de top 25 van een zelfgemaakte lijst de muziek uit mijn jeugd. Dit jaar een tweede serie in de categorie 'wenken voor een toekomstige biograaf' met als onderwerp de Nintendo 64-games. Met welke spellen bracht ik menige regenachtige middag (maar ook als de zon scheen) op mijn kamertje door? Geen toplijst deze keer, maar in chronologische volgorde en in interviewvorm. In aflevering 9: Legend of Zelda: Ocarina of Time.

Ocarina of Time, het beste N64-spel ooit gemaakt.
Dat is wel de algemene teneur ja. Van Ocarina of Time, van de hand van de legendarische Shigeru Miyamoto, werd zoveel verwacht dat het bij verschijnen na een jarenlange ontwikkeling alleen maar kon floppen. Niets was minder waar. De maximale scores werden massaal uitgedeeld, pers en publiek buitelden over elkaar heen met de mooiste superlatieven en zelfs verstokte Nintendohaters moesten toegeven dat Nintendo een briljant spel op de markt had gebracht.
Wat maakte het spel dan zo bijzonder?
Ten eerste: de voorgeschiedenis. De Zelda-reeks genoot een enorme faam onder gamers. Op de voorouders van de Nintendo 64, de NES en de Super NES, was de reeks reeds uitgegroeid tot een van Nintendo's sterkste merken. Vooral A Link to the Past was een klassieker. Ten tweede: de belofte van een 3D-wereld. De Zelda-games zijn van oudsher avonturen in weidse werelden. Dit concept beloofde op de Nintendo 64, de eerste 3D-spelcomputer, tot ongekende mogelijkheden en dito resultaten te leiden. Ten derde: de inzet van Nintendo. Een sterrenteam van de allerbeste Japanse Nintendoids werd vrijgemaakt om in alle rust en onder de bezielende leiding van Miyamoto aan de game te werken.
Wat is in het kort de inhoud van Ocarina of Time?
Die is absoluut niet in het kort na te vertellen. Het rustieke land van Hyrule is een vredig koninkrijk waar vele volkeren in harmonie samenleven. De jonge Link wordt de laatste tijd geteisterd door boze dromen over een slechterik. Hij blijkt de uitverkorene. Hij trekt Hyrule in om prinses Zelda op te zoeken. Na enkele avonturen gaat het mis en wordt Zelda ontvoerd door de slechte Ganondorf. Link wordt in de schitterende Temple of Time een volwassen man die te zwaard en te paard het kwaad moet bestrijden.
Te paard?
Ja, dat is een van de leukste aspecten. Ocarina of Time is een lineair verhaal, maar je hebt de volledige vrijheid om heel Hyrule te doorkruisen en submissies te verrichten, verstrooiende activiteiten te verrichten (vissen!) of gewoon rond te trekken. Als je volwassen bent, kun je je op je paard Epona veel sneller voortbewegen. Je kunt altijd weer de jonge Link worden overigens.
Hoe zit dat? Kun je tijdreizen?
Inderdaad. Als je eenmaal het machtige Master Sword hebt bemachtigd kun je onbeperkt heen en weer reizen. Het tijdsaspect is sowieso een origineel onderdeel van de gameplay. Ocarina of Time kent namelijk een dag en nachtsysteem. Je ziet de zon zich verplaatsen aan de hemel gedurende de dag, de lucht wordt oranje, de schemer valt in en het wordt donker. Dat - voor die tijd revolutionaire aspect - zorgde voor een realistische gevoel. Overigens deden alle karakters in de game elke dag weer precies hetzelfde, waardoor het allemaal een beetje op Groundhog Day ging lijken af en toe.
Waarom is Ocarina of Time nu de beste game ooit?
Het is de fabelachtige mix van een aangrijpend, episch verhaal, een uitgebreide, tot de verbeelding sprekende spelwereld, onderhoudende, ingenieuze dungeons waar je soms uren mee zoet was, een zeer vernieuwende en speelbare techniek (de c-knoppen als customizable actieknoppen, geen springknop) en overdonderend beeld en geluid. De verbeeldingskracht is werkelijk subliem en lijkt heel erg op The Lord of the Rings. Het epische geluid dat klinkt tijdens het eindgevecht roerde me waarlijk tot tranen.
Dat is niet mis...
Begrijp me niet verkeerd: je kon je soms behoorlijk ergeren aan het spel als je vastliep of van het kastje naar de muur werd gestuurd. De belevenis die Ocarina of Time was, oversteeg echter alle minpunten. Je kon je echt totaal overgeven aan de spelwereld. Je wilde daar vertoeven, je wás Link. Als je na uren gamen moest stoppen, voelde je je ontheemd.
Is het behalve een speelbaar ook een uitspeelbaar spel?
Euh... op zich wel. Ik moet bekennen dat ik verschrikkelijk vastgelopen was in de gekmakende Water Temple de eerste keer dat ik de game speelde. De tweede keer ging het met wat hulp een stuk beter.
Wat is tot slot eigenlijk die 'Ocarina of Time' uit de titel?
Een ocarina, een muziekinstrument, waarmee je je kon verplaatsen, je paard roepen, dag in nacht veranderen en andersom, enzovoort. Hoogtepunt is de Song of Storms, een beeldschone melodie... *pinkt een traantje weg*

De literaire beterweter #18

Arnon Grunberg - Onze oom Met 626 pagina's is Onze oom de dikste Grunberg tot op heden. De roman speelt zich af in een niet nader gespecificeerde Zuid- of Midden-Amerikaanse republiek. Onze oom kent drie hoofdpersonen. Allereerst is daar de majoor. Hij is trouw aan de staat en denkt en handelt volgens het principe 'bevel is bevel'. Bij een nachtelijke arrestatie onder zijn leiding wordt een echtpaar, tegenstanders van het regime, doodgeschoten. De onvruchtbare majoor 'adopteert' hun weesgeworden dochtertje, Lina Siñani Huanca, en doet haar cadeau aan zijn vrouw. Die heeft echter een geheime relatie met zijn baas, de luitenant, van wie ze een eigen kind wil. De majoor wordt door zijn meerdere op een kansloze missie gestuurd, na enkele aanslagen gevangen genomen om voorgoed uit beeld te verdwijnen. Lina loopt weg en belandt uiteindelijk in het gebied waar de opstandelingen de baas zijn. Hun leider, 'de dirigent', neemt haar mee en maakt haar zwanger. Hij is de derde hoofdpersoon. Voor alle drie betekent 'onze oom' iets anders. Voor de majoor is het de staat: "de staat is als een geliefd familielid, de staat was als een oom voor hem." Voor de dirigent is de opstand als een suikeroom: "De revolutie is onze oom." En voor Lina is de oom een pop die als afgod fungeert in de mijn waar zij als prostituee de mijnwerkers dient. Deze oom doet denken aan de beëlzebub uit Golding's Lord of the Flies: een hypnotiserend 'beest' dat offers verlangt. Wat de ooms gemeenhebben is hun religieuze functie. Ze bevatten voor hun respectieve aanbidders de laatste waarheid, de grond van alle moraal. Onze oom is daarmee een metafoor voor het kwaad en de richtingloosheid als aandrijfmechanismen van zowel idealisme als conformisme. Onze oom is de meest serieuze roman van Grunberg. Grotesk is het allemaal nog steeds, absurd bij vlagen, maar met de volle inzet op de ernst. En daar wringt het een beetje. De Grunbergeske smerigheid past hier niet bij en de enige smerige scène, die met de op punt van bevallen liggende Lina en haar obscene kamergenote, valt dan ook uit de toon. En belangrijker: de interpretatie van de moraal heeft iets obligaats, is zelden verrassend of provocerend. [***]
Fragment: Wat is passie? Op papier wordt alles een metafoor en een metafoor kan geen passie zijn. Papier is onschuldig, elk woord ambigu, elke lettergreep voor velerlei uitleg vatbaar. [...] De romankunst en de dichtkunst kunnen niet anders dan de moraal van de bourgeoisie uitdragen. Uitvindingen van de petite bourgeoisie zijn ze. Een bittere deceptie, de poëzie.
Dan zijn er de studentenstakingen. De aanleiding is hem ontschoten. Alsof die aanleiding er iets toe doet. Er is altijd een aanleiding. Op de poëzie van het lege vel volgt de poëzie van het waterkanon.

Robert Anker - Nieuw Lelievelt De recentste roman van Robert Anker is ondanks zijn gemiddelde omvang een ambitieus project. Anker beoogt namelijk een duiding te geven van het Nederland van de tweede helft van de twintigste eeuw aan de hand van een familiekroniek. Hoofdfiguur is Wies Bouwmeester, dochter van een architect die na de oorlog als 'fout' wordt aangemerkt. Hij zou joden hebben verraden om hun huis te kunnen verkopen. Dat er meer aan de hand was, wordt door het boek heen duidelijk. Wies wordt zelf ook architect. De ontwikkeling van de architectuur is een van de leidmotieven die Anker ontvouwt als lijnen in de geschiedenis van het land. Twee andere zijn de politiek-maatschappelijke gebeurtenissen en de - daarmee verweven - grote boeken van na 1945 die een beslissende invloed hebben gehad op de mentaliteit. Dat laatste leidmotief zorgt voor diepgang en vaart in het verhaal. De personages overdenken in de verschillende fases van hun leven namelijk expliciet de invloed en waarde van toonaangevende schrijvers en filosofen: Sartres existentialisme, Mulisch' De zaak 40/61, de doorbraak van de late Heidegger, The End of History van Francis Fukuyama en Amos Oz' aandacht voor beide partijen in het conflict in het Midden-Oosten. Nieuw-Lelievelt is een onderzoek naar de gevolgen van de individualisering, de bevolkingstoename en de democratisering, eindigend met het vermeende einde van de geschiedenis. Het is in zekere zin Goede manieren, gegoten in proza. Engagement - een van Ankers stokpaardjes - loert dan ook op elke bladzijde om de hoek, ook in de minst interessante pagina's van het boek die zich in Afrika afspelen. In Nieuw-Lelievelt ontbreekt de bloemrijke stijl van Een soort Engeland. Hier vraagt de zorgvuldige, gedegen analyse om een directere taal. Niet helemaal overtuigend is de verbinding die Anker for fiction's sake probeert te leggen tussen de ontwikkeling van Nederland en de ontvouwing van de plot. Te vaak moet hij grijpen naar toeval of voorspelbaarheid, en de motieven die de personages hebben voor hun handelingen zijn niet altijd duidelijk of overtuigend. Door de ideeën toch een aardig boek. [****]
Fragment: 'Kijk,' gaat Nol verder, 'wat pleit voor Fukuyama's redenering is dat económisch liberale samenlevingen, met een vrije markt, vrije wetenschappen en techniek, et cetera, altijd de meeste welvaart hebben voortgebracht. Wat dat betreft heeft het communisme volledig gefaald.'
'En hoe plaatsen we Auschwitz in die onontkoombare ontwikkeling naar steeds beter?'
'Als een tijdelijke aberratie, als een terugval in het Kwaad, als de laatste stuiptrekking van de Oude Wereld voor zij zich zodanig verenigde dat oorlog en binnenlandse barbarij hier niet meer mogelijk zijn. [...]'
Maar de Geschiedenis houdt zich niet aan haar afspraak met Francis Fukuyama. Op 11 september 2001 heeft ze er lol in een paar verkeersvliegtuigen vol mensen uit de lucht te plukken en stuk te smijten tegen de torens van het zegevierende kapitalisme.[...]
Het zegevierende kapitalisme krijgt intussen ernstige problemen aan zijn hart, de beurs, die aan een spectaculaire daling bezig is, vooral de IT-fondsen - miljarden dollars verdwijnen als sneeuw voor de zon. Zelfs Nederland wordt niet gespaard: ruim drie eeuwen na de gebroeders De Witt wordt er weer eens een politicus vermoord, wie had gedacht 'dat zoiets in Nederland - in Néderland! - zou kunnen gebeuren' vraagt de minister-president zich op de televisie af [...]

Bernard Malamud - De gratie Gods Deze roman van de joods-Amerikaanse schrijver Malamud geldt als een klassieker in het genre van de utopische roman. De oceanograaf Calvin Cohn wordt abusievelijk gespaard als God met een tweede zondvloed het dierlijke leven op aarde uitroeit. Cohn krijgt een herkansing en ontdekt dat er ook nog enkele chimpansees gespaard zijn gebleven, alsmede een gorilla en enkele bavianen. Cohn tracht met de chimpansees een vreedzame, coöperatieve samenleving op te bouwen. Een van de kenschetsen van De gratie Gods is dat het een zeer humoristische roman zou zijn. Die humor moet ik dan volledig gemist hebben, de roman is ernstig en somber. De eerste zestig pagina's zijn erg taai, maar wie door deze zure appel weet heen te bijten kan daarna genieten van een mooie, doordachte parabel over geloof en moraal, goed en kwaad, maakbaarheid en genetische determinatie. Onder invloed van een tomeloze verbeeldingskracht en veel durf krijgt De gratie Gods naar het einde toe steeds meer vaart en spanning. Malamud koestert uiteindelijk een in essentie pessimistische visie. Cohn lijkt te slagen in zijn opzet, maar de chimpansees gaan ten onder aan machtspelletjes, jaloezie en bloeddorst. Ze nemen de macht over en maken Cohn af. Malamuds les is mijns inziens dan ook dat de primaat van nature het kwaad in zich draagt. Een leefbare samenleving is tijdelijk mogelijk maar zal uiteindelijk onontkoombaar ontaarden in chaos en misdadigheid. Typerend is dat de chimpansees niet de taak van de mens over kunnen nemen. Zij lijken genetisch te veel op de mens, geeft Malamud ergens expliciet aan. Gorilla's zijn een geheel andere soort. De gorilla George is aan het slot van het boek dan ook het enige levende wezen dat door de genadeloze verteller 'gespaard' wordt. [****]
Fragment: De mens heeft ontelbare kansen gehad maar kon op den duur Gods bedoelingen niet waarmaken. Zichzelf heeft hij ook niet waargemaakt. [...] na al die eeuwen is hij zijn instincten nog steeds niet voldoende de baas om een eind te maken aan die eindeloze slachtpartijen. Ik bedoel, zei Cohn, dat hij zijn dierlijke aard - excuseer het woord alstublieft, ik ben zelf een dier - nooit heeft kunnen aanwenden tot het nut van het algemeen, en evenmin een bruikbaar altruïsme heeft kunnen ontwikkelen. Kortom, hij is te vaak irrationeel, onredelijk, barbaars en beestachtig te werk gegaan. Ik heb het nu uiteraard over permanente overkill.

Ruth Lasters - Poolijs Het met de Debuutprijs 2007 bekroonde Poolijs is een moeilijk boek dat zo nu en dan verrast met beeldende, elegante zinnen en soms slordig is ("Maradonna"). Drie stemmen vertellen: de verwarde Yves, zijn vriendin Lucy en een soort van 'dromend subject' (volgens achterflap "bevindt [deze] zich in wezen in Yves' keel"). Yves heeft nl. een dwangstoornis, slikt alle stemmen die hij hoort in en slaat ze op in strottenhoofd. Hij doet denken aan de man in Koubaa's Het gebied van Nevski. Ook Yves legt lijstjes aan, moet alles systematiseren en formuleert hoekig en warrig: "Er zou een wereldkampioenschap 'nu' moeten zijn. Om het meeste momenten die er vandaag echt toe doen, meetbaar met elektroden op de hoofdhuid." [***]

Simon Carmiggelt - Ik lieg de waarheid. De beste Kronkels Een bundeling van de beste 'stukjes' die Carmiggelt jarenlang schreef voor Het Parool onder het pseudoniem Kronkel. Het leukst zijn de kroegverhalen, die uitblinken in soberheid en weemoed. Opvallend is ook dat Carmiggelt frivool met de taal omsprong en zich haast achteloos van (semi-)neologismen bediende. Lang niet alle stukjes hebben eeuwigheidswaarde. De tand des tijds heeft dikwijls zijn sporen nagelaten. Als historische 'onderschriften' hebben ze echter nog steeds een functie. [***]

Jeroen Brouwers - Joris Ockeloen en het wachten Deze roman van Brouwers, zijn debuut, is een voorafschaduwing van Datumloze dagen. Ook Ockeloen is een man die tegen zijn wil vader wordt. Zijn vrouw heeft hem schaamteloos gebruikt, hij was slechts de "conceptieambtenaar". Tijdens en na de bevalling begint hij te hallucineren. Qua vorm is het typisch een debuut. Nog erg grillig, soms warrig, bij vlagen te hoog inzettend. De droompassages doen aan Brakman denken. Het slot is - net als dat van Datumloze dagen overigens - indrukwekkend. [***]

Talent

Paul de Leeuw zit vijfentwintig jaar in het vak en vierde dat jubileum met een twaalf uur durende televisiemarathon op Nederland 3. Paul begon zoals gebruikelijk op zaterdagavond om half negen en ging dit keer door tot half negen de volgende ochtend. De zeven uur die ik ervan gezien heb (20.30 uur - 02.30 uur en 07.30 uur - 08.30 uur) bevestigden dat De Leeuw nu al een monument is.

Velen haten hem, velen houden van hem, weinigen bewandelen de middenweg. In de marathonuitzending passeerden de mooiste fragmenten de revue, maakten tientallen grote namen hun opwachting en waren de lach, de traan en het serieuze gesprek aardig in evenwicht. Inzakkertje was het tweede deel waarin Daphne Bunskoek een soort van pilot voor een nieuw programma presenteerde. In Vrouwen en Humor schoof De Leeuw aan bij drie vrouwen met wie hij een in de loop van de jaren een vriendschap had opgebouwd. Dit onderdeel werd ontsierd door Hanneke Groenteman die schaamteloos de leiding overnam van Bunskoek en vervolgens grossierde in vervelende opmerkingen, saaie anekdotes en drammerige boutades.

Een van de hoogtepunten was de tussen 00.15 uur en 01.00 uur uitgezonden speciale editie van Ranking the Stars, een van De Leeuws leukste programma's. De formule werkt zo perfect omdat er een sfeer van mannen onder elkaar ontstaat waarin men elkaar niet spaart en de sappige anekdotes en venijnige schimpscheuten over en weer vliegen, alles uiteraard door De Leeuw in ontspannen-humoristische banen geleid.

Paul de Leeuw is een van de weinigen die een bijzonder talent hebben, namelijk een talent om straffeloos onvoorzichtig te zijn. Van flapuiten wordt in de regel gehakt gemaakt, zij worden beplakt met vele stempels, van arrogant en onbeschoft tot beledigend en onbeschaafd. Wie sommige uitspraken van De Leeuw autonoom bekijkt kan inderdaad concluderen dat hij regelmatig de grens van het betamelijke overtreedt. Daar aanstoot aan nemen is echter misplaatst. De Leeuw staat namelijk voor een combinatie van humor en ernst die enig is in zijn soort. Op eigen kracht en door middel van een authentieke persoonlijkheid heeft hij zich op weten te werken tot een hedendaags icoon.

Wat dit ongrijpbare talent vermag werd duidelijk tijdens Ranking the Stars. De heren converseerden over hun seksuele prestaties. Uiteraard werd de draak gestoken met de vermeende kuisheid van Arie Boomsma en de al even vermeende talenten van Robert ten Brink. Marco Borsato dacht leuk te zijn door zich te presenteren als een hengst. "Italian stallion, hè" grinnikte de zanger. "Ik ben een man van de lange adem." De andere mannen fronsten de wenkbrauwen en uit het publiek klonken enige schampere lachgeluidjes op. Soortgelijke opmerkingen van De Leeuw sorteerden wel effect omdat hij zoals altijd een grotesk rookgordijn wist op te trekken.

Paul de Leeuw combineert bij nader inzien niet humor en ernst, hij staat er ver boven. En laten we eerlijk zijn: Marco Borsato staat louter aan de top omdat John Ewbank niet kan zingen.

Ook Prem Radakishun nam deel aan het Ranking-onderdeel. De man die als geen ander de kunst van het snelschreeuwen verstaat kon pakweg twee jaar geleden nog gecategoriseerd worden als een van de prominenten van oudlinks in het maatschappelijke debat. Vervelende ervaringen met Marokkaanse ratjes hebben hem echter een opzienbarende transformatie doen ondergaan. Hoorden we hem laatst al verkondigen dat de onderbuik het had gewonnen van de hersenen als belangrijkste aanstuurmechanisme van de hand die het stempotlood beroert, nu luisterde hij zijn entree op met een uiting van solidariteit met het Indiase volk dat vorige week slachtoffer werd van het genadeloze moslimterrorisme. Die terroristen waren een "stelletje geitenneukers" ratelde Prem, daarmee een vermoorde islamcriticus naschreeuwend.

Prem behoort tot de gestaag in aantal toenemende individuen die op de vleugels van voortschrijdend inzicht een vlucht naar voren hebben weten te maken in de richting van de vigerende tijdgeest. De PvdA als geheel staat daar symbool voor met het afschudden van de in de weg zittende ideologische veren. Ad Melkert is jaren geleden al naar de Verenigde Staten gevlucht, Marcel van Dam is geloosd bij de SP en geen weldenkend mens neemt Jan Blokker nog serieus. Ella Vogelaar is het meest recente geval van een kopstuk dat heeft moeten lossen uit het demarrerende sociaaldemocratische peloton onder leiding van tempobeulen Ahmed Aboutaleb en Wouter Bos.

Men zal het niet snel willen toegeven - partijpolitiek en fractiediscipline zijn immers sterke krachten in de politiek - maar de sociaaldemocraten ontpoppen zich zo langzamerhand als de ware erfgenamen van Bolkestein en Fortuyn. Meer en meer wordt duidelijk wat een visionair Frits Bolkestein in feite is geweest. Hij was de eerste die de integratieproblematiek op de agenda trachtte te zetten. Hoon viel hem ten deel. Pim Fortuyn slaagde er tien jaar later wel in Bolkesteins aanzet te verwezenlijken. Niet minder hoon viel hem overigens ten deel, plus enkele kogels van een dierenterrorist.

Bolkestein en Fortuyn slaagden erin een gevoelig thema met eerlijkheid, openheid en realistisch argumenteren urgent te maken. Beiden waren met rede begiftigde intellectuelen die boven alles een open debat voortstonden, polemiserend en polariserend waar nodig, en altijd met open vizier. Fortuyn was een sociaaldemocraat die uit onvrede het PvdA-nest had verlaten. Anno 2008 komen zij definitief weer bij elkaar. Dit keer is het de PvdA die Fortuyn weer opzoekt. De aanbevelingen 8, 9 en 10 inzake integratie uit De puinhopen van acht jaar paars worden zelfs - zonder bronvermelding - alweer enige jaren in de praktijk gebracht. Ook door het CDA overigens.

Aan het eind van de marathon, zondagochtend om 08.15 uur, presenteerde Sinterklaas (Bram van der Vlugt - de échte Sinterklaas!) aan De Leeuw de twaalf kanshebbers op de titel van Miss Nederland. Zij hadden gouden enveloppen bij zich met daarin afbeeldingen van de twaalf mooiste momenten uit De Leeuws televisiecarrière. Op nummer één stond zijn ontmoeting met René Klijn in 1993. De doodzieke Klijn zette samen met De Leeuw toen de AIDS-problematiek op de kaart.

Dat is een talent dat Paul de Leeuw gemeen heeft met Bolkestein en Fortuyn: het talent om je talent op het juiste moment te gebruiken, desnoods tegen de publieke opinie in. Bolkestein is 75, Fortuyn dood. Laten we hopen dat De Leeuw nog een tijdje doorgaat.