'God forgive me, but an old person without money is pathetic'
(Simon & Garfunkel, 'Voices of Old People', Bookends, 1968)
Een populist boekt in de regel succes wanneer hij in korte tijd op basis van emotie en sentiment een grote groep boze burgers weet te mobiliseren. In die zin is Henk Krol van ouderenpartij 50Plus de jongste - pun intended - populistische hemelbestormer.
De plotselinge stijging in populariteit van Krol doet soms denken aan de even stormachtige opkomst van Fortuyn, Verdonk en Wilders in het recente verleden, waarbij eveneens een mechanisme in werking trad dat eigen lijkt te zijn aan de mediacratie: peilingen lieten een lichte stijging zien, waarop meer mensen zich tot de betreffende politicus en zijn partij bekeerden, waarop de peilingen weer een stijging lieten zien, waarop... enzovoort.
Overigens is de combinatie 'ouderenpartij' en 'populisme' niet nieuw. Franck Eckhardt noemde in zijn studie Pim Fortuyn und die Niederlande. Populismus als Reaktion auf die Globalisierung (2003) Jet Nijpels van het Algemeen Ouderen Verbond (AOV, 1993-1999) al als een voorloper van Fortuyn.
Krol verkoopt nu met succes het verhaal aan de burger dat de ouderen in de huidige bezuinigingsoperatie onevenredig hard in de portemonnee worden gepakt. Diederik Samsom legt steeds weer geduldig uit dat 'we' een extra bijdrage vragen van 'de mensen die het meer kunnen missen'. Tevens benadrukt hij dat er corrigerende maatregelen zijn voor de 'individuele gevallen' die toch in de problemen komen.
Aangezien er meer rijke ouderen zijn dan rijke jongeren dragen de ouderen dus logischerwijs meer bij. Die rijkdom zit echter vooral in het vermogen van de ouderen. In de Volkskrant (4 febr.) schrijft Rutger Bregman: 'Als Nederland behoefte heeft aan een nivelleringsfeestje, dan zou het niet om inkomen maar om vermogen moeten gaan.'
Dit lijkt op wat ik afgelopen november al kort aanstipte toen de discussie woedde over de inkomensafhankelijke zorgpremie: 'De VVD'ers die tegen de inkomensafhankelijke zorgpremie zijn voeren steeds het argument aan dat in Nederland de inkomensverschillen kleiner zijn dan in andere Europese landen. Wat ze er niet bij vermelden is dat de vermogensongelijkheid hier groter is dan waar dan ook. De allerrijksten halen hun weelde niet zozeer uit inkomen maar uit bezit.'
Het probleem is dat dat vermogen hoofdzakelijk bestaat uit een eigen huis dat onverkoopbaar is. Krol haalt bovendien steeds voorbeelden aan van ouderen die in de problemen komen door de maatregelen van de regering, zoals een hogere zorgpremie en minder zorgtoeslag. Het oproer lijkt evenwel niet primair betrekking te hebben op bezuinigingen op ouderenzorg, maar op de aangekondigde pensioenkortingen, dat is waar de ware pijn zit.
En dan is het maar zeer de vraag of Rutte en Samsom de zwartepiet moet worden toegespeeld zoals Krol nu doet. Moet dan niet eerder met de beschuldigende vinger worden gewezen naar de pensioenfondsen die er een potje van hebben gemaakt met bizarre beleggingen? Het ABP bijvoorbeeld verloor veel geld - dat het geacht werd verstandig te beheren - door zo oneindig stom te zijn te beleggen in een hype als Facebook.
Intussen dreigt er een kloof te ontstaan tussen de 'nemende hand' en de 'gevende hand'. De Duitse filosoof Peter Sloterdijk gooide in 2009 maar weer eens knuppel in het hoenderhok met een provocerend artikel in de Frankfurter Allgemeine Zeitung waarin hij voorstelde het gedwongen betalen van belasting te vervangen door vrijwillige giften. In het huidige systeem wordt de belastingbetaler gedwongen tot solidariteit, maar dat systeem zou weleens aan het wankelen gebracht kunnen worden:
'Het kan in de loop van de 21ste eeuw wel eens tot grootschalige ont-solidarisering komen, als de maar al te aannemelijke liberale these van de uitbuiting van de productieven door de onproductieven de sinds lange tijd veel minder plausibele linkse these van de uitbuiting van de arbeid door het kapitaal in populariteit voorbijstreeft.'
Sloterdijk verbaast zich erover dat mensen altijd maar weer netjes hun belastingen betalen. Waarom ontstaat er geen 'antifiscale burgeroorlog', waarin de productieven in opstand komen en weigeren nog langer de helft van hun inkomen af te staan aan de onproductieven?
Je ziet nu al voorzichtig zoiets ontstaan, dat jongeren denken: waarom zou ik in deze tijden extra solidariteit moeten betrachten voor de ouderen als ik zelf niet eens ervan kan uitgaan dat ik later überhaupt nog pensioen zal ontvangen? De huidige crisis is misschien minder een crisis van het neoliberale marktdenken dan een crisis van de sociaaldemocratische beginselen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten