Gruuthuse

Ruim een jaar geleden kocht de Koninklijke Bibliotheek te Den Haag het Gruuthuse-handschrift aan. Het is een bijzonder handschrift (omstreeks 1400), niet in de laatste plaats omdat het een prachtige verzameling aan uiteenlopende Middeleeuwse teksten herbergt: 147 liederen, 18 gedichten en 7 berijmde gebeden.

Vandaag was ik een bevoorrecht mens. Ik mocht het handschrift namelijk van zeer dichtbij gaan bekijken. In het kader van de cursus Nieuwe Filologie werd het college over het Gruuthuse-handschrift op locatie gegeven. Omdat het aantal studenten klein is (vier), mochten we, weliswaar onder toezicht, het manuscript daarbij gebruiken.

De aimabele conservator had om te beginnen enkele bijzondere fragmenten van Lanseloet van Denemerken uit de kluis gehaald. Deze zijn slechts overgeleverd omdat ze als versteviging voor andere boeken hebben gediend. De orginele editie(s) waren 'over' en zijn louter van de vernietiging gered omdat ze nog nuttig konden zijn door enkele vellen ervan in stukken te snijden en te gebruiken als ondersteuning voor de lederen band. Ook de perkamenten handschriften waren erg bijzonder, alsmede de fraaie miniaturen in enkele handschriften.

Om bij de Bijzondere Collectie te komen hadden we al twee veiligheidspoortjes moeten passeren. In de pauze drongen we zelfs door tot de highest security area: de personeelskantine! De deuren die alleen met een speciaal pasje geopend konden worden, werden door de conservator voor ons geopend. De personeelskantine betekende gratis koffie en spotgoedkope koeken.

Na deze ravitaillering was het dan eindelijk tijd voor het Gruuthuse-handschrift. Het manuscript werd zorgvuldig gepresenteerd (uit een op maat gemaakte doos gehaald, op een kussentje gelegd) en viel gauw open op het beroemdste blad: dat waarop het Egidiuslied, met muzieknotatie, staat afgedrukt. We kregen alle finessen van het handschrift te zien. Bijzonder waren bijvoorbeeld de correcties van vroegere kopiisten en de kleuren die nu wel of niet in het logo dat u op bovenstaand plaatje ziet, waren gebruikt. Het was erg indrukwekkend om tegenover zoiets ouds en kostbaars (zowel geldelijk als symbolisch) te zitten als het Gruuthuse-handschrift.

Dat brengt me op een laatste overweging die ter sprake kwam tijdens de koffiepauze. In de KB wordt veel Nederlands erfgoed bewaard, waaronder vele kunstschatten. De KB is echter ingeklemd tussen station Den Haag Centraal en het Ministerie van Buitenlandse Zaken. De conservator sprak van plannen om op de Veluwe een bunker te bouwen om daar de werken van onschatbare waarde veilig op te bergen. Niet eens zo'n gek idee, want terroristen schijnen zo'n druk station als Den Haag CS en zo'n belangrijk ministerie als BuZa nogal interessante doelwitten te vinden...