Lezen, lezen, lezen #1

Jeroen Vullings - Meegelokt naar een drassig veldje (2003) 191 blz.
De drie meest toonaangevende critici van de laatste jaren zijn wellicht Hans Goedkoop (NRC Handelsblad), Arjan Peters (De Volkskrant) en Jeroen Vullings (Vrij Nederland). Alle drie publiceerden een boek met hun beste stukken, al dan niet herschreven of aangevuld met gloednieuwe essays. Over het boek van Goedkoop, Een verhaal dat het leven moet veranderen, schreef ik eerder al zeer lovend. Ook Peters' bundel is een aanrader, met onder meer een hilarisch stuk over Maarten 't Hart en een behartigenswaardige verdediging van Voskuils Bureaucyclus. Vullings' boekje kon me helaas niet in gelijke mate bekoren. Veelbelovende essays over Mulisch' 'imperfecte' boeken De procedure en Siegfried en A.F.Th.'s Tandeloze Tijd verzanden in vaagheden doordat Vullings niet genoeg loskomt van zijn filosofische leidsman Georges Bataille. Te veel stukken gaan over perifere literaire zaken en naar mijn zin te weinig echt over concrete literaire fictie. Naar het einde toe gaat de auteur voor een criticus bovendien wel heel veel citeren en dat gaat ten koste van de eigen inzichten. Vullings schrijft niet zo bevlogen als Goedkoop, niet zo soeverein als Peters. Mijn leesgeschiedenis speelt hem nu jammerlijk parten in mijn oordeel.

Rüdiger Safranski - Schopenhauer. De wilde jaren van de filosofie (2002) 518 blz.
In een van de top 5'en van december 2007 noemde ik vijf filosofen die mij wel aanspraken. De lijst was erg beperkt omdat ik nog heel weinig filosofie gelezen had en heb. Anno nu zou Sloterdijk er bijvoorbeeld als nieuwe binnenkomer in opgenomen worden. Dat Heidegger en Schopenhauer op één en twee staan, is te danken aan Rüdiger Safranski. De aimabele Duitser is waarschijnlijk de bekendste filosoof van het moment, en paradoxaal genoeg vooral omdat hij zo indringend over andere filosofen heeft geschreven. Deze biografie van Arthur Schopenhauer is tegelijkertijd een monografie van 'de wilde jaren van de filosofie', de jaren van de turbulente modernisering en volwassenwording van het denken, grofweg van Descartes tot en met Schopenhauer. Deze filosofische passages zijn door het onderwerp taai, daarom werkt de afwisseling met de biografische gedeelten zo wonderwel. Safranski schetst een enerverend tijdsbeeld, legt geduldig en zorgvuldig uit en wekt Schopenhauer en diens naasten echt tot leven, met alle bij de lezer opgewekte sympathie- en antipathiegevoelens die daar bij horen.

Peter Watson - Grondleggers van de moderne wereld. Een geschiedenis van de 20e eeuw (2008) [2000] 886 blz.
Met de verbijsterende twintigste eeuw definitief achter ons staan de schrijvers in de rij om 'het definitieve overzicht' van de eeuw te presenteren. Die eer komt toe aan Peter Watson. De Britse historicus schreef het kloeke Grondleggers van de moderne wereld, te dik en te vol om te lenen. Gelukkig is het boek nu herdrukt in de goedkope reeks SCALA van Spectrum. Dat betekent 886 dikbedrukte pagina's lang genieten. Watson is namelijk een uitmuntende verteller, zijn doorlopende verhaal wordt nooit saai of opsommerig, iets wat het grote risico is bij zulke overzichtswerken. Watson richt zich minder op de politiek-historische en meer op de intellectuele ontwikkelingen van de vorige eeuw. Dat gebeurt aan de hand van drie dominerende krachten: wetenschap, vrijemarkt en massamedia. Het eerste hoofdstuk zet meteen de toon: een 'dwarsdoorsnede' van 1900 met Freud en het onbewuste, Arthur Evans en de opgraving op Kreta, Hugo de Vries en Mendel en het gen, Max Planck en het kwantum en Pablo Picasso en het artistieke walhalla Parijs. De 'intellectuele' invalshoek zorgt voor veel interessante perspectieven. Watson schenkt bijvoorbeeld ook aandacht aan voor mij relatief onbekende gebieden als economie, architectuur, China, sociologie en de rassenkwestie in Amerika. Persoonlijk was ik erg blij met de bovenmatige aandacht voor literatuur. Grondleggers van de moderne wereld is een heerlijk leesbaar en ongeëvenaard leerzaam boekwerk.