Tweedeling

Geert Wilders is op de derde plaats geëindigd in de verkiezing 'Beste politicus van 2008', een stemming onder parlementaire verslaggevers. Wilders - in 2007 winnaar van de verkiezing - moet alleen Wouter Bos (1ste) en Alexander Pechtold (2de) voor zich dulden.

Wilders kwam de afgelopen week echter nog om een heel andere reden in het nieuws. Een clubje mensen van de Anne Frank Stichting dat onderzoek doet naar racisme en rechtsextremisme in Nederland had de politicus en zijn partij PVV geschikt bevonden om in de nieuwste 'Monitor Racisme & Extremisme' de genoemde labels opgeplakt te krijgen. En dat betekent weer dat vervolging door de rechterlijke macht mogelijk is.

Extreemrechts is een term die we vooral associëren met virulent antisemitisme, neonazistische kaalkopjes en soortgelijk rapaille. Racisme heeft betrekking op een vijandelijke houding tegenover mensen met een andere huidskleur. Beide termen lijken me met geen mogelijkheid te rijmen met Wilders of zijn partij.

De Limburger is een populist, zeker, en een grote mate van tunnelvisie en islamofobie zijn ook op hem van toepassing. Maar met zulke beladen termen als rechtsextremisme en racisme dient veel voorzichtiger omgesprongen te worden dan nu gebeurt. Het in het wilde weg strooien met zulke zwaarbeladen termen leidt alleen maar af van de kern van de zaak.

Dubieus is verder ook de argumentatie die de Anne Frank Stichting hanteert. Men doet het in interviews naar aanleiding van de publicatie voorkomen alsof met wetenschappelijke methoden objectief is vastgesteld dat de onderzochte persoon een rechtsextremist is. De criteria die ingesteld zijn, zijn echter niet alleen zeer subjectief zijn maar ook nog zo breed gedefiniëerd dat ze naar eigen inzicht toe te passen zijn. Het gevaar van wetenschappelijke onderzoek van het soort dat hier aan de orde is, is dan dat de onderzoeker altijd vindt wat hij wil vinden.

Een criterium is bijvoorbeeld de 'ideologie van extreemrechts in Nederland'. Die wordt in hoofdstuk 8 van de Monitor als volgt gedefiniëerd: 'Men is in positieve zin geörienteerd op "het eigene", heeft een afkeer van "het vreemde", van politieke tegenstanders, van de gevestigde politiek in het algemeen, en men heeft een hang naar het autoritaire.' (p.191)

Kijk eens aan! Dat betekent dat ook de SP een extreemrechtse partij is. De Socialistische Partij wil immers een terugkeer naar het Nederland van de jaren 50 en presenteert zich als een anti-establishmentpartij. En als er één partij de afgelopen twee jaar veelvuldig in het nieuws is geweest door autoritaire praktijken, dan is het de SP. Termen als 'het eigene', 'het vreemde' en 'het autoritaire' zijn zo polyinterpretabel dat ze nietszeggend worden.

Eigenlijk zijn de labels voor de achterban van Wilders nog ongelukkiger gekozen. Rechtsextremisten en racisten uit het recente verleden, een Hans Janmaat bijvoorbeeld, werden vooral gesteund door een klein groepje rechtsextremisten en racisten. Het electoraat van Wilders - geschat op ongeveer 1 miljoen personen - handelt vanuit heel wat pragmatischer motieven dan vreemdelingenhaat.

Verreweg de meeste aanhangers van Wilders zijn 'brave burgers', mensen die niet zo veel op hebben met politiek of filosofie, mensen die gewoon een rustig en veilig leven willen leiden zonder daarbij al te veel gehinderd te worden door anderen. Middenstanders en kleine ondernemers, mensen met negatieve ervaringen op scholen, op straat enz. Absoluut geen racisten of neonazi's.

Nog afgezien van de vraag of de kwalificaties dus terecht zijn, werpt zich ook de vraag op wat we ermee opschieten Geert Wilders extreemrechts te noemen. De advocate die al een tijdje op zoek is naar een aanleiding om hem voor de rechter te slepen gaf als motivatie voor haar vastberadenheid op dat Wilders voor een tweedeling in de samenleving zou zorgen. De genoemde Wildersaanhangers worden echter in zijn armen gedreven omdat zij een tweedeling in de samenleving zien ontstaan en verder bij geen enkele politicus een luisterend oor vinden. Wilders zet de problemen op de politieke agenda, zo is ook de mening van de parlementaire pers overigens.

Ik zie niet in hoe een veroordeling van Wilders moet bijdragen aan het overbruggen van de kloof. Eerdere aanklachten tegen Wilders werden geseponeerd omdat zijn uitspraken over islamisering onderdeel zouden zijn van het maatschappelijke debat. Deze uitspraken worden in de Monitor aangedragen als 'bewijs' voor het rechtsextremisme van Wilders. Op de keper beschouwd maakt de Stichting zich zo eerder schuldig aan het in stand houden of vergroten van de tweedeling dan Wilders. Politiek bevechten is het devies, niet (pseudo)wetenschappelijk en juridisch onschadelijk maken.