Onlangs voltooide ik een klein project: elke avond voor het slapen gaan las ik een verhaal uit Joost Zwagermans bloemlezing De Nederlandse en Vlaamse literatuur vanaf 1880 in 250 verhalen. Hieronder twaalf ontdekkingen uit deze mammoet. Het zijn niet de twaalf beste verhalen of zo, want dat zou een lijst opleveren waarin zeker 'Vrouwen winnen' van Hotz, 'Brommer op zee' van Biesheuvel, 'De sprong der paarden en de zoete zee' van Mulisch, 'De laatste jaren van mijn grootvader' van Reve, 'Gevederde vrienden' van Wolkers en 'De aktetas' Bordewijk zouden staan. Dat zijn echter erkende klassiekers; dit hieronder zijn twaalf verhalen van auteurs die ik nog niet of nauwelijks kende, van wie ik alleen ander werk kende, van wie ik dacht dat hun talent op andere vlakken lag, etc.
1.Frans Coenen, 'Van een klein leven'
Over een oude horlogemaker die gekweld wordt door financiële zorgen en een verstikkend huwelijk. Het somberste verhaal dat ik ken. Rake beelden, een doordringende mismoedige sfeer en een emotionerend slot. Schoonheid plus mededogen en dus Kunst.
2.Bertus Aafjes, 'De filosoof'
De dichter Aafjes sneuvelde onder het geweld van Vijftig, maar zijn poëzie is nog steeds de moeite waard. Ook zijn proza blijkt lezenswaardig. Dit verhaal over de dolle denker Porjef Porjof munt uit door verbeeldingskracht en een amusant-ironische vertelstem: 'Hij meende te moeten vallen'.
3.Maria Stahlie, 'De obsessie van Wallie van Alten'
Sympathieke vertelling over een dromerig buitenbeentje dat idolaat is van Woody Allen. Lichtvoetig verteld en barstend van vertelplezier. 'Wally glimlachte een ruige glimlach vol echt gevoel naar zijn spiegelbeeld.'
4.Carry van Bruggen, 'Het onbegrepene'
Over een joodje dat op school gepest wordt met 'jood' en 'smaus' en hypergevoelig is voor 'de huiver voor 't vreemde, dat hij dee... 't vreemde, dat hij was...'. Het 'arme, gemartelde ventje' begrijpt het niet. Een schokkend vooroorlogs verhaal over ingebakken antisemitisme.
5.Maurice D'Haese, 'Het paard'
Prachtig zintuiglijk verhaal over de jongen Thomas die in een intens droombeeld een teer, naakt meisje tracht te redden van een monstrueus paard dat briesend en razend het huis binnendringt. Zinderend van erotiek en primitieve angstgevoelens.
6.Josien Laurier, 'De verhalenbundel'
Vernuftig spel met werkelijkheid en fictie, waarin de tekst van het verhaal op Calvino-achtige wijze vermengd raakt met de tekst van de verhalenbundel die het personage leest, maar zonder dat het allemaal onleesbaar of gekunsteld wordt.
7.Theun de Vries, 'Traan op het ijs'
Deze 97 jaar oud geworden communist kennen we toch vooral nog als een door W.F. Hermans op zwavelzuur gezette mandarijn ('De huursoldaat van de vrede'), maar in dit verhaal wordt de bedrijvigheid rondom de walvisjacht bij Spitsbergen zeer zintuiglijk geëvoceerd.
8.Salvador Hertog, 'De poort Waarachtig'
Surrealistisch, onbegrijpelijk verhaal dat toch indruk maakt door het fantastische taalgebruik: 'De paters zeiden nee tegen de anderen die ja zeiden. Toen werden ze gehangen. Het hangen van neezeggers is een oeroude bezigheid, met zoveel plezier bedreven [...] dat men bij het ontbreken van neezeggers ook afzeggers ophangt.'
9.Johan de Meester, 'De klompjes'
Net als Coenens verhaal een gitzwart stuk proza met een kil registrerende verteller. Met zware symboliek geladen natuurevocaties - 'gore, uitgezakte lucht' en 'dofzwaar gieren van het water' - en mooi klankspel: 'Klepkre, klepkre, over de Keiendijk klepten en knerpten drie paren kleine klompjes.'
10.Josepha Mendels, 'Bram slaat een roffel'
Verhaal dat leest als een muziekstuk, traag en loom beginnend, allengs opzwepender, een verstillend middenstuk en dan ineens een uitschieter vlak voor het eind: 'Ja, Bram slaat een roffel!' Een schreeuw om aandacht voor het leed van een Joods gezin.
11.Jan Brokken, 'Het laatste oordeel'
Ontroerend verhaal over een vader en een zoon. De oude, een intellectueel, moet naar een verzorgingshuis en mag maar een klein deel van zijn bibliotheek meenemen. '"Zestien delen Goethe." "Allemaal mee of niet één."' Een gevecht tegen de sterfelijkheid met de literatuur als wapen én offer.
12.Oek de Jong, 'Dekker, Koolen en Buis'
Op Nescio geïnspireerd verhaal over de ondergang van drie hemelbestormers met een ijsfabriekje. Buis gaat dood, Dekker snijdt zich uit droefheid de strot af en Koolen besluit vervolgens uit woede tweehonderd te worden. Hij haalt het. En dan die onvergetelijke slotzin: 'Maar toen ging hij ook.'
Geen opmerkingen:
Een reactie posten