Perpetueel

Vandaag is het eerste deel verschenen van een gloednieuwe serie boeken. Athenaeum Polak & Van Gennep brengt in samenwerking met De Volkskrant de Perpetua-reeks op de markt. Deze reeks omvat de 'honderd beste boeken van de wereld in de mooiste serie'. Iedere vrijdag van de maand verschijnt een deel. Het project zal dus in totaal ruim acht jaar lopen. Vandaag - 5 oktober - werd het startschot gegeven met de uitgave van Miguel de Cervantes Saavedra's De vernuftige edelman Don Quichot van La Mancha, met een nawoord van Kees Fens.

Tachtig van de honderd boeken zijn geselecteerd door een jury, bestaande uit Arnon Grunberg, Hella S. Haasse, Kees Fens, Piet Gerbrandy, Kristien Hemmerechts en Maarten Asscher. De overige twintig boeken zullen door het publiek gekozen worden uit een 'groslijst' met 36 kandidaten. Ik heb de lijst van 80 en de lijst van 36 eens bekeken en een aantal zaken vallen mij op.

De invloed van Gerbrandy is meteen merkbaar, met schrijvers als Aischylos en Tacitus bij de tachtig en Sappho in de groslijst. De jury heeft daarnaast de omschrijving 'beste boeken' in de praktijk gebracht door niet alleen romans maar ook poëzie (o.a. Baudelaire, T.S. Eliot, Hölderlin), filosofie (o.a. Plato, Montaigne; Spinoza en Nietzsche in de groslijst) en historische werken (Herodotos; Johan Huizinga in de groslijst) te selecteren. Dit benadrukt de pretentie van de reeks: niet de beste literatuur o.i.d., maar onbeschaamd de beste boeken zijn het onderwerp. Opvallend is dat ook de Bijbel als een van de honderd maandelijkse uitgaven dienst zal doen.

Een criterium was één titel per auteur. Sommige namen met bijbehorende werken zijn volgens verwachting geselecteerd. Dus Joyce's Ulysses, Kafka's Het proces, Mann's De toverberg, Dante's Goddelijke komedie enz. Interessanter is te kijken naar welk boek men heeft gekozen bij auteurs die niet om één specifiek meesterwerk bekend staan. Bij Virginia Woolf is de keuze gevallen op Mrs. Dalloway i.p.v. Naar de vuurtoren, Anna Karenina verslaat Oorlog en vrede bij Tolstoj, bij Shakespeare is de keuze gevallen op Hamlet, Verliefde vrouwen krijgt in het geval D.H. Lawrence de voorkeur boven Zonen en geliefden. De moeilijkste keuze hebben de samenstellers vermeden: achter Homeros staat Ilias en Odyssee.

Hoe komen de Nederlandse letteren naar voren? Vijf van de tachtig gepreselecteerde boeken zijn van Nederlandse of Vlaamse komaf. Erasmus' Lof der zotheid en Multatuli's Max Havelaar zijn geen verrassingen te noemen. De andere drie mogelijk wel: Couperus' Van oude menschen..., Hermans' Nooit meer slapen en Paul van Ostaijen met een bundeling van Bezette stad en de Nagelaten gedichten. De keuze bij Hermans viel dus op Nooit meer slapen en niet op De donkere kamer van Damokles. Ik ben benieuwd of Fens het hier mee eens was. Ik herinner me van de middelbare school dat hij de criticus was die Nooit meer slapen negatief besprak in relatie tot De donkere kamer...

Dat Couperus ertussen staat, vind ik enigszins opmerkelijk, vooral omdat een klassieker meesterwerk 'slechts' in de groslijst staat: De Kapellekensbaan van Louis Paul Boon. Naast Boon zien we in de groslijst verder nog Elsschot met Kaas, de Verzen van Herman Gorter, Hadewijch's Strofische gedichten, de eerder aangehaalde Huizinga met Herfsttij der middeleeuwen en De koperen tuin van S.Vestdijk. Ik vermoed dat ze allezes via de groslijst bij de beste honderd zullen belanden. Een ander criterium was overigens dat de auteurs niet meer in leven mochten zijn. Claus en Mulisch zullen hun trots en blijdschap om het bereiken van de ouderdom dus wel even vervloekt hebben.

Snelle telling van de preselectie laat zien dat de verdeling qua taalgebied is: Nederlands 5, Engels 27, Frans 12, Duits 7, Russisch 6, Italiaans 7, Spaans 4, uit de Klassieke tijd 8 werken en in de categorie Overig 4 (Augustinus, Bijbel, Gilgamesj en Pessoa). De groslijst lijkt wat dit betreft wel een restcategorie van herkomstlanden, met o.a. vier Aziatische schrijvers en een setje Scandinaviërs. De kiezer kan uit de lijst maximaal twintig boeken kiezen, maar minder mag ook (minimaal drie). Dat is geen overbodige luxe, want het is verrekte moeilijk om er met volle overtuiging twintig uit te pikken.

Voor de lijst van 80 klik hier en voor de groslijst en om te stemmen hier