Encyclopedie van de Somberheid (0)

0. Inleiding

Bij tijd en wijlen ben ik somber. Dan zie ik de toekomst vooral als een vage donkerte, dan zie ik de wereld als een uit de hand gelopen grap. Of ik voel meer dan anders de zinloosheid van alles en kijk naar de wereld met een droeviger gelaat dan normaal het geval is. En toch hoeft niemand zich dan zorgen te maken over mij. Somberheid moet namelijk nadrukkelijk onderscheiden worden van depressiviteit. En van lethargie. Ik waag zelfs te beweren dat somberheid een mooie, waardevolle stemming is. Recentelijk heb ik er eens over nagedacht en heb bedacht waarom dat zo is: er hangt niets vanaf. Somber is men niet 'om iets'. Niet vanwege een concrete situatie, een concreet probleem, of een concreet persoon. Somberheid is voor mij een meer algemene existentiële stemming. In sombere stemming ben ik me net even wat bewuster van de zinloosheid, van de toevalligheid van de aaneenschakeling van gebeurtenissen en non-gebeurtenissen die hebben geresulteerd in het hier en nu. Somberheid verschaft inzicht. Somberheid, hoe paradoxaal het wellicht ook mag klinken, laat me meer genieten. Van de natuur, van literatuur, van muziek. Somberheid mag samenhangen met pessimisme. Maar pessimisme komt dikwijls overeen met realisme.
Bovenstaande heeft mij ertoe gebracht het fenomeen 'somberheid' eens wat nader te beschouwen. In deze rubriek, met de enigszins pretentieuze titel Encyclopedie van de Somberheid, zal ik in korte, willekeurig gerangschikte hoofdstukjes steeds een aspect van de somberheid aan de orde stellen. Een gewaagd idee, maar een recente gebeurtenis heeft mij extra gemotiveerd. Uit een door vage buikklachten ingegeven buikecho is gebleken dat ik een flinke bult op mijn milt heb, een zgn. 'bijmilt' (kan geen kwaad). Nu ontdekte ik tot mijn niet geringe verbazing dat de milt van oudsher als 'de zetel der zwaarmoedigheid' wordt beschouwd. Een synoniem is 'spleen' en laat dat nou net ook een literair begrip zijn waarmee romantische somberheid wordt aangeduid. Dit kan geen toeval zijn...