De dubbele moraal van de advocaten van Robert M.

De Nederlandhatende Nederlander is een typisch Nederlands fenomeen. Vaak zijn het geëmigreerde schrijvers die er last van hebben. Weggaan uit Nederland en dan lustig blijven schieten op alles wat scheef en slecht is in het vaderland, het is een bekende reflex. Maar ook binnenlandse opiniemakers lijden niet zelden aan die weg-met-ons-mentaliteit. Hun kritische stukjes en tekstjes zijn niet geschreven vanuit de hoop of verwachting iets bij te dragen aan de aanpak van de gesignaleerde misstand. Want wat je haat zie je het liefst kapotgaan.

Toch heb je soms zo'n dag dat een verbijsterend nieuwsbericht je van de weeromstuit een vleugje begrip doet voelen voor de Nederlandhatende Nederlander. Gisteren was zo'n dag, met het bericht dat de advocaten van Robert M. vrijwel algehele vrijspraak voor hun cliënt eisen. Dan houdt toch alles op, als je dat leest. Een man die nota bene zijn gruweldaden bekend heeft willen vrijpleiten, dat heeft niets meer met het bewaken van een eerlijke, objectieve rechtsgang, de primaire taak van een advocaat, te maken. Een advocaat behartigt de belangen van een van de partijen, is dus per definitie partijdig, maar die partijdigheid komt tegenwoordig neer op competitie, op zoveel mogelijk proberen te scoren, met als hoogste doel vrijspraak.

Een voorbeeld: de advocaten wijzen erop dat M. altijd netjes heeft meegewerkt aan het onderzoek. Dat zou dan een reden zijn voor strafvermindering. Dit is omgekeerde logica. Een verdachte die niet meewerkt, die het onderzoek frustreert, die komt in aanmerking voor strafverzwaring. Maar de norm kan toch niet zijn dat een verdachte die wél meewerkt, die zich dus gedraagt zoals het hoort, daarvoor beloond wordt met strafvermindering, dat normaal gedrag als het ware een aftrekpost wordt op zijn gepleegde misdaden, in plaats van dat hij simpelweg strafverzwaring voorkomt door de rechtsgang niet te obstrueren.

Nog een voorbeeld: de advocaten menen dat M. ook strafvermindering verdient omdat politici en bestuurders hun mening hebben gegeven over de zaak. Daarmee wordt vooral gedoeld op Wilders, die twitterde dat M. nooit meer vrij mocht komen. Tegelijk wordt Wilders te pas en te onpas naar voren geschoven als iemand die de rechtstaat in gevaar brengt met zijn kritiek op rechters. Als dat zo is, dan zouden uitspraken van Wilders toch juist geen invloed mogen hebben op de rechtsgang, op de strafbepaling? Dan zouden de advocaten er toch bij de rechter op moeten aandringen de uitlatingen van de heer Wilders te negeren, ze niet van invloed te laten zijn op de uitspraak. Maar ze willen er juist weer voor beloond worden.

Dus als Wilders schreeuwt om maximale straf voor een verdachte, dan wordt die uitspraak als onzinnig en als een gevaar voor de rechtstaat weggezet. Maar als een advocaat strafvermindering voor de betreffende verdachte uit het vuur wil slepen, dan wordt diezelfde uitspraak als argument hiervoor gebruikt, en is de uitspraak dus blijkbaar plotseling wel relevant genoeg om bij de bepaling van de straf te laten meewegen.

Dat Wilders' ideeën over de rechterlijke macht aan de fundamenten van de trias politica raken, wil ik best geloven. Discussie hierover is dan ook relevant en nodig. Maar ik heb het idee dat ook elke genuanceerd kritische benadering van rechters of advocaten meteen uit haar context wordt gerukt en als een aanval op de rechtstaat wordt voorgesteld. Dat je aan de stoelpoten van de rechtstaat zaagt, dat soort metaforiek. Dat je niet weet waar je over praat als je geen juridische achtergrond hebt. Alsof verbijstering over de eis van deze advocaten automatisch impliceert dat je voor de doodstraf bent en voor een terugkeer naar het feodale oog om oog, tand om tand.

Terwijl smeulende maatschappelijke onrust door een gapende kloof tussen de juridische werkelijkheid en de common sense van de publieke opinie mij toch veel gevaarlijker en ontwrichtender voor de rechtstaat lijkt dan een geprononceerde mening van een politicus of een columnist. De dubbele moraal van de advocaten van Robert M. zal die kloof niet dichten, integendeel.