To Read Or To Read More

Ik kom niet graag in boekhandels. Dat is misschien een vreemde ontboezeming van iemand die Nederlandse letterkunde studeert en liever een boek leest dan een film kijkt. Toch verlaat ik altijd weer mismoedig een boekhandel. Er zijn gewoon te veel boeken die gelezen moeten worden. Er verschijnen er zo veel, te weinig tijd en geld, enz. enz. En ik heb nog zo weinig gelezen. Ik heb wat dat aangaat pech dat ik pas vanaf mijn negentiende flink aan het lezen ben geslagen. Zo loop ik eeuwig achter de feiten aan. Er is immers nog een hele berg aan gevestigde literatuur te lezen en het werk van een paar jonge gasten in de gaten houden is ook niet onbelangrijk. Naar voldoening van deze twee wallen eten is onmogelijk.

Bijkomend probleem is dat mijn leestempo erg laag ligt en dat ik niet voldoende focus heb om uren aan een stuk geconcentreerd door te lezen. De volgende zinnen op de blog van Marc van Oostendorp lees ik dan ook enerzijds met bewondering en anderzijds met naijver: "Ik liep vanmiddag door het centrum van Amsterdam, klaar met winkelen, en kwam langs de American Bookshop aan het Spui waar het nieuwste boek van Philip Roth in de etalage stond. Ik liep naar binnen, pakte het boek, rekende af, liep weer naar buiten en nam plaats op een bankje vlak voor de winkel. Daar heb ik Indignation tussen vier en zeven uitgelezen."

Bekend is ook het verhaal dat Maarten 't Hart 100 bladzijden in een uur leest, op jonge leeftijd "alles" reeds gelezen had en toen uit arren moede maar Zweedse boeken ging lezen, te beginnen met de Bijbel in het Zweeds om de taal te leren, want "de Bijbel ken je toch uit je hoofd." Op internet verwijs ik naar de jongen van Boekblog die elke dag een boek bespreekt en naar de pseudonieme Achille van den Branden. Je kunt kritische vragen stellen bij hun leesgedrag; lees je bijvoorbeeld wel aandachtig genoeg wanneer je elke dag een ander boek leest en verwordt het onstuitbare lezen daarmee niet gauw tot een lezen om het lezen? Hoe dan ook, de heren hebben een indrukwekkende belezenheid en hebben vaak ook nog wat interessants te melden over hun lectuur.

Als leidraad bij het lezen hanteert men vaak een zekere canon. Talloze lijsten zijn er opgesteld die stuk voor stuk claimen de ultieme canon te presenteren. De meest succesvolle van het moment lijkt het boek Lezen &tcetera van Pieter Steinz te zijn, met daarin een lijst van 104 meesterwerken. Het boek is ook - terecht - populair omdat het naast genoemde lijst tevens lezenswaardige auteurslemmata bevat, alsmede vakantieboekachtige zaken als doorverwijsschema's en literaire quizzen. Minder geslaagd vind ik 1001 boeken die je gelezen moet hebben. Te veel onbekende angelsaksische lectuur en - hoe gek het ook mag klinken - hoe groter de lijst, hoe meer er ontbreekt.

Op het internet circuleren vele bijzondere lijsten. Ik licht er enkele uit. Zeer boeiend vind ik een recente lijst van het Amerikaanse mannentijdschrift Esquire: '75 books every man should read'. Misschien wel een gouden vondst. In de standaardlijsten wordt immers getracht iedereen tevreden te houden en dus ontkomen de makers ervan er niet aan een Jane Austen of een Toni Morrison op te nemen. Deze lijst met boeken voor mannen is erg Amerikaans/Engels geörienteerd, met naast onvermijdelijke namen als Updike, Steinbeck, Amis, Roth, Mailer, Vonnegut ook veel onbekende schrijvers die cultklassiekers hebben geschreven over typisch Amerikaanse zaken als college life, de indianentijd, de slavernij, de burgeroorlog, Vietnam enz.

De boeken van de overige schrijvers die ik al wel gelezen heb zijn erg interessant, omdat ze naar mijn mening inderdaad echte mannenboeken zijn. De korte verhalen waar-alles-in-zit van Jorge Luis Borges bijvoorbeeld, of War and Peace van Leo Tolstoy. De graaf moet een hybride zijn geweest, want waar je Anna Karenina een vrouwenboek kunt noemen, de Eline Vere van de wereldliteratuur, daar zindert Oorlog en Vrede van avontuur, van heldenmoed, en - boven alles - van die typisch mannelijke tobberigheid. Een mijner docenten zei ooit dat "wij mannen toch van nature een tobberige aard hebben" en dat raakte me zo omdat ik dat ook zo'n beetje geconstateerd meende te hebben. In Oorlog en Vrede wordt in vele prachtige passages heel wat afgetobt, met als ultieme voorbeeld de onvergetelijke Pierre Bezoechov. Misschien is deze roman juist daarom wel een echt mannenboek.

Wellicht als reactie publiceerde de website Jezebel een lijst met 75 boeken die elke vrouw moet lezen. Wat opvalt is dat op de mannenlijst louter mannelijke schrijvers staan, terwijl de vrouwenlijst ook Madame Bovary van Flaubert en boeken van García Márquez en Milan Kundera bevat. A Good Man Is Hard to Find van Flannery O'Connor en Sophie's Choice van William Styron prijken zelfs op beide lijsten. Tot slot nog een aardig lijstje dat inspeelt op de hype van lijstjes met zaken die je vooral niet moet doen: '10 books not to read before you die'. Met natuurlijk onvermijdelijke titels als Ulysses van James Joyce, Austens Pride and Prejudice en de Ilias van Homerus. Maar ook À la Recherche du Temps Perdu van Marcel Proust. De hilarische toelichting wil ik u niet onthouden: "Yes, yes, he tasted a biscuit that made him think of childhood, we’ve all done that. If I want to remember my childhood I look at some photographs." Nog veel te veel te lezen dus. In feite drie categorieën: 1)de Nederlandse en Vlaamse literatuur, 2)de Wereldliteratuur en 3)recent werk. Die tweede categorie is vooralsnog de minst interessante en wordt dan ook helaas nog stelselmatig verwaarloosd. Misschien helpt de mannenlijst me op weg...

Als ik na veel zwoegen weer eens een klein stapeltje boeken heb doorgewerkt, dan zever ik er wat over in de Literaire Beterweter. De trouwe lezer merkt dat de perioden tussen twee afleveringen van deze rubriek sterk uiteenlopen. Dat heeft niet alleen te maken met de aangestipte problematiek. Ik lees namelijk ook anderssoortige boeken die niet voor die rubriek in aanmerking komen. Soms bespreek ik er een apart (bijvoorbeeld Verkijk, Prins, Bryson, Sloterdijk), vaker gebeurt er niets mee. Om die geestelijke kapitaalvernietiging tegen te gaan, hoop ik vanaf nu onregelmatig zulke werken kort te bespreken, in stapels van drie. Geen sterrensysteem dit keer, wel soms een mening en - hopelijk - kort van stof. Binnenkort: Meegelokt naar een drassig veldje van Jeroen Vullings, Schopenhauer van Rüdiger Safranski en Grondleggers van de moderne wereld van Peter Watson.