Sloterdijk in Nijmegen

Peter Sloterdijk is een van de populairste nog levende filosofen. In het verleden heeft hij met zijn stellige uitspraken en controversiële meningen regelmatig voor ophef gezorgd, vooral in het hypersensitieve Duitsland. Het was dan ook niet verwonderlijk dat de grote zaal van de Aula van de RU Nijmegen gisteravond bomvol zat met belangstellenden voor de lezing van Sloterdijk. In de belendende zaal was zelfs een videoverbinding aangelegd om ook mensen zonder kaartje van dienst te zijn.

Gelukkig was ik een keer afgeweken van mijn vervelende gewoonte alles tot het laatste moment uit te stellen en had ik bijtijds een zitplaats gereserveerd. Om 20.00 uur betrad Sloterdijk de zaal, in stilte nam hij plaats tussen het publiek. Tien minuten later werd hij eindelijk naar voren geordonneerd. De titel van zijn lezing was 'God's Zeal. The Battle between Judaism, Christianity and Islam', wat in feite de Engelse vertaling van zijn boek Gottes Eifer is. Sloterdijk abstraheerde van het thema door in zijn lezing in te gaan op meeromvattende thema's. Dat de man een virtuoos schrijver is wisten we al, hij toonde zich nu ook een bevlogen verteller. Zijn tekst las hij voor vanaf zijn papieren, maar regelmatig onderbrak hij zijn voordracht om direct commentaar te leveren of een passage te verduidelijken met een voorbeeld of een kwinkslag, hierbij zorgvuldig formulerend en oogcontact zoekend met het publiek.

Sloterdijk is hoogleraar filosofie en esthetiek in Karlsruhe, maar toont zich begaan met wereldomspannende thema's en problemen zoals de plaats van religie en de zich voltrekkende ecologische ramp. Een zeer interessante gedachtegang baseerde hij op een bon mot van Coleridge: a willing suspension of disbelief. Hiermee wordt bedoeld dat een lezer voor de duur van de lectuur van een fictioneel werk bereid is aan te nemen dat de gebeurtenissen in het voorliggende werk waar zijn, plausibel zijn. Sloterdijk pleit nu voor wat betreft religie voor een willing suspension of belief: religies moeten zich naar het wereldse toe bewegen. Een andere notie die mij ook persoonlijk bijzonder trof was die van de 'eindtijd'. Volgens Sloterdijk leven wij nadrukkelijk in een eindtijd met zaken als de afbraak van het bolwerk van het kapitalisme en de ecologische ramp als eindes van tijdperken, als ik het goed begrepen heb. Generaties vóór ons - en gelovigen in het bijzonder - hebben altijd eindes voorspeld maar nooit genoeg tijd van leven gehad om gelijk of ongelijk te krijgen.

Twee hoogleraren mochten een referaat houden, de eerste deed dat in het Engels, de voertaal de hele avond, maar de tweede vond het nodig het in het Duits te doen. Dan treedt het mechanisme in werking dat je altijd ziet als intellectuele Nederlanders een vreemde taal spreken. In al hun ijver en hijgerigheid doorspekken zij hun betoog met zoveel mogelijk synoniemen en vernuftige zinsconstructies. Leuk voor op papier, maar voor een gehoor dat niet mee kan lezen is het weinig geschikt. Met als gevolg: wat er gezegd wordt is nauwelijks te volgen. Het antwoord van Sloterdijk - ook in het Duits! - was door een logische opbouw en heldere formulering wel helder en duidelijk.

Na afloop verklaarde een man bij de bushalte Sloterdijk 'arrogant' te vinden omdat hij was afgeweken van het onderwerp van zijn voordracht. Ik vond het juist wel een goede keuze om niet zijn boek na te vertellen, een boek bovendien dat 95% van de aanwezigen al gelezen had. Sloterdijks lezing sloeg nu een brug tussen Het heilig vuur en zijn nieuwste, nog niet vertaalde, boek Du musst dein Leben ändern. Bovendien, zou Sloterdijk zelf zeggen, is arrogantie alleen maar een ander woord voor nieuwsgierigheid.