Vandaag is het 6 december, het traditionele begin van de Kerstperiode. 6 december is ook 'Santa Sufjan Day', naar de grote Sufjan Stevens, schepper van tien juweeltjes van cd's met in totaal honderd kerstliedjes die vanaf vandaag weer een maand lang gedraaid mogen worden.
Honderd is niet helemaal correct, want in feite maakte Stevens er minstens honderd en een. In 2007 schreef hij een wedstrijd uit, de 'Sufjan Stevens Xmas Xchange Contest', waarbij de maker van het mooiste kerstliedje de publicatierechten van een niet eerdere uitgebrachte Song of Christmas van Stevens won. Alec Duffy was de gelukkige met zijn nummer 'Everyday Is Christmas' en hij kreeg de rechten in handen van een liedje met de titel 'The Lonely Man of Winter'.
Duffy besloot het nummer niet verder te verspreiden, bijvoorbeeld door het op internet te zetten of er een verkoopbare vinyl-single van te persen. In plaats daarvan organiseerde hij met de componist Dave Malloy luistersessies en petit comité bij hen thuis in Brooklyn, New York. Op internet hebben een aantal bloggers verslag gedaan van zo'n luistersessie. Hieruit zijn een aantal kenmerken van het nummer af te leiden.
Zo schrijft een blogger: 'We listened to 3 minutes and 13 seconds of lush layered melancholy lyrics of wintry solitude. We were fortunate enough to get a second listen to swap headphones. A discussion about what we thought about the song followed. I distinctly remembered the line "driving to Denver" and wanting the track for my very own.' Er is ook een plaatje van het artwork te zien: een tekening met de tekst 'Christmas sucks' en daaronder '(just kidding)'.
Een andere blogger vergelijkt de toon van 'The Lonely Man of Winter' met 'Casimir Pulaski Day' van het album Illinois, een van de ontroerendste nummers ooit gemaakt: 'Immediately, the looped guitar intro of "The Lonely Man of Winter" sent chills down my spine. I could almost imagine him building the loops by himself to produce the song. Because I generally prefer the more somber Sufjan pieces like "Casimir Pulaski Day," the melancholy lyrics of this holiday song seemed to deliberately cater to my tastes. The song ended with a beautifully haunting piano coda, reminding me of my recent reconnection with the instrument. Clocking in at 3:11, "The Lonely Man of Winter" ended before I knew it.'
Somber, melancholiek, winters - dat zijn de associaties die het liedje bij praktisch alle bloggers opriep. Weer een ander wijst op de sleigh bells, die het ook een warme gloed geven: 'I liked it quite a lot. Sad Christmas songs are more my kind of thing than happy ones. This one was pretty melancholy. Sleigh bells entered at one point to give the thing a slightly festive feel. In general, it left an odd mixture of warmth and chill inside me.'
De laatste keer dat er zo'n sessie werd georganiseerd was naar verluidt in 2010. Sindsdien is er niets meer van vernomen. Iemand die in 2013 nog mailde naar Duffy kreeg een een automatic reply dat de sessies 'on hiatus' waren. Op internet uitten velen hun woede en onbegrip. Zo schrijft iemand op Reddit het 'pretty disrespectful and selfish' te vinden: 'the way they handled it was kind of the most obnoxious thing ever. I get irrationally mad every time I remember this song exists...'
Toch verleent de manier waarop eerst Stevens en later Duffy en Malloy 'The Lonely Man of Winter' hebben 'uitgebracht' het nummer ook een voor deze tijd zeer bijzonder karakter. De filosoof Thijs Lijster verwijst in het essay 'Voor iedereen, van niemand', opgenomen in zijn boek De grote vlucht inwaarts (2016), naar Walter Benjamins klassieke tekst 'Das Kunstwerk im Zeitalter seiner technischen Reproduzierbarkeit' (1936), over de gevolgen van indertijd nieuwe media als fotografie en film voor de esthetische ervaring van een kunstwerk.
Deze media hebben de reproduceerbaarheid van een kunstwerk enorm vergroot en daarmee de unieke esthetische ervaring in tijd en plaats, en de 'aura' van het unieke kunstwerk, tenietgedaan: 'De vraag naar exclusiviteit en originaliteit wordt betekenisloos: in het geval van fotografie, bijvoorbeeld, is het absurd te beweren dat de ene afdruk "authentieker" is dan de andere'. De 'cultuswaarde' van een kunstwerk is met de doorbraak van massamedia verdwenen: 'lag bij het traditionele kunstwerk de nadruk op verzinking en contemplatie, en een contact met het "hogere", daar wordt het technisch reproduceerbare kunstwerk eerst en vooral "verstrooid" ondergaan.'
Het is zeer interessant om te zien dat menige gelukkige beluisteraar van 'The Lonely Man of Winter' verwijst naar de impact van exclusiviteit op zijn of haar luisterervaring. De blogger Matt Lipstein noemt de uniciteit zelfs het meest ontroerende aspect: 'It was really moving to know that we would only hear the song at that place and in that moment, and then we would never hear it again, probably. It really brought a different consciousness to the act of listening to a song.' Het is dan ook vooral de esthetische ervaring van het eenmalige luisteren dat hem zal bijblijven, meer nog dan de uniciteit van het lied zelf: 'The song was beautiful and tender, as many Sufjan songs are, but the experience is probably what will stay with me more than the actual song.'
Lijsters essay gaat onder meer over het mogelijke einde van intellectueel eigendom door actuele ontwikkelingen in de technologie. Sufjan Stevens nam daarin een bijzondere stap: hij droeg het eigendomsrecht van een van zijn liedjes over aan een fan, aan een consument, en bovendien zonder eerst zelf het nummer te hebben gepubliceerd. De nieuwe eigenaar koos er vervolgens voor het kunstwerk niet te reproduceren, hij hief de reproduceerbaarheid ervan zelfs - tijdelijk? - op en bracht het terug tot de unieke ervaring van de rituele, bijna religieuze opvoering.
Intussen moeten wij gewone stervelingen het dus misschien wel voorgoed zonder 'The Lonely Man of Winter' doen. Gelukkig zijn er nog honderd andere Songs of Christmas van de maestro die wel vrij toegankelijk zijn. Alhoewel: alleen tussen 6 december en 6 januari. Niet zo exclusief als 'The Lonely Man of Winter', maar het komt een beetje in de buurt.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten