Woord van het jaar

Het weer is een paar dagen te vroeg, maar morgen is het dan toch zover: december. Wintermaand, Kerstmaand én Lijstjesmaand. De jaaroverzichten en jaarverkiezingen schieten alweer als paddestoelen uit de grond. Een leuke is de verkiezing van 'Woord van het jaar'. Van Dale heeft tien woorden voorgeselecteerd die in 2010 ingang vonden in het dagelijkse taalgebruik. Welk woord wint?

Een belangrijk criterium is natuurlijk de bekendheid en de verspreiding van het woord. Als ik mezelf even als referentiepunt gebruik - wie anders? - vallen er al twee af. Van knetterrechts had ik nog nooit gehoord. Googelen leert me dat de term bedacht is door GroenLinks-kamerlid Ineke van Gent, in een tweet naar aanleiding van de New York-speech van Geert Wilders: 'Slappe teksten voor Geert zijn doen. Hij wil regeren en nu niet provoceren. Kans op knetterrechts neemt toe.' De Volkskrant - wie anders? - nam het woord over in een headline, maar het lijkt niet te zijn doorgedrongen tot de dagelijkse conversatie. Hetzelfde geldt voor schandaaltreffer, een onterecht toegekend doelpunt. Aanleiding was de wedstrijd MSV Duisburg-FSV Frankfurt, waarin een bal die via de onderkant van de lat zowat op de middenlijn terug stuiterde tot geldig doelpunt werd gepromoveerd door de arbiter. Een 'Skandaltor' volgens de Duitse media. Door De Telegraaf overgenomen als 'schandaaltreffer', maar nadien nauwelijks meer gebruikt.

Een ander criterium is dat het woord ook echt hoort bij 2010. Dan vallen er opnieuw twee af. Talententelevisie kennen we al sinds de eerste Idols. De term is wellicht van recenter datum, maar te algemeen en niet specifiek een 2010-woord. Als woord van het decennium maakt het paradoxaal genoeg meer kans. Ook gedoogregering is al wat ouder. Zeker de vorm 'gedoogkabinet' bestaat al langer, terwijl ook de regering in Denemarken al enige tijd als zodanig wordt omschreven. Als trefwoord om het politieke jaar 2010 samen te vatten is 'gedoogregering' uiteraard wel onmisbaar.

De premier van het gedoogkabinet is verantwoordelijk voor de vijfde kandidaat, bestuursobesitas. Mark Rutte doet hard zijn best de praatjes die hij geeft voor pers en politiek te kruiden met ferme taal en creatief woordgebruik. De term 'bestuursobesitas' als beeldende beschrijving van de uitgedijde bureaucratie in Nederland is zeker het onthouden waard. Nadeel is wel dat het een typisch Rutte-woordje dreigt te blijven. Dan maakt dreigtweet meer kans. Iedere politicus van naam is immers al eens bedreigd. De bedreiging via Twitter was dit jaar in de mode. Niet deze schitterende tweet van Hero Brinkman, maar de retweet van Bert Brussen, die een doodsbedreiging aan het adres van Wilders citeerde onder de kop 'Wilders met de dood bedreigen doe je zo' en prompt zelf werd opgepakt, heeft de twijfelachtige eer het woord 'dreigtweet' groot te hebben gemaakt.

De wereldpolitiek en -economie brachten ons 'oliewolk' en 'knoflookcrisis'. De oliewolk verwijst naar de onderwatermassa ruwe olie die uit het lek in de Golf van Mexico de oceaan in was gestroomd. Als aanduiding van een schokkende gebeurtenis een woord van belang, maar als woord-op-zich niet echt onderscheidend. Aansprekender in dat opzicht is knoflookcrisis, de vindingrijke term waarmee de invloed van de mediterrane landen op de valutacrisis wordt aangegeven. Jammer alleen dat inmiddels ook Ierland en België hun steentje bijdragen aan de malaise en de financiële crisis dus allang niet meer louter een crisis van knoflooklanden is.

De laatste twee woorden hebben we te danken aan de boefjes uit het volk. Een Utrechts boefje zorgde ervoor dat heel Nederland een WK lang in de ban was van het balansbandje. Wesley Sneijder voerde zijn uitstekende prestaties niet terug op talent of op wilskracht, niet op vorm of op teamprestatie, maar op een magisch armbandje dat de energiebalans tussen lichaam en geest zou optimaliseren. Leuk woord, 'balansbandje', maar het doet inhoudelijk toch net iets teveel denken aan de legendarische 'biostabiel' van TelSell. De boefjes en sletjes van Oh oh Cherso schonken ons daggeren, een vorm van erotisch dansen waarbij - om Van Dale zelf te citeren - 'de danspartners dansend "de daad" nabootsen'. Dansvloerdroogneuken dus. Maar dat is te lang en te Nederlands. 'Daggeren' doet recht aan de toenemende invloed van het Engels. Hierom, en omdat taalverandering en -vernieuwing altijd al meer een bottom up-kwestie dan een top down-proces is geweest, gunnen we de volkse Hagenezen de eer: met 'daggeren' zijn zij de bedenkers van het woord van het jaar 2010.

Oneens? Stemmen kan nog tot 10 december.

Zeven dagen lang (41)

21 t/m 27 november

ZONDAG Bijl
Socioloog op de radio: 'PVV zet een bijl aan de wortels van onze rechtsstaat.'
Dat zal Hero Brinkman wel doen. Die heeft eerder met dat bijltje gehakt.

MAANDAG Dove
Bij FC Volendam - FC Emmen wordt omgeroepen dat er een gehoorapparaat gevonden is.
De commentator zit dan wel plichtmatig een maandagavondse Jupiler League-wedstrijd te becommentariëren, maar hij is nog wel zo bij de les om op te merken dat het nogal zinloos is om zoiets om te roepen.

DINSDAG Koning
Een nieuwe koning op de Nederlandse televisie: Bas van Werven, dit seizoen namens de TROS presentator van EénVandaag. Ik ga mezelf ook aanleren mijn hand zo schitterend op heuphoogte te laten zweven als Bas altijd doet.

WOENSDAG Aftellen
Deze avond zijn de volgende films op tv te zien: 50 first dates, 40 days and 40 nights, Thirty.
Ik kijk overigens Inter-Twente.

DONDERDAG Troost
'Koffiedrinken dan maar, dat ging altijd wel.' (Gerbrand Bakker, De omweg, p.93)

VRIJDAG DWDD
Irritant hoe Matthijs in een kwijlende slijmbal verandert tegenover die pedante pruillip Erland Kwaljaard.

ZATERDAG Top 2000
'Hotel California' van The Eagles heeft 'Bohemian Rhapsody' van Queen van de nummer één-positie gestoten. Jammer. Als de BoRhap dan toch onttroond wordt, dan liever door een andere vaste toptiener als 'Child in Time' of 'Stairway to Heaven', en niet door de zouteloze Eagles.

Een winterverhaal voor de donkere dagen

Het beroemdste boek uit de naoorlogse Nederlandse literatuur heeft als titel 'De avonden' en als ondertitel 'Een winterverhaal'. Zelden waren titel en ondertitel zo treffend. De roman waarmee Gerard Reve - toen nog Simon van het Reve geheten - in 1947 zijn naam vestigde leest men bij voorkeur in de winter, idealiter op de donkere laatste tien avonden van het jaar.

Op 1 januari verdwijnt De avonden in mijn kast. Dat verdwijnen is bijna letterlijk, want acht maanden lang bestaat het boek niet. De dagen lengen, de temperatuur stijgt, december raakt verder en verder achterop en niets doet nog aan De avonden denken. De roman houdt een welverdiende zomerslaap, overzomert in een koel en donker hoekje van de boekenkast.

In september keert hij terug. Opeens is daar dat moment. Onverhoeds, onbedoeld, een achteloze blik op de bovenste plank, en daar staat De avonden, in vol ornaat. De zomer is voorbij, het jaar gekanteld, het aftellen begonnen. Oktober komt en gaat, de temperatuur daalt gedurig, de koorts stijgt gestaag. Mijn gekoesterde exemplaar neemt doortastend zijn donkerblauwe en violette kleuren aan, zoals de bomen binnen enkele dagen hun herfstpallet aanspreken. Steels kijk ik ernaar, maar raak het boek nog niet aan. Nog even.

Eind oktober, de klok wordt een uur teruggezet. De dagen bestaan nu voor het merendeel uit avond. Lang, donker, guur, alles echoot nu De avonden. In november begint het serieus te kriebelen. Woorden, zinnen, passages dringen zich op. Ik begin te prevelen en denk bij mijzelf. Het is alles triest. Hij heeft hard en zacht op zijn schoot. Zo zijn de dagen die ons gegeven zijn. Ik schrijf 'pissen', denk aan De avonden en verander het snel in 'wateren'.

Dan is daar plotsklaps december. Wintermaand. Kerstmaand, donkeremaand. Avondenmaand. Alles stroomt nu. Op weg naar het einde, nader tot hem, de jongeheer Frits van Egters. Alle kerstvakanties komen voorbij, vermengen zich, worden één winterverhaal, waarin ik De avonden las. In bed. Met griep. Aan het bureau. Met koffie en een chocolade kerstkrans. De radio speelde.

Het komt dichterbij. 8 december, de goedheiligman vertrokken, nog twee weken. 15 december, de kerstboom schittert, nog maar één week. De roman wordt voorzichtig uit de rij naar voren gehaald, wordt gewogen, gewiegd. Alles popelt en tintelt nu. Dan, 22 december. De held van deze korte geschiedenis ontwaakt uit zijn droom. Hij opent Het Boek en leest. Tien avonden lang mag hij niet gestoord worden. Hij kan ook niet gestoord worden, want hij is er niet. Hij is er niet, want hij is erbij, daar in het verhaal. Tien winteravonden lang.

Top 2000: 60 stemtips

December staat ongeduldig te trappelen voor de voordeur, en in de verre verte klinken al de klanken van de Top 2000. Morgen trapt Radio 2 officieel af met de 'Stemweek'. Geen langdurige stemperiode meer, dit jaar heeft de luisteraar slechts één werkweek om zijn stem uit te brengen. Een goed initiatief denk ik, want zo zal de lijst wat meer bepaald worden door de hardcore Radio 2-luisteraar, en minder door de gelegenheidsgenieter.

De Top 2000 blijft voor mij toch onlosmakelijk verbonden met de laatste week van het jaar. Rust, reflectie, ritueel. Voor de kwaliteit van de muziek hoef je de Top 2000 allang niet meer te luisteren. Dan zet ik liever een cd op of luister ik naar Arrow. Maar de sfeer, de tunes, de variatie en het non-stop-aspect van de Top 2000, het hoort er toch allemaal bij.

Er is genoeg geschreven over de 'vervuiling' van de lijst in de laatste jaren. Steeds meer Borsato, steeds minder Byrds. Amy McDonald in plaats van Paul McCartney. De makers van top2000info.nl hebben een lijst aangelegd met alle nummers die sinds de eerste editie van 1999 het veld hebben moeten ruimen, inmiddels al 1442 stuks. Daar zit heel wat moois tussen. Daarom, als toss bij de officiële aftrap, een persoonlijke selectie van 60 songs die terug de lijst in moeten.

Een selectie die exemplarisch mag heten voor het karakter van de Top 2000: heen en weer geslingerd worden tussen 'Aah, wat een schitterend nummer' en 'Och, och, och, dat we dat toen zonder gêne mooi vonden'.

Cat Stevens - Matthew and Son *** Bee Gees - Too Much Heaven *** The Association - Along Comes Mary *** Neil Young - Only Love Can Break Your Heart *** The Searchers - Needles and Pins *** Fine Young Cannibals - She Drives Me Crazy *** Rolling Stones - 19th Nervous Breakdown *** David McWilliams - Days of Pearly Spencer *** The Alan Price Set - The House That Jack Built *** Mott the Hoople - All the Young Dudes *** The Guess Who - American Woman *** The Archies - Sugar Sugar *** Charles & Eddie - Would I Lie to You *** John Lennon - Mother *** Het - Ik heb geen zin om op te staan *** Donald Fagen - The Nightfly *** Ian Dury & The Blockheads - Sex and Drugs and Rock 'n Roll *** Elvin Bishop - Fooled Around and Fell in Love *** The Animals & Eric Burdon - San Franciscan Nights *** Crispian St. Peters - Pied Piper *** R. Kelly - I Believe I Can Fly *** The Kinks - Where Have All the Good Times Gone *** 1910 Fruitgum Company - Simon Says *** Dave Clark Five - Glad All Over *** Paul McCartney & Wings - Jet *** Windjammer - Harbourlight *** Del Shannon - Runaway *** Gene Pitney - Twenty Four Hours from Tulsa *** Bing Crosby - White Christmas *** The Buggles - Video Killed the Radio Star *** The Who - Pictures of Lily *** Lori Spee - How Many Times *** Gilbert O'Sullivan - Alone Again *** Andrew Gold - Lonely Boy *** Carl Douglas - Kung Fu Fighting *** Terry Jacks - Seasons in the Sun *** Alquin - Wheelchair Groupie *** Manfred Mann - Mighty Quinn *** Beatles - I Should Have Known Better *** The Herd - From the Underworld *** The Platters - Smoke Gets in Your Eyes *** Dillinger - Cokane in My Brain *** Henk Wijngaard - Met de vlam in de pijp *** George Harrison - Give Me Love *** Amen Corner - Gin House Blues *** Eric Carmen - All By Myself *** The Hollies - Carrie Anne *** Robin Gibb - Saved by the Bell *** Twice as Much - Sittin' on a Fence *** Al Martino - Spanish Eyes *** Graham Nash - Chicago *** Johnny Logan - What's Another Year *** The Crazy World of Arthur Brown - Fire *** Drs. P - Veerpont *** Albert Hammond - It Never Rains in Southern California *** Honeybus - I Can't Let Maggie Go *** Dave Davies - Death of a Clown *** The Casuals - Jesamine *** Spencer Davis Group - Keep on Running *** The Byrds - All I Really Want to Do

Zeven dagen lang (40)

14 t/m 20 november

ZONDAG Regen
Belgische scheidsrechter bij inspectie speelveld: 'In Nederland zouden ze de match afgelasten.' Waarop de leidsman besluit de wedstrijd door te laten gaan.
Ik ben heel benieuwd of hier sprake is van een causaal verband.

MAANDAG Crimineel
Als ook nog bekend zou worden dat Eric Lucassen ergens heeft ingebroken is hij definitief de Wijnand Duyvendak van de PVV.

DINSDAG De staat van het land
Verwacht je belangrijke post, staken de postbodes.
Wordt de post weer bezorgd, staat er een kale idioot door je brievenbus te wateren.

WOENSDAG Holland-Anatolië 1-0
Leert de KNVB het nou nooit? Een vriendschappelijke thuiswedstrijd regelen tegen Turkije. Dan speel je dus gewoon een uitwedstrijd in eigen huis.
Of:
Slim van de KNVB. Een vriendschappelijke thuiswedstrijd regelen tegen Turkije. Dan speel je sportief dus gewoon een zware uitwedstrijd, maar met de recettes van een thuiswedstrijd.

DONDERDAG NRC
Anja Meulenbelt (SP, afdeling Palestina) zegt haar abonnement op NRC Handelsblad op omdat hoofdredacteur Vandermeersch als nieuwe columnisten Femke Halsema (GL), Ton Elias (VVD) en Martin Bosma (PVV) heeft vastgelegd. Een betere aanwijzing dat hij op de goede weg is kan Vandermeersch niet krijgen.

VRIJDAG NS
Arie van der Zwan kan na vandaag definitief een nieuw boek over de NS schrijven: November 2010. Rampmaand zonder weerga voor de Nederlandse Spoorwegen.

ZATERDAG Ajax-PSV 0-0
Krankzinnig: Luís Suarez (Ajax) bijt Otman Bakkal (PSV) vol in het sleutelbeen.
Bij nader inzien toch niet zo vreemd, want elke speler maakt gebruik van zijn karakteristieke wapen. Ibrahimovic heeft lange slungelarmen en deelt dus vaak een elleboog uit, Suarez heeft knaagdiertanden en knaagt dus aan zijn opponent.

De nutteloze idioten-continuïteit en de PVV

Je kunt deze week geen nieuws zien of er is weer een PVV-kamerlid in opspraak geraakt. Eric Lucassen, James Sharpe, Richard de Mos, stuk voor stuk worden ze ruw aan de relatieve anonimiteit ontrukt. Ontucht, intimidatie, oplichting, cv-vervalsing, het is nogal wat. Het is allemaal het gevolg van de electorale winst van de PVV.

Tot aan de laatste Kamerverkiezingen groeide de PVV harmonieus en van binnenuit. De kamerleden waren Wildersianen van het eerste uur, aan de zijde van Geert hadden ze gezamenlijk de hemel bestormd, het was een hecht gezelschap. Met naast Wilders capabele en fatsoenlijke mensen als De Roon, voormalig advocaat-generaal, Bosma, politicoloog en gelouterd journalist, en Brinkman, democraat in hart en nieren.

De verdriedubbeling van de fractie bij de laatste verkiezingen moest wel problemen opleveren. Je kon er vergif op innemen dat er dan een horde baantjesjagers, rancuneuzen en halvegaren op af zou komen. Als weldenkend mens denk je immers wel drie keer na voor je je aanmeldt bij de PVV, al was het maar omdat je meteen weggezet wordt als fout of van lotje getikt als je begrip toont voor de PVV en de beweegredenen van een deel van haar electoraat. NRC Handelsblad-hoofdredacteur Peter Vandermeersch noemde Bosma's boek De schijn-élite van de valse munters laatst 'een goed boek' en bood de auteur meteen een bijbaan als columnist aan. Zo kan het ook.

Bosma heeft het in zijn boek over de 'Nuttige Idioten-continuïteit', de historische constante dat in alle tijden principiële pacifisten als vooruitgeschoven post gebruikt worden door de totalitaire agressor, zonder dat ze het zelf door hebben. De theedrinker die de islamisering faciliteert, om meer in PVV-termen te blijven.

De onstuimige groei van populistische partijen nu lijkt altijd gepaard te gaan met een 'Nutteloze Idioten-continuïteit': elke serieuze, fatsoenlijke populist neemt onbedoeld in zijn kielzog minstens drie onbeschofte debielen mee. Daarom zit Wilders nu logischerwijs opgescheept met, in de woorden van Dijkshoorn, 'pornoboeren en brievenbuspissers'.

Had Wilders dan geen filter dat de nutteloze idioten bijtijds tegen kon houden? Screening is een kwestie van tijd en geld. Geld is voor Wilders geen struikelblok, de geldstromen uit met name Amerika schijnen enorm te zijn. Tijd was en is veel schaarser, de vervroegde verkiezingen noopten Wilders in korte tijd een lijst samen te stellen. Hij kon niet meer doen dan de kandidaten op hun blauwe ogen geloven. De kop van Lucassen had Wilders al op zijn hoede moeten doen zijn, hoor je nu her en der. Dat is onzin. Tofik Dibi ziet er ook uit als een gluiperd die altijd stoned is, maar in de praktijk is de GroenLinkser een sympathieke, ruimdenkende en moderne politicus.

Dibi ligt niet voor niets goed bij nieuw-rechtse media als GeenStijl. Hij is open, benaderbaar en reageert niet zo krampachtig en met dedain op de roze microfoon als veel van zijn collega's ter linkerzijde. De ophef rondom de PVV mag overigens voor een niet onbelangrijk deel op het conto van PowNed geschreven worden. TV-recensent Hans Beerekamp (niet die van de kleine kinderen) deed een klein onderzoekje en ontdekte dat tegen de verwachting in de rechtse omroepen WNL en PowNed het meest kritisch ten opzichte van de PVV zijn. Die kan profetes van de angst Hanneke Groenteman in haar zak steken.

Blijkbaar zijn de traditionele, 'linkse' media te blasé of te angstig om het hard te spelen. Begrijpelijk, het verwijt de linkse politieke agenda uit te voeren wordt immers al te gauw geuit door nieuw-rechts. PowNed kan nu gemakkelijk de rol overnemen van kritisch medium dat Den Haag continu op de vingers kijkt, zonder aanzien des persoons of politieke kleur. Zo is het ontluisterende anti-interview met Ella Vogelaar niet langer meer een schandelijke karaktermoord op een PvdA-minister, maar een typisch eenentwintigste-eeuwse methode van journalistiek die de weerbaarheid van politici test. Marcial Hernandez werd immers net zo onbarmhartig gedegradeerd tot zwijgende faalhaas voor het oog van de camera als Vogelaar destijds.

Vogelaar werd door Wouter Bos stante pede van Wonen en Wijken gehaald, zoals ook Lucassen nu de portefeuilles Wijken en Defensie door zijn baas wordt afgenomen. Vogelaar schreef met haar eega een boek waarin de laatste beschreef hoe hij sensuele lingerie voor zijn vrouw kocht, Lucassens student-veroveringen klommen in de microfoon om erop te wijzen dat het allemaal vrijwillig was gebeurd. Dan zal Lucassen binnenkort ook wel genoemd worden als kandidaat-burgemeester van een middelgrote stad.

Daar moet ook de verklaring gezocht worden voor het wat curieuze feit dat hij wél het woordvoerderschap van Koninkrijkrelaties mag behouden. Zijn immers niet onlangs enkele Antillen verdergegaan als bijzondere gemeenten van Nederland? Let maar op, Eric Lucassen wordt op den duur de nieuwe burgemeester van Oranjestad.

Bij een 'corrupt boevennest' hoort immers een boef als burgemeester.

Vragen

Vier variaties

Kraken is bij wet verboden. Verboden volgens de Wet Kraken en Leegstand, maar laat de kraker nou net met de wet niet zoveel ophebben. 'Jullie wetten, niet de onze' stond er vorige week dan ook op een spandoek van protesterende krakers te lezen. Een gekraakt pand is een vrijstaat. Bepaalde woonwagenkampen en gekraakt onroerend goed, daar houdt de rechtstaat blijkbaar op. Behalve als de wet in het voordeel van de overtreders is, dan zijn onze wetten ineens wel de hunne. De krakers hebben ontdekt dat ze niet naar de rechter kunnen stappen wanneer tot ontruiming wordt overgegaan, en dat is in strijd met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. De overheid moet nu de wet gaan aanpassen. Ze moet eerst even vragen of ze alsjeblieft weg willen gaan. Waarop de krakers aan de rechter mogen gaan vragen de terugvordering van het pand te dwarsbomen. Wie vraagt, wordt overgeslagen.

Het is een schrijnend voorbeeld van de toenemende onmacht van de nationale regering om te besluiten en te besturen. Wordt er eindelijk beleid gemaakt waar een grote meerderheid mee instemt, komt het verre Brussel er een stokje voor steken. Dat dit verdrag strikt gezien weinig met EU-beleid te maken heeft, is dan niet meer relevant voor het gevolg: de anti-Europa-partijen krijgen er weer een paar duizend aanhangers bij. Burgers die vrezen dat 'Brussel' alles zal bepalen voor Nederland, worden in hun angstige vermoeden gesterkt. Immigratiepolitiek, nog zoiets. Wordt er een streng vreemdelingenbeleid op poten gezet, blijkt een oude regering ooit vergeten te zijn net als Denemarken een opt-out aan te vragen waardoor we nu met handen en voeten gebonden zijn aan wat Europa ons oplegt. Wie niet vraagt, wordt overgeslagen.

Waarom zou ik nog gaan stemmen? wordt dan een welhaast serieuze vraag die de boze burger zichzelf stelt. En de partij die het allemaal moet oplossen heeft het al druk genoeg de eigen zaakjes op orde te brengen. Hero Brinkman had last van losse handjes, Marcial Hernandez hield zijn handen keurig thuis maar vergat zijn kop erbij te houden en Eric Lucassen hield handen en hoofd in bedwang maar verloor dan weer de controle over andere lichaamsdelen. Hij mag blijven. Oké, hij had misschien aan Wilders moeten melden dat hij ooit veroordeeld is en dat hij de straatterrorist van de buurt was, maar aan de andere kant: hem is niet gevraagd of zijn kerfstok nog voor problemen zou kunnen zorgen. Wie niet gevraagd wordt, wordt niet overgeslagen.

VVD en CDA zien de commotie met lede ogen aan. Uit het CDA stijgt echter ook een collectieve zucht van opluchting op, want de grote kale knikker van Lucassen bedekt een beetje het nieuws van de analyse van de verkiezingsnederlaag. Het CDA moet diep door het stof. Wat blijkt? Jan Peter Balkenende vond het wel welletjes na acht jaar en gaf intern aan niet nog een keer eerste man te willen zijn. De partijleiding deed echter toch weer een beroep op de aimabele Zeeuw, want er was geen competente vervanger voorhanden. Ja, Camiel Eurlings, maar die wilde niet, aldus de voorzitter. Die het weer van Balkenende had. Een belletje naar Valkenburg om de afwijzing van Eurlings te verifiëren werd overbodig geacht. Maar Eurlings had, zo blijkt nu, best wel heel graag gewild. Wie niet gevraagd wordt, wordt overgeslagen.

Zeven dagen lang (39)

7 t/m 13 november

ZONDAG Buitenhof
Schitterend om te zien hoe daadkrachtig Clairy Polak het krakersgespuis in het publiek de mond snoert.
Eberhard van der Laan (PvdA) verdient trouwens alle steun en lof voor zijn moed.

MAANDAG Mexicoooo
Mexicaanse metrobestuurders protesteren tegen de verplichte alcoholcontrole, meldt De Pers: '"We worden nu door iedereen gedemoniseerd", klaagde een van hen.'
Demoniseren, het begint met Pim de populistische politicus en het eindigt met Mexicaanse metromachinisten.

DINSDAG Karel Reve
'Op straat beoefende men ook vele sporten, voornamelijk het voetballen, waar ik geen slecht figuur bij sloeg omdat ik hard lopen kon en mijn lichaam snel kon besturen.' (Karel van het Reve, Verzameld Werk, I, p.19)
Hij beschrijft het alsof het gaat over een spelletje FIFA 1930...

WOENSDAG Middeleeuws
De conducteur waarschuwt dat er 'gauwdieven' in de trein gesignaleerd zijn. Ik kijk naar buiten, maar daar is het nog steeds 2010.

DONDERDAG Herfst
In de trein, achter glas. Buiten raast de storm, regent de regen. Akkers bezaaid met watermassa's, de avond valt om kwart over vier. Op mijn iPod de dreunende ritmes van Arcade Fire. If the businessmen drink my blood / Like the kids in art school said they would *

VRIJDAG Harry
Gehoord: 'Nu Mulisch dood is heb ik dus de Tweede Wereldoorlog overleefd.'

ZATERDAG Excuus
Uit verscheidene jaloerse reacties blijkt dat ik toch iets te voorbarig ben geweest: de Broodje Unox-kiosk lijkt zich vooralsnog alleen nog maar op 's-Hertogenbosch CS gevestigd te hebben.

Lezen, lezen, lezen #21

Maarten van Rossem - Waarom is de burger boos? Over hedendaags populisme (2010), 126 blz.
Beroepsouwehoer en emeritus hoogleraar Maarten van Rossem heeft een paar uur lang in een dictafoon zitten oreren over populisme, waarna hij de tekst heeft uitgeschreven - of heeft laten uitschrijven. Het resultaat is dit dunne boekje, Waarom is de burger boos? Die titel is inadequaat. Van Rossem gaat namelijk na een halve bladzijde al een stapje verder: hij bespreekt veeleer de vraag Waarom heeft de boze burger geen recht van spreken? Het gaat zo goed met Nederland dat geklaag over de staat van het land overdreven en onzinnig is. Aan de hand van summiere overzichten van de hemelbestormingen van Fortuyn, Verdonk en Wilders wijst Van Rossem op het holle karakter van het populisme. Helaas doet hij weinig moeite op zoek te gaan naar de wortels van de inmiddels structurele onvrede; verder dan erop wijzen dat er nu eenmaal een grote groep Nederlanders is die zichzelf als 'zeer rechts' bestempelt en dat populisten handig in dit gat zijn gesprongen, komt Van Rossem niet. Hoe zijn al die mensen van socialistisch-links in het rechtse kamp terecht gekomen? Waarom is er meer welvaart maar minder tevredenheid? Wanneer zijn mensen zich ontheemd in hun eigen wijk gaan voelen? Het zijn voor deze kwestie fundamentele vragen die Van Rossem links - of beter: 'zeer rechts' - laat liggen. Hij redeneert: allochtonen zijn sociaal-economisch zwak, dus wat hebben we ervan te vrezen? De handgranaatgooiers van de Hofstadgroep zijn dan ook niet meer dan 'verwarde adolescenten'. En natuurlijk zijn het weer de media die schuldig zijn aan het vertekende beeld. Waarom is de burger boos? heeft twee positieve aspecten: het benadrukt dat de vreemdelingenwet van Job Cohen heus een strenge, 'rechtse', wet is en dat meer democratisering niet de oplossing is voor morrende burgers. Wat wel de boosheid kan temperen komen we echter niet te weten.

Martin Bosma - De schijn-élite van de valse munters. Drees, extreem rechts, de sixties, nuttige idioten, Groep Wilders en ik (2010), 375 blz.
De PVV is een behoorlijk gesloten organisatie. Wilders is de baas, het enige lid en begin en eind van de partij. Daarom is het goed dat een andere PVV'er nu naar buiten treedt met zijn geloofsartikelen. Martin Bosma, speechschrijver van Wilders, heeft een fascinerend en belangrijk boek geschreven. De schijn-élite van de valse munters - de titel is ontleend aan een citaat van PvdA-ideoloog Jacques de Kadt, Bosma's geestelijke vader - is dwars, diepgravend, overdreven, leerzaam, drammerig, overtuigend, oppervlakkig, twijfelachtig en bovenal zeer leesbaar. Eerst maar de positieve punten: Bosma haalt ontzettend veel naar boven. Het intellectuele geweten van de PVV kent zijn vakliteratuur en beheerst zijn metier. Veel taaie mythes ontkracht hij vakkundig, met name dat Janmaat de eerste zou zijn geweest die de immigratie ter discussie stelde. Dat was de oude Drees, gevolgd door Drees jr. en Den Uyl. Daarnaast is dit boek de meest trefzekere aanklacht tegen de generatie '68. De idealen van Nieuw Links verwerden tot een geloof dat alle zicht op de realiteit wegnam en decennialang het gezonde verstand eronder hield. Bosma duidt de maatschappelijke ontwikkeling sinds '68 scherp en onder verwijzing naar talloze wetenschappelijke onderzoeksresultaten en politieke boeken. Hij laat mooi zien hoe het immigratievraagstuk te lang is weggedrukt omdat vraagtekens en kritiek niet pasten in het ideologische heilstaatproject. De eerste helft van dit boek is weloverwogen en coherent. Het tweede deel is beduidend zwakker. Bosma schiet er wel erg ver door in zijn bestrijding van links. De twee haakjes in 'Op 4 mei gedenken wij de slachtoffers van het (nationaal) socialisme' uit het PVV-partijprogramma heb ik altijd tamelijk walgelijk gevonden. Bosma gaat in De schijn-élite van de valse munters zo ver om vele pagina's te besteden aan bewijsvoering voor de stelling dat Hitler eigenlijk links was, een behoorlijk non-issue. Ook zijn radicale verdediging van Israël is tunnelvisionair. Bosma's betoog ontaardt zo in een nieuwe geloofsbelijdenis. Er is geen ruimte meer voor nuancering of onderscheid van hoofd- en bijzaken. De retoriek krijgt alsnog de overhand. Dat is erg jammer, want op de eerste 200 pagina's regeren de argumenten en de inhoud.
Van Rossem en Bosma zijn fraaie exponenten van de actuele politieke realiteit. De elite en de populisten die elkaar bestrijden, die elkaar niet begrijpen. En de argeloze burger, die simpelweg in relatieve rust wil leven zonder al te veel last van anderen, daar vertwijfeld tussenin.

Piet Calis - Venus in minirok. Seks in de literatuur na 1945 (2010), 240 blz.
Oude baas Piet Calis belooft in dit boek de literaire weerslag van de seksuele revoluties na WOII te presenteren. Dat is in het bestek van nog geen driehonderd bladzijden natuurlijk niet te doen. Venus in minirok biedt dan ook een oppervlakkig en arbitrair overzicht van seksuele passages in de naoorlogse Nederlandse literatuur. Calis heeft zijn boek thematisch ingedeeld. Hij bespreekt aspecten als de eerste keer, incest, generatieverschillen, homoseksualiteit, porno, etc. Daarbij citeert hij veel en vaak. De duiding van de fragmenten is soms zinnig en scherpzinnig, maar vaak ook marginaal en repetitief. Goed is dat Calis ook de meest recente ontwikkelingen meeneemt (de periode Grunberg via Bouazza tot Weijts), vreemd is dat hij ook een heel hoofdstuk wijdt aan de liefde. Venus in minirok is een oppervlakkig overzicht, een bloemlezing met tussenzinnetjes. Dat is niet per definitie slecht. Wetenschappelijk heeft het dan misschien weinig om het lijf, voor de popularisering van het vakgebied vervult het zeker een functie. De letterkundige neerlandistiek heeft behoefte aan laagdrempelige overzichtswerken die een inkijkje bieden in de rijke Nederlandse literatuur en die uitnodigen tot verder lezen. Zijn Vondel-biografie had al een enthousiasmerende werking, Venus in minirok heeft ook de potentie een breed publiek aan te spreken. Lichtelijk storend is nog de aanwezigheid van Calis zelf. Hij laat geen mogelijkheid onbenut te benadrukken dat hij niet alleen getuige is geweest van de seksuele bevrijding maar dat hij er ook met volle overgave aan deelgenomen heeft - en nog steeds doet. Op de radio zei Calis onlangs dat niet Mulisch maar hijzelf als eerste met een sportwagen door Amsterdam cruiste. Nu lijkt hij ook nog Mulisch' seksuele track record naar de kroon te willen steken.

Zeven dagen lang (38)

31 oktober t/m 6 november

ZONDAG Mulisch
NRC Next: 'een nieuwe generatie schrijvers moet de eer van de Nederlandse literatuur hoog houden.'
Als potentiële opvolgers van Mulisch noemt de krant ook Remco Campert en zelfs Hella Haasse, respectievelijk 81 en 92 jaar oud...

MAANDAG Kraak
In Clausewitz van Joost de Vries, dat deels over generatieverschillen gaat, wordt vakkundig afgerekend met de hedendaagse krakers: 'Ik zei dat wij vandaag de krakers haten, dat ze door de stad heen overal prachtige historische panden met hun "vrijheid" helemaal hadden uitgewoond. Like a prostitute, zei ik.'

DINSDAG Worst
Briljant idee: De Broodje Unox-kiosk op NS-stations. Wordt anderzijds wel lastig om elke avond de verleiding te weerstaan...

WOENSDAG Gesprek in de trein
- Mam.
- Ja?
- Ben je ook onbekend gebeld?
- Door wie?

DONDERDAG Opinie
In de International Herald Tribune van vandaag - gratis bij mijn hotelontbijt - staan ingezonden opiniestukken van o.a. Michail Gorbatsjov, Thomas L. Friedman en Bill Clinton. Kom daar maar eens om bij een Nederlandse krant.

VRIJDAG Von der Eigendunk
Uit een ingezonden brief in HP/De Tijd: 'Kortom, geachte redactie, verlos mij van Von der Dunk, voor ik mij er zelf van moet verlossen.'
Die doodsbedreigingen worden ook steeds hoffelijker.

ZATERDAG Gestrand
Kan youp@nrc nu hij toch bezig is aub ook de Nederlandse Spoorwegen meenemen in zijn campagne?

Onderbroekenlul

Streaken is een bekend fenomeen in de sportwereld. Ook het hockey maakte onlangs kennis met naakte veldbetreders. In Amsterdam verstoorden twee ontklede dames een hockeywedstrijd. Echte streakers waren zij echter niet. Niet alleen omdat ze niet helemaal naakt waren - ze droegen nog shorts en hadden ducktape op de tepels -, maar ook omdat ze strovrouwen waren voor een modegigant. Eenmaal op het kunstgras strooiden ze namelijk met in cellofaan verpakte boxershorts. U raadt het al: boxershorts van Björn Borg.

De hele Björn Borg-onderbroekenrage zie ik met lede ogen aan. Het is een nogal pijnlijk besef dat er nu een generatie opgroeit die bij de naam Björn Borg meteen aan onderbroeken denkt in plaats van aan een toptennisser die 11 Grand Slam-toernooien op zijn naam heeft staan. Of zelfs helemaal niet meer weet dat Borg een tennisser was. Typ in Google 'Björn Borg' en de eerste drie hits leiden naar het merk. Pas de vierde hit is het Wiki-lemma over de man.

Borg is zelf natuurlijk de hoofdschuldige door ooit op het idee te zijn gekomen een kledinglijn te beginnen. Hij gaf de zaak snel in beheer aan handige jongens en meisjes van een modebedrijf, maar toch. Hij moet zich er niet altijd even gemakkelijk bij voelen. Mijn leraar Engels deed ooit over een dichter over wie hij in de les vertelde de onvergetelijke uitspraak 'He was a heterosexual, so he couldn't be a tv-presenter in our days'. Geldt dat al voor de televisiewereld, in de modewereld schijn je al helemaal per definitie een gaylord te moeten zijn om mee te tellen. Björn Borg, als actieve sportman nog de stoïcijnse, met een stoere haarband getooide atleet, verschijnt nu bij de grote toernooien regelmatig in beeld in een iets te gestroomlijnd maatpak en met een wat zijige blik.

Dat de jeugd massaal boxers van Borg om de billen draagt is des te vreemder als je ziet wat ze kosten. Een 'original classic', zeg maar het standaardmodel, kost E 24,95. Vijfentwintig euro! Voor een onderbroek! En dan zijn er ook nog 'speciale' modellen en varianten waar Björn gerust 35 of 40 pegels voor vraagt. En waarom ook niet, ze gaan als zoete broodjes over de toonbank, iedereen loopt er in rond. Die hoge prijs verklaart wellicht ook waarom zoveel jongeren net iets te opzichtig hun onderbroek boven hun broekrand uit laten komen. Als je tien keer de normale prijs voor iets betaalt, wil je wel dat mensen het zien. De Björn Borg-onderbroek is voor de jeugd wat de cabrio voor de rijke stinkerd is.

Carel Peeters schrijft in Genieten voor miljoenen. Over populaire cultuur (2010) over het T-shirt dat dit kledingstuk zijn beste tijd gehad heeft. Een van de oorzaken is de opkomst van het poloshirt, op zich een prettig kledingstuk, dat echter door de fabrikanten tot 'een snobistische snuisterij' is gemaakt 'door het merk ostentatief op de linkerborst te borduren'. Daarbij zijn het vooral de erven van sporters die de rol van kwade genius spelen. Peeters geeft voorbeelden uit de tennissport en de golfwereld: 'De industriële erfgenamen van René Lacoste, de tennisser die in 1928 de Davis Cup won, staan erop dat zijn handelsmerk, de krokodil, pontificaal op de linkerborst zit. Wie een poloshirt van Ralph Lauren koopt moet meteen reclame maken voor Ralph Lauren en de golfsport.'

Peeters wijst erop dat mensen door het dragen van zulke kleding in feite onbezoldigd reclame maken voor grote merken: 'hier laten mensen zich vrijwillig tot corporate citizens maken, burgers die zelfs betalen om als reclamezuil voor een bedrijf te mogen werken'. Het T-shirt is van oorsprong ondergoed, functioneel in plaats van mooi. De bedrijven hebben het inmiddels ingekapseld in hun geniepige merk- en marktstrategie. De onderbroek was nog het laatst overgebleven kledingstuk dat puur en alleen het gebruiksgemak en de hygiëne diende. Dat bastion is nu ook geslecht.

Mensen die zich scheel betalen aan grote bedrijven worden, zo wil het gezegde, 'uitgekleed'. De Lacostes, Laurens en Björn Borgs van deze wereld hebben dit even subtiel als vakkundig omgedraaid. De burger wordt door hen letterlijk 'aangekleed'. Maar het geld vliegt nog net zo hard in de richting van de bedrijven. Dat verandert nooit.