2013 is nu al een historisch jaar: we zijn getuige van liefst twee zeldzame abdicaties. Op 30 april zal de zittende koningin, Beatrix, troonsafstand doen, een gebeurtenis die een mens één, hoogstens twee keer in zijn leven meemaakt.
Vandaag al abdiceerde de paus, Benedictus XVI, een gebeurtenis die waarlijk uniek is voor elk nu levend wezen - de laatste keer dat een paus niet de pijp uitging maar hem voortijdig aan maarten gaf was in 1415.
Er zijn wel een aantal overeenkomsten tussen Ratzi en Trixie. Zowel voor de kerkvorst als voor onze vorstin speelden de gevorderde leeftijd en de bijbehorende mankementen een grote rol in de beslissing: beiden zijn allang speelgerechtigd voor de bejaardenbingo.
Ze staan ieder aan het hoofd van een instituut dat onder vuur ligt door diverse schandalen, te kampen heeft met financiële strubbelingen en lijdt onder interne verdeeldheid - al lijkt het Koningshuis een voorzichtige revival door te maken.
Benedictus was als kind verplicht lid van de Jugend van de mythomaan Adolf Hitler, Beatrix van de school van mythomaan Kees Boeke. Afijn.
De RKK deed vanavond uitgebreid verslag van de laatste momenten van de paus. Met Leo Fijen en Antoine Bodar in de studio, Wilfred Kemp en Stijn Fens bij het Castel Gandolfo en Roderick Vonhögen in Vaticaanstad.
Wat ten eerste al opviel was dat alle presentatoren, correspondenten en commentatoren keurig gekleed waren - in pak met das dan wel priesterhemd met -boord -, waarmee ze zich onderscheidden van de gemiddelde correspondent, die er vaak bij staat alsof er net een orkaan overheen is gegaan.
Omdat niemand precies wist wat er ging gebeuren, wat er zichtbaar ging gebeuren, had het allemaal iets absurds, iets onwerkelijks. We zagen de Zwitserse Garde om 20.00 uur de deuren van het Castel Gandolfo sluiten, en dat was het dan. Van Benedictus geen spoor.
Op de vraag van Wilfred Kemp naar zijn eerste reactie antwoordde Stijn Fens - inderdaad de zoon van - dat hij er stil van was geworden, wat toch wel erg onhandig is voor iemand die juist als commentator is ingehuurd, maar goed.
In Hilversum verwoordde de zichtbaar geëmotioneerde Bodar zijn gevoel als 'verweesd', een woord waarin veel betekenis is samengebald; voor volbloed katholieken als Bodar vervult de paus klaarblijkelijk nog echt die symbolische rol van de vaderfiguur. Niet geheel zonder ressentiment wenste Bodar dat de nieuwe paus een Zuid-Amerikaan zal zijn, als 'verdiende loon' voor Europa: in het oude continent is het aantal katholieken gestaag afgenomen, in Zuid-Amerika is de ontwikkeling omgekeerd geweest. Het is in dat licht wellicht ook niet onbelangrijk dat in Latijnse talen de paus als 'papa' wordt aangeduid, een veel wezenlijker benaming dan het - inderdaad - etymologisch verweesde 'paus'.
Bodar verdedigt dezer dagen het standpunt dat Benedictus helemaal niet de ouderwetse, ultraconservatieve paus was waarvoor hij versleten wordt. Als dat zo is, dan zijn daar volgens mij twee redenen voor: ten eerste natuurlijk, zoals Bodar al terecht opmerkte, deze uitzonderlijke abdicatie: juist door af te treden laat de paus zien dat hij ook kan breken met een oeroude traditie. Een volledig versleten en doodzieke paus is natuurlijk een karikatuur van een leider; hopelijk staat Benedictus vanaf nu aan het begin van een invented tradition, waarin het normaal gaat worden voor een paus om te abdiceren wanneer de gezondheid verdere uitoefening van het ambt niet langer verantwoord maakt.
Ten tweede citeerde Benedictus in 2006 in zijn Regensburgse rede een 14de-eeuwse tekst waarin kritiek wordt geuit op de islam, waarmee hij zich keurig voegde in de hedendaagse trend van het islambashen - getuige ook de op de rede volgende explosie van booslims, die overigens geen van allen de moeite namen de precieze context en betekenis van het citaat te bestuderen.
Bodar had het over hoop, over hernieuwde hoop als positieve kracht bij iedere wisseling van de wacht. De sympathieke heren van de RKK deden allemaal hun best de kijker van de historische uniciteit van de gebeurtenis te doordringen. En toch drong het gevoel zich steeds weer op dat dit aan dovemansoren gezegd was, dat de gemiddelde Nederlander niet bezig is met zingeving, de (geo)politieke betekenis van het pauselijke instituut, de cultuurhistorische impact van de kerk, of het alternatief van een 'vriendelijk' christendom (Vattimo) tussen dogmatisch geloven en zielloos atheïsme, om maar een paar dwarsstraten te noemen - maar eerder met het koningslied, de koningssloep en of ze Amsterdam nog wel in en uit kunnen de 30ste april.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten