(On)gezegden #2

Een rubriek over de zin en onzin van spreekwoorden, uitdrukkingen en zegswijzen in het hedendaagse tijdperk.
'Beledigende opmerkingen krijg je naar je hoofd geslingerd: "je mag er nog best wezen" - Hoezo? Als je minder mooi was geweest, had je dan op moeten flikkeren of zo?!' (T.Maassen)

1. Over smaak valt (niet) te twisten
Opmerkelijk: beide versies hoort men tegenwoordig bijna even vaak. Bij nader inzien wellicht niet zo heel vreemd. Of er nu wel of niet over te twisten valt, de essentie van de mededeling blijft gelijk: dat smaak persoonlijk is en consensus per definitie onmogelijk is. Wie zegt: 'over smaak valt niet te twisten', bedoelt: ieder heeft zijn of haar particuliere voorkeuren, overeenstemming is onmogelijk, die voorkeuren te betwisten is derhalve zinloos. Wie zegt: 'over smaak valt te twisten', bedoelt: ieder heeft zijn of haar particuliere voorkeuren, smaak is dus bij uitstek geschikt om over te redetwisten, doch daar blijft het bij want overeenstemming is en blijft onmogelijk.

2. Wie niet waagt, die niet wint
Dit gezegde kent in feite als perlocutionaire betekenis dat we actief moeten zijn, risico's moeten durven nemen om gelukkig te worden. Coldplay heeft er op X&Y nogal een handje van deze boodschap uit te dragen: 'How can you know it if you don't even try' [What If]; 'Where to, where do I go? If you never try, then you'll never know' [Speed of Sound]. De cruciale vraag is of deze houding evenzoveel geluk oplevert als ze ongeluk kan veroorzaken. Doug Heffernan [King of Queens] heeft ook een punt als hij een nare herinnering ophaalt: 'I learned something that day: If you don't try, you don't get hurt'. Het dilemma: word je uiteindelijk niet net zo verbitterd en ongelukkig wanneer je het er niet op waagt als wanneer je wel had gewaagd maar met averechts effect?

3. De klok horen luiden, maar niet weten waar de klepel hangt
Wieler Revue 8 (2002) doet bericht van het pas verschenen Le Tour de France op de PlayStation 2: 'Zo introduceerde de Tourorganisatie in samenwerking met de Konami Corporation, bekend van het befaamde pc-spelletje Playstation 2, een Tour de France computergame. Het spelletje kombineert een levensechte simulatie van de wedstrijd - waarbij de speler zich in de schoenen van een echte Tourrenner waant - met prachtige graphics, slow motion beelden en meer van al dat spul dat pc-spelletjes zo aantrekkelijk maakt.' Commentaar overbodig.

4. De Turk is op de kust
Zeer gedateerd spreekwoord, voortgekomen uit propagandamateriaal in de Gouden Eeuw. Waarom ik dit hier toch aanhaal, is een ervaring op Kos, afgelopen zomervakantie. Kos ligt namelijk tegen Turkije aan. Slechts een smalle strook zee scheidt de twee landen. Nu liggen de Grieken en de Turken elkaar niet zo en daarom was het geen verrassing (wel indrukwekkend) om enorme fregatten in het haventje van Kos-stad te zien liggen. De betekenis van het spreekwoord is 'er dreigt gevaar'. Aangezien het in Nederland praktisch verdwenen is, kan het met gemak naar Kos verplaatst worden.

5. De waarheid ligt in het midden/De gulden middenweg
Of de afleidingen 'middenman'/ 'the man in the middle'. Zoals gezegd is het midden een (te) veilige schijnpositie voor mensen die niet willen kiezen, die iedereen tevreden willen houden. De gulden middenweg is de weg van Daarheen naar Weer Terug. Peter de Génestet verwoordt het, semi-fictief, perfect: '[...] zo'n middenman krijgt dan eens klop van de ene, en dan eens van de andere kant, maar het blijft een modderaar. Wil men een man zijn, dan moet men partij kiezen, en niet op en neer sukkelen tussen twee vuren.' [Mathijsen - De geest van...*] In het midden bevindt zich het vertouwde: 'I'm just a creature of habit/ In a complicated world.' [Bee Gees - Man In The Middle] en de buitenwereld is een bedreiging: 'When you've got the mind of a man in the middle/ life is just a big fat riddle' [Limp Bizkit - Lonely World]. Een vlucht uit het midden, maar naar welke kant? Zie 2.

* Marita Mathijsen - De geest van de dichter. Tien zogenaamde gesprekken met negentiende-eeuwse schrijvers. Amsterdam 1990, p.51-59.