Waar: Theater aan de Parade, 's-Hertogenbosch
Wat: De Aanslag (bewerking: Léon van der Sanden; regie: Ursul de Geer)
Wie: Victor Löw, Peter Bolhuis, Marjolein Ley, Nelleke Zitman en Ayal Oost
De Grote Zaal van het Theater aan de Parade was afgelopen woensdagavond afgeladen vol voor de toneelbewerking van Harry Mulisch' klassieker De aanslag. Eerder werd de roman al succesvol verfilmd, de toneelversie is nu genomineerd voor de AVRO Toneel Publieksprijs 2011.
De roman bestrijkt een periode van 37 jaar (1944-1981). Léon van der Sanden heeft dit overgenomen in zijn bewerking van de geschiedenis van Anton Steenwijk. De vijf acteurs spelen alle rollen en veranderen dus nogal eens van leeftijd en personage. Zo speelt Nelleke Zitman de moeder van Anton én diens schoonmoeder en kruipt Ayal Oost in de huid van zowel Antons broer Peter als van Fake Ploeg jr., de zoon van de voor het huis van de Steenwijks geliquideerde NSB'er, en van Antons eigen zoon Peter.
Wisselen de acteurs zodoende regelmatig van kledij, Victor Löw, die Anton speelt, doet dat als enige niet. De hele voorstelling draagt hij hetzelfde nette pak. Vooral aan het begin komt dat wat vreemd over - de twaalfjarige Anton in 1944 gekleed als een hedendaagse volwassene -, maar het sluit bij nader inzien mooi aan bij het perspectief. Anton vertelt namelijk zelf zijn geschiedenis en beleeft als het ware vanuit het nu opnieuw die turbulente episodes uit zijn leven.
Löw heb ik nooit een opzienbarende acteur gevonden en eigenlijk past hij dan ook wel goed bij de wat vlakke Anton Steenwijk. Dit bedoel ik niet per se negatief, Löw is gewoon de juiste man voor dit personage. De glansrol is in De Aanslag toch wel weggelegd voor Peter Bolhuis. Of beter: de glansrollen. De imposante Bolhuis is al meteen overtuigend als de Spinoza lezende en voor humanitas pleitende vader van het gezin Steenwijk. Ook zijn rol als soldaat Schulz vertolkt hij met verve. Helemaal een verpletterende indruk maakt hij echter als de getraumatiseerde verzetsman Takes. Zoveel emotie, zoveel power. Volstrekt geloofwaardig.
De Aanslag blijft dicht bij het origineel. De al te frequente 'toevallige' ontmoetingen in latere periodes in Antons leven, een zwak element van de roman, zijn in een toneelversie waarin het verhaal in anderhalf uur geperst moet worden niet meer zo storend. Goed is ook dat het stuk volledig recht doet aan de fraaie zinnen en beelden van Mulisch (het leidmotief van de as bijvoorbeeld), al spreekt Löw de woorden soms wel erg snel achter elkaar uit. Ook aanwezig is de thematiek van schuld en onschuld, goed en fout en directe en indirecte verantwoordelijkheid voor de gevolgen van gepleegde en nagelaten daden. Die filosofische laag, die de roman blijvend interessant maakt, verdwijnt gelukkig niet onder het voortrazende geweld van het spannende verhaal.
Ik vraag me wel af of mensen die de roman niet kennen de verhaallijn helemaal kunnen volgen. Vooral de 'puzzel' van de vier Haarlemse huizen, hun respectieve bewoners en het gesleep met het lijk van Ploeg vraagt wellicht wat tijd om in gedachte uit te tekenen, tijd die de kijker niet gegund wordt. Niettemin mag De Aanslag ook op toneel een succes worden genoemd.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten