Mensje van Keulen - Een goed verhaal

Mensje van Keulen - Een goed verhaal. Atlas, 2009, 160 blz.

In de jaren zeventig van de vorige eeuw diende zich een groep schrijvers aan die met 'neo-realistisch' proza sterk afweek van de in zwang zijnde veellagige verhalen en onleesbare 'wartaal'. Naar het werk van auteurs als Maarten 't Hart, Maarten Biesheuvel, Mensje van Keulen, Heere Heeresma, Bob den Uyl en F.B. Hotz werd evenwel vaak verwezen met ietwat pejoratieve termen als 'Hollands realisme' en 'huis-, tuin- en keukenproza'.

De laatste jaren is de kritische waardering voor deze schrijvers wat toegenomen. 't Hart blijft een buitenbeentje, maar Hotz won in 1998, twee jaar voor zijn dood, nog de P.C. Hooft-prijs, Biesheuvel kreeg die onderscheiding in 2007 en de laatste bundel verhalen van Van Keulen, Een goed verhaal, staat nu op de shortlist van zowel de Gouden Uil als de Libris Literatuurprijs.

De zes verhalen in deze bundel hebben stuk voor stuk een vuil randje. Maarten 't Hart schreef geloof ik eens dat uit het proza van Van Keulen een fascinatie voor bloed en poep spreekt. Ook in Een goed verhaal is de al te menselijke smerigheid een leidmotief. In een kroeg schraapt een vrouw op de smerige mannen-wc met haar nagels het aangekoekte geel van de pisbak, dat soort werk.

Maar ook op een meer psychologisch niveau hebben de verhalen iets ongemakkelijks, iets beklemmends. Menselijke relaties zijn wankel en het resultaat van een altijddurend proces van aantrekking en afstoting. Ieder mens heeft zijn duistere kant en Van Keulen schept er plezier in juist die krochten van de ziel bij te lichten. Een man heeft zijn vrouw ongelukkig gemaakt door eenmalig overspel. Bij een strandwandeling wordt hij verkracht door een grote neger. Weer thuis kan hij er niet over spreken. Het verhaal eindigt met de man naast zijn vrouw in bed, starend naar het plafond. IJzersterk.

Onlangs las ik Allemaal tranen, de eerste verhalenbundel van de schrijfster uit 1972, een meer frivole, ongedwongen verzameling schetsen. Inmiddels heeft Van Keulen qua techniek een hoge graad van meesterschap bereikt. Uiterst geconcentreerd proza, subtiele spanningsopbouw, in enkele rake zinnen wordt een situatie of persoon getypeerd.

Voor de Libris zijn twee Nederlanders en vier Belgen genomineerd. Daar wint dus een Belg. Voor de Uil zijn één Belg en vier Nederlanders genomineerd. Die prijs gaat aanstaande zondag, wanneer de winnaar bekend wordt gemaakt, waarschijnlijk naar het noorden. Kamermeisjes en soldaten van Grunberg is, hoe interessant ook, een buitenbeentje tussen alle fictiegeweld en 's Nachts komen de vossen en Zoete mond van respectievelijk Nooteboom en Rosenboom zijn degelijke werken maar zeker geen hoogtepunten in de oeuvres van deze grote namen. Een goed verhaal ligt misschien wel op koppositie voor zondag.

*****