Kerstmuziek kun je alleen maar beluisteren tussen 6 en 26 december. Iedereen die het daarvoor al of daarna nog doet is in overtreding. Dat er maar een krappe drie weken overschieten en de muziek niet op elk willekeurig moment gedraaid kan worden draagt bij aan het bijzondere, spirituele karakter ervan: het blijft een delicatesse, een beloning.
De jaarlijkse Sky Radio line-up valt daar in zekere zin buiten. Jaar in jaar uit hetzelfde rijtje: Mariah Carey en Wham!, Chris Rea en Band Aid, Mud en Slade, Michael Bubbel en Marco Borsato... Youpie van 't Hek niet te vergeten. Dat is even een dag leuk en dan niet meer.
Veel interessanter zijn de complete kerstalbums van bands en performers. Vrijwel iedere zichzelf respecterende artiest heeft wel zo'n kerstalbum opgenomen. Daar zit vanzelfsprekend veel bocht tussen, maar ook genoeg moois. Albums die de kitsch en het sentiment verre overstijgen en frisse en eigenzinnige versies van de klassiekers uit het genre brengen, of met eigen bijdragen het songbook aanvullen en daarbij ook kritiek op het hele vercommercialiseerde kerstgebeuren niet schuwen.
Een afwisseling van oudere klassiekers en moderne platen is hierbij ideaal. De golden oldies van Elvis Presley en Frank Sinatra, van Nat 'King' Cole en Bing Crosby. Maar ook recentere kerstalbums van gerenommeerde artiesten: Bob Dylan (2009), James Taylor (2012), de hier al eerder genoemde Paul Anka (2012) met zijn warme, trage arrangementen. Van de hedendaagse indie-artiesten is er natuurlijk de geniale Sufjan Stevens met zijn twee boxen van vijf cd's elk (Songs for Christmas 2006, Silver & Gold 2012). Maar ook Christmas (1999) van Low, A Christmas Album (2002) van Bright Eyes en Another Drifter in the Snow (2006) van Aimee Mann zijn zeer de moeite waard.
De meeste liedjes op al die kerstplaten zijn covers van traditionals, en dan ook nog van een repertoire van hooguit 15 nummers. Zonder uitzondering betreft het liedjes van minstens vijftig jaar oud en vaak nog veel ouder. Wikipedia geeft een lijst met de vaakst uitgevoerde 'holiday songs'. De top tien telt drie liedjes uit de jaren dertig ('Winter Wonderland', 'Santa Clause Is Coming to Town' en 'Rudolph the Red-Nosed Reindeer'), zes uit de jaren veertig ('The Christmas Song', 'Have Yourself a Merry Little Christmas', 'White Christmas', 'Let It Snow! Let It Snow! Let It Snow!', 'The Little Drummer Boy' en 'Sleigh Ride') en een uit de jaren vijftig ('Jingle Bell Rock').
Wat opvalt is dat het vaak zulke bescheiden liedjes zijn. In tegenstelling tot het grote gebaar en de bombast van de popklassiekers in het genre gaan deze ingetogen teksten over heimelijke wensen en voorzichtige verwachtingen. 'Have Yourself a Merry Little Christmas' draagt die bescheidenheid al in de titel. De tekst verwoordt het aardse geploeter in de hoop op iets beters, vooral in de regels 'Through the years we all will be together, if the Fates allow/ Until then, we'll have to muddle through somehow.' En de uitsmijter van 'The Christmas Song' is ook al zo mooi in al zijn eenvoud: 'Although it's been said, many times, many ways, merry Christmas to you.' Dat is van een verpletterende nuchterheid: het is al zo vaak gezegd, op zoveel manieren, wie ben ik om daar nog iets origineels aan toe te voegen. Daarom: een vrolijk kerstfeest.
Vorig jaar tikte ik een paar regels over een top 100 die redacteur Mark Hinog van The Verge had samengesteld uit de tien symfonieën van Stevens. Die lijst heb ik dit jaar als playlist beluisterd, een aanbevelenswaardig project. Ik was benieuwd naar welke nummers Hinog zoal buiten de top 100 had gelaten, maar wat bleek: de tien schijfjes tellen exact honderd tracks. Niets is toevallig in het wonderlijke universum van Sufjan Stevens.
Op #1 zette Hinog opvallend genoeg een lied van het experimentele, zeg maar gerust: krankzinnige achtste album - wel de meest 'normale' van de negen tracks: 'Christmas in the Room', met de boodschap dat het bij Kerstmis uiteindelijk toch om samenzijn met je naasten draait. Logisch om te eindigen met een wat meer opbeurend lied, want 'That Was the Worst Christmas Ever', door Hinog terecht 'the saddest Christmas song in his catalog' genoemd, staat op #2. Dit hartverscheurend mooie lied ('Someday the snow will rise, someday the Lord will rise') op 1 zou de lijst in mineurstemming hebben doen eindigen, wat ook weer wat overdreven is. Overigens was 'Sister Winter' (nu op #4) misschien wel een goed compromis geweest: even somber, maar met een magistrale opbouw, culminerend in de uitroep 'I've returned to wish you a merry Christmas!', begeleid door muziek als een spetterend vuurwerk.
Songs for Christmas en Silver & Gold bieden een mengelmoes van traditionals, vaak door Stevens naar zijn magische hand gezet, religieuze liederen en eigen composities. Van die laatste categorie kun je zo een compilatie van twaalf à vijftien nummers maken en dan heb je een ijzersterk album van ruim een uur. Neem 'Star of Wonder', dat elk jaar wel voorbij komt, maar pas dit jaar ontdekte ik ineens wat een razend knap lied dat is, met die blazers aan het eind. Of 'Justice Delivers Its Death', zijn tegelijk introspectieve en maatschappijkritische bewerking van de traditional 'Silver and Gold'.
En niet te vergeten de vier nummers op de zesde cd die Stevens samen met de gebroeders Dessner van The National schreef. Een lied als 'Carol of St. Benjamin the Bearded One' is van een zo grote schoonheid ('Benjamin who keeps his hands into his sleeves') dat het bijna zonde is dat het niet een veel grotere roem geniet. Maar nu maak ik mij al bijna schuldig aan hebzucht en hoogmoed, precies waar Stevens tegen ageert. Daarom ga ik nog snel een kerstplaatje opzetten voor ik weer een jaar moet wachten en besluit ik in alle bescheidenheid met een welgemeende wens: Merry Christmas - een vrolijk kerstfeest!
Geen opmerkingen:
Een reactie posten