Hij las

Christophe van Gerrewey - Trein met vertraging (2013)
Hier en daar wat bloedeloze maar over het algemeen aangenaam trage roman over een aantal individuen in een trein van Oostende naar Antwerpen. Elk van hen bevindt zich op zijn of haar eigen mentale eiland, dubbend over existentiële angsten en praktische bekommernissen. Terwijl de trein onderweg steeds meer vertraging oploopt vliegen de gedachten van de personages alle kanten uit, soms pagina's lang. In de overwegingen van zijn karakters heeft de auteur boeiend commentaar weten te verpakken op de excessen van het huidige tijdsgewricht, van hersenloze cultuurconsumptie tot liefdesrelatiegezever en van debiel smartfoongebruik tot de verrotte wetenschappelijke publicatiecultuur. Trein met vertraging is vele malen verdraaglijker dan Van Gerreweys ergerniswekkende debuutroman Op de hoogte. [***]

Barry Smit - Om het nu (2013)
Episodische roman over een bestaan aan de zelfkant in naargeestige oorden als Castricum en Heiloo. De hoofdpersoon houdt zich onledig met zo'n beetje alle moderne 'hippe' vormen van criminaliteit: hij snuift en slikt pillen, kweekt wiet en jat de planten uit andermans kwekerijen, drogeert jonge meisjes op feesten en zoekt een kick in het hooliganisme (bij AZ, haha). Smit is erin geslaagd de rauwheid en opgefokte gejaagdheid van dit leven te vertalen naar de compacte vorm en stuwende stijl van zijn proza. De ijskoude gewetenloosheid van de protagonist is even indringend als beangstigend. Bevat bovendien leerzame gedetailleerde beschrijvingen van hoe zulke lui hun handeltjes drijven en hoe witwassen in zijn werk gaat. Verplicht op de leeslijst van de politieacademie, zou ik zeggen. [****]

Maarten 't Hart - Magdalena (2015)
't Hart had zijn moeder beloofd pas na haar dood over haar te schrijven. Ze overleed in 2012, Magdalena is het resultaat. Het is officieel geen roman, en toch verschilt het boek nauwelijks van het bekende fictiewerk van 't Hart, wat iets zegt over het beperkt fictionele gehalte van zijn werk. De passage waarin de auteur zijn fascinatie beschrijft wanneer hij zijn moeder haar haren ziet kammen kennen we bijvoorbeeld al uit Een vlucht regenwulpen. Magdalena was een pathologisch geval: ze was ervan overtuigd dat haar man vreemdging, terwijl daar geen enkele aanwijzing voor was. 't Hart beschrijft zijn moeder evenwel met compassie en inlevingsvermogen, zijn woede richt hij vooral op de godsdienstige indoctrinatie. Magdalena eindigt zelfs een beetje als De Schrift betwist 3. [***]

Jeroen Brouwers - Het hout (2014)
Je kon erop wachten: een roman over het misbruikschandaal in de katholieke kerk. Het hout speelt zich af op een seminarie in Zuid-Limburg in de jaren vijftig waar de broeders zich en masse aan de jongetjes vergrijpen. De ingenieuze compositie en superieure poëtische stijl van Brouwers zijn bewonderenswaardig, maar de uitwerking van het thema is dat bepaald niet. Alle clichés worden van stal gehaald, de broeders zijn stuk voor stuk karikaturen, en de verteller - broeder Bonaventura - is weliswaar geen schennispleger maar evenzeer een geperverteerde. Brouwers heeft geen enkele moeite gedaan een geloofwaardig tijdsbeeld te schetsen, verblind door haat heeft hij alle nuance laten varen. Walter van Daniël Rovers is op dit gebied een vele malen intelligenter boek. [**]

Kees 't Hart - Teatro Olimpico (2014)
Twee theatermakers mogen hun voorstelling over Rousseau opvoeren op een festival in het befaamde Teatro Olimpico in Vicenza, maar door een organisatorische chaos draait het uit op een financieel debacle. Geschreven in de vorm van een verslag achteraf voor de subsidieverstrekker. Ogenschijnlijk een komische satire op de corruptie, onbetrouwbaarheid en luiheid van de Italianen, maar in wezen een genadeloos treffend portret van de zelfgenoegzame Hollandse theatersnob die zich drukker maakt over de inhoud van zijn stuk dan over praktische, juridische en financiële zaken. Vooral het constant terugkerend gezever over bête noire Beckett en 'evidentietheater' zorgt er van lieverlede voor dat je hoopt dat alles misgaat. [****]

Rinus Spruit - Een dag om aan de balk te spijkeren (2013)
Schitterende roman over de tobber Maarten Rietgans die vanuit een kleine boerengemeenschap naar de grote stad trekt maar nergens en bij niemand kan aarden en steeds weer terugkeert naar zijn Zeeuwse geboortegrond, naar zijn vader die hij heimelijk - en terecht - verafgoodt. De beschrijvingen van het boerenleven zijn indrukwekkend, de idylle en de ontbering van dat bestaan worden beide subliem weergegeven. De grote tijdssprongen en de afwisseling tussen tegenwoordige en verleden tijdsvorm lijken wat ondoordacht, maar het effect is juist dat de gevolgen van Maartens onvermogen en zijn gecombineerde levens- en doodsangst op een bijzondere manier invoelbaar worden gemaakt. De slotscène is al even ontroerend. [*****]

Thomas Heerma van Voss - De derde persoon (2014)
Bundeling korte verhalen van de jongste HvV. De hoofdpersoon lijkt steeds dezelfde man te zijn, maar in andere gedaanten, in verschillende leeftijdsfasen en omgevingen. Steeds betreft het een ietwat wereldvreemde, lethargische man die de gebeurtenissen, variërend van ingrijpend tot banaal, aan zich ziet voltrekken zonder de indruk te wekken helemaal bij de les te zijn en de betekenis en vaak ook de impact te bevatten. Het boek als geheel is wat onevenwichtig van kwaliteit, de langere verhalen zijn duidelijk het zwakst. 'Bedankt voor uw medewerking' lijkt me een voorstudie van Stern (2013), de laatste roman van de auteur. Dit verhaal bevat ook een behartigenswaardige afrekening met tribunaaltelevisie als De wereld draait door. [***]