dinsdag 8 december 2015

Ken uw vijand

Matthijs van Nieuwkerk had vorige week in De Wereld Moet Wel Leuk Blijven weer eens drie 3fm-dj's aan tafel. Als altijd een volstrekt inwisselbaar trio met obligate meningen en risicoloze voorkeuren, met als dieptepunt een Giel Beelen-lookalike, Paul Rabiës of zoiets. Ik dacht eerst dat het Beelen zelf was met een pruik op en een lasbril.
   De drie kwamen een boom opzetten over 'The Sound of 2016' van de BBC, een jaarlijks terugkerend item. De Britten doen elke december een 'voorspelling': welke vijftien artiesten en bands zullen in het komende jaar doorbreken?
   Terugkijkend op eerdere lijsten moest Matthijs de BBC toch nageven dat ze er verrassend vaak een goede kijk op bleken te hebben gehad. Geen van de diskjockeys kwam op het idee tegen te werpen dat precies het omgekeerde het geval is: die artiesten en bands breken juist door omdat de BBC ze bombardeert tot the next best thing. Door die nominatie worden ze opgepikt door radiostations, gaan mensen ze googelen en youtuben, downloaden of beluisteren op spotify, etc.
   Als de BBC echt prat zou willen gaan op een oor voor talent, dan moeten ze in december in het geheim een lijstje samenstellen en dat vervolgens pas tegen het einde van het volgende jaar openbaar maken. Dan kan terugblikkend geconcludeerd worden of de omroep het bij het rechte eind had of niet. Nu is zo'n lijst in wezen een self-fulfilling prophecy.
   Iets vergelijkbaars voltrok zich rond John Lennons 'Imagine'. Op een gegeven moment deden zoveel mensen de 'voorspelling' dat het nummer in dit door de IS-terreur gedomineerde jaar weleens op een symbolische eerste plaats in de Radio 2 Top 2000 zou kunnen belanden dat de prognose van de weeromstuit een stemadvies werd, een bindend stemadvies. En 'Imagine' kwam inderdaad op nummer een. Toen het bekend werd was mijn eerste gedachte: 'Het heeft volgens de mensen dus wél met de islam te maken.' Vanwege de nogal antireligieuze boodschap van het nummer.
   Nu heb ik in de voorbije weken een stapeltje boeken over IS gelezen, maar als mij uit die lectuur iets duidelijk is geworden, dan is het wel dat religie, de islam in dit geval, voor de harde kern van IS naar het aloude woord van Lenin opium voor het volk is: de leiders hanteren een perverse interpretatie van de islam om volgelingen dusdanig te hersenspoelen dat ze dood en verderf en vooral ook angst en paniek zaaien onder de bevolking, zowel die in de eigen contreien als die van het Westen, en niet per se omdat ze zélf zeloten zijn.
   Judit Neurink komt in haar huiveringwekkende boek De vrouwen van het kalifaat tot de conclusie dat de IS-machthebbers de islam gebruiken 'om hun strijd te rechtvaardigen, terwijl die uiteindelijk toch gaat om seks, geld en macht - en nauwelijks om religie. Macht voor de kalief en zijn secondanten, en geld om hun toekomst veilig te stellen, wat er ook gebeurt.' Seks, geld en macht. Dezelfde perverse prikkels dus die in de geseculariseerde westerse samenlevingen religie hebben vervangen als splijtzwam en veroorzaker van onrust en instabiliteit.
   Loretta Napoleoni spreekt in De terugkeer van het kalifaat in dat opzicht van 'het religieuze alibi': zoals in vroeger eeuwen in Europa aan godsdiensttwisten tussen katholieken en protestanten altijd ook politieke en economische motieven ten grondslag lagen, zo is het religieuze bloedvergieten in het Midden-Oosten eveneens terug te voeren op een eeuwenoude strijd om macht en dominantie: 'Uit de oorlog spreekt dus in het geheel geen religieuze missie, het gaat in feite om een politieke tactiek die ten uitvoer wordt gebracht door een hoogst pragmatische leiding.'
   IS louter benaderen als een bende geloofswaanzinnigen zou aldus te kort door de bocht zijn. Het geldt misschien voor het voetvolk dat het beulswerk verricht, daar en hier, maar niet voor het uiterst rationeel opererende regime dat alles aanstuurt.
   Hans-Jaap Melissen stelt in IS - Tot alles in staat dat niet te ontkennen valt dat IS in de eerste plaats 'een soort sekte' is 'waarvan het fundament een interpretatie van de Koran is', een die veertienhonderd jaar oud is en die klakkeloos op het heden van toepassing wordt geacht, maar hij vraagt zich tegelijkertijd af of de IS-kopstukken zélf wel zo streng in de leer zijn als ze van anderen eisen: 'intense haat tegen westerse normen en waarden en haat tegen de Verenigde Staten en Israël in het bijzonder' is wat hen drijft en wat in de regio ook veel meer wijdverbreid is dan steun voor extreme interpretaties van de Koran.
   Constateringen als die van Neurink, Napoleoni en Melissen zijn eye-openers, of zouden dat moeten zijn, voor iedereen die denkt dat het probleem verdwijnt als het religieuze extremisme bestreden wordt. Die virulente haat tegen het Westen, tegen 'hoe wij hier leven' - ook aanwezig bij veel hier geboren en getogen moslims! - en dat verdomde eeuwige antisemitisme van die lui, dat zijn de immer voortstampende motoren van de heilige oorlog, religieus geïnspireerde terreur is er de afschrikwekkende verschijningsvorm van.
   Er gaan de laatste tijd stemmen op om IS voortaan 'Daesh' te noemen omdat de naam Islamitische Staat negatief afstraalt op de islam en normale moslims. In het Westen zou men 'Daesh' minder snel met de gematigde islam associëren. Hiertegen wordt weer bezwaar gemaakt omdat de wel degelijk aanwezige link met de islam er - heel orwelliaans - alleen maar mee zou worden verdonkeremaand.
   Een terecht bezwaar, maar het verdoezelen betreft evenzeer de 'S' in IS: we staan dit keer niet tegenover een gevaarlijke terroristische organisatie of groepering, de vijand is een staat. Een nog piepjonge staat weliswaar, maar wel een die met grote voortvarendheid wordt opgetuigd. In de woorden van Napoleoni: 'onder het religieuze vernis en de terroristische tactiek gaat een politieke en militaire machinerie schuil die volop bezig is met natievorming'. 
   Dat niet onder ogen willen zien kan 'verwoestende gevolgen voor de wereldorde' hebben: 'Miskenning van deze feiten is meer dan bedrieglijk en oppervlakkig, ze is gevaarlijk. "Ken uw vijand" blijft het belangrijkste devies'. Blijft men in het Westen blindemannetje spelen, dan zou dus weleens het tegendeel van een self-fulfilling prophecy het gevolg kunnen zijn: door tot in de taal toe te ontkennen dat de vijand natievorming nastreeft, wordt hij juist in de kaart gespeeld en zal het risico dat hij slaagt in de verwezenlijking van die ambitie er alleen maar groter op worden.

Geen opmerkingen: