Leeslijst #30

Maarten 't Hart - Verlovingstijd Maarten 't Hart, onlangs 65 geworden, heeft nog nooit de PC Hooftprijs of de Constantijn Huygensprijs mogen ontvangen. Dat is vreemd, maar toch ook weer niet. 't Hart ligt namelijk niet zo goed bij de culturele elite. Daar zijn verscheidene redenen voor, zoals zijn tamelijk eenzijdige visie op literatuur (met name de betekenis van 'realisme') en het repetitieve karakter van zijn werk, waarin steeds weer dezelfde thema's aan bod komen (religie, klassieke muziek en flora en fauna). Toch is 't Hart een vakman, dat moet gezegd. Zijn historische roman Het psalmenoproer was Tolstoiaans meeslepend en ook zijn nieuwste roman Verlovingstijd heb ik met genoegen gelezen. In zijn autobiografische stukken (een groot deel van zijn fictionele werk is autobiografisch maar ik bedoel hier even zijn non-fictie) heeft hij 'monterheid' naast gierigheid zijn belangrijkste karaktertrek genoemd. Die monterheid is op elke bladzijde van Verlovingstijd aanwezig, al vanaf die heerlijke, reeds wijd en zijd geprezen, openingszin: 'Op een zonnige, windstille septemberdag stoven wij naar een groeve in Groningen.' Het hoofdpersonage blikt terug op zijn leven en zoomt in op de momenten dat het misging tussen hem en een (aspirant-)geliefde. Steeds blijkt zijn beste vriend een dubieuze rol te hebben gespeeld. Wat indruk maakt is het schijnbare gemak waarmee verteld wordt: ook de lezer 'stuift' door het verhaal. Wederom passeren daarbij de bekende thema's de revue. Die herhaling van zetten is op detailniveau soms storend - wéér dat, overigens indrukwekkende, gedicht van Larkin geciteerd - maar de beschrijvingen van de liefde voor klassieke muziek zijn zo passioneel en overtuigend dat je de genoemde werken zelfs gaat opzoeken en beluisteren ('Der Winterabend' van Schubert!). Maarten 't Hart, als verhalenverteller pur sang misschien wel de Nederlandse Dickens, verdient zo langzamerhand een oeuvreprijs. [****]

Christiaan Weijts - Via Cappello 23 Christiaan Weijts wordt vaak de natuurlijke opvolger van Mulisch genoemd. Met Via Cappello 23 maakt hij die kandidatuur zeker waar. Een passage als deze is op en top de oude meester: 'wat blijft er over van een gebeurtenis, als helemaal niemand zich haar herinnert? In zekere zin is het dan helemaal niet gebeurd, zelfs als het wél gebeurd is. [...] En wat nu [...] als iederéén zich iets herinnert, wat niet gebeurd is, zoals bij Romeo en Julia? Is het dan niet in zekere zin wel degelijk gebeurd, zelfs als het níet is gebeurd?' Weijts is tien jaar ouder dan ik en toch is dit de eerste hedendaagse roman waarbij ik de ervaring heb dat die volledig met de blik van een generatiegenoot geschreven is. Weijts zit zeer dicht op de tijdgeest. De heikele onderwerpen van onze tijd verbindt hij met literatuur, kunst, geschiedenis en eeuwige thema's als liefde, verraad en schuld. Er is aandacht voor klimaatverandering, de vrije seksuele moraal (of beter: de afwezigheid van een moraal), de plaats van internet in het moderne leven en de cruciale rol van oude en nieuwe media. Via Cappello 23 zit dan ook vol met doorzichtige verwijzingen naar hedendaagse mediafenomenen ('SteenGeil.nl', 'De Wereld Tolt', 'De Kwaliteitskrant'). Ik zou bijna vergeten dat Weijts ook nog een meeslepend, tragisch verhaal vertelt. De arrogante journalist Daniël Schaaf belichaamt de schreeuwerigheid en de hypocrisie, de sympathieke promovendus Arthur Citroen is de scherpzinnige observator in wie hoge en lage cultuur samenvloeien. Citroen komt in de problemen als een erotisch filmpje dat hij heeft gemaakt van een studente op het internet belandt. Schaaf zegt hem te kunnen redden maar geeft hem uiteindelijk openlijk de genadeklap. Hoewel Weijts' tweede roman spannender en minder slordig is dan zijn debuut, is Via Cappello 23 net als Art. 285b een overvol en compositorisch wankel boek. Dat neemt niet weg dat dit weidse panorama van het eerste decennium van de eenentwintigste eeuw in vele opzichten indrukwekkend is. [*****]

A.F.Th. van der Heijden - Het schervengericht 'Bijbeldik' noemde Pieter Steinz dit deel uit de cyclus Homo Duplex. Die 1050 pagina's hadden me dan ook lange tijd afgeschrikt: er was meer te lezen, deze gifgroene pil kwam later wel. Toen echter het nieuws naar buiten kwam dat Roman Polanski in Zwitserland gearresteerd was naar aanleiding van een decennia geleden begane seksuele escapade met een minderjarig meisje, was het tijd Het schervengericht open te slaan. Van der Heijden laat in deze roman immers Polanski al eind jaren zeventig achter de tralies verdwijnen voor dit pedofiele delict. Incognito als 'Remo Woodehouse' mag hij in de zwaarbewaakte Amerikaanse gevangenis Choreo de tijd doden met schoonmaakwerk, samen met een andere gevangene, de volledig in brandwondenverband gewikkelde Scott Maddox. Deze dwerg blijkt Charles Manson te zijn, de moordenaar van de hoogzwangere Sharon Tate, Polanski's vrouw. Van der Heijden noemt nergens de werkelijke namen van de twee en waakt dus strikt over de kunstmatige scheiding tussen werkelijkheid en fictie. Hij laat de twee lange gesprekken voeren, eerst als collega-inmates, later, na de wederzijdse 'ontmaskering', als op wraak beluste vijanden. Ik zeg weleens, honderd pagina's A.F.Th. lees je als vijftig pagina's van een andere schrijver. Als geen ander weet Van der Heijden zijn proza een immer vlotte tred te geven. Zo wordt ook dit veel te dikke boek nooit echt oeverloos, al helt het middengedeelte soms vervaarlijk over naar de langdradige kant. De lange dialogen tussen Remo en Scott zijn soms zo gekunsteld dat het ergerlijk wordt. Toch kent ook Het schervengericht weer de nodige 'kippenvelpassages', met als hoogtepunt de bladzijden waarin de moord op Tate vanuit de vrucht in haar baarmoeder wordt beschreven. Na de dood van zijn moeder leeft de ongeboren Paul nog twintig minuten, de 'eenzaamste twintig minuten uit de geschiedenis van de mensheid'. [***]

Joseph O'Neill - Netherland Mooie, droeve roman over Hans van den Broek, een in Nederland opgegroeide Amerikaan die, in een persoonlijke crisis beland, in melancholie vervalt en daarbij prachtige beschrijvingen van de laaglandse natuur en cultuur uit zijn herinneringen opdiept. De puurheid en onbedorvenheid van zijn jeugd contrasteert sterk met de puinhopen - zowel persoonlijk als politiek-maatschappelijk - na 9/11. Het meanderende Engelstalige proza is doorspekt met Nederlandse woorden en termen. Foutloos Nederlands welteverstaan, maar O'Neill groeide dan ook op in Den Haag. [****]

Herman Koch - Het diner Arnold Heumakers heeft gelijk: Het diner is een spannende roman die verpest wordt door het lamlendige slot. Twee broers, van wie er een een Wouter Bos-achtige toppoliticus is, worden geconfronteerd met een daad van zinloos geweld van hun zoons waarbij een dodelijk slachtoffer is gevallen. De ingrediënten lijken aanwezig voor een intense roman over de schuldvraag en de omgang van ouders met zo'n verschrikkelijke actie van hun kind. Is de opvoeding mislukt? Is de maatschappij de aanstichter? Verkeerde vrienden? Nee, zo blijkt aan het eind, er is een erfelijke afwijking in de familie. 'Vader en zoon zijn allebei "monsters".' (Heumakers) Whodunnit? De genen... [**]

Jan van Mersbergen - Zo begint het Technisch zeer verfijnde roman waarin drie aparte verhaallijnen hecht met elkaar verweven zijn. Een hond heeft een baby doodgebeten. We volgen in Zo begint het Evana, die pas moeder geworden is, het krantenbericht over het drama onder ogen krijgt en beseft dat ze als jeugdige delinquente een tijdje voor de betreffende hond gezorgd heeft; Emma, de moeder van de dode baby, en Edyta, een Poolse thuishulp die de man die de hond heeft afgericht verzorgt. Alle drie zoeken zij, onafhankelijk van elkaar, in zichzelf naar de schuldvraag. Erg jammer is dat een van de drie verhaallijnen, die over Emma, niet zo goed is uitgewerkt als de andere twee en dat de onderhuidse spanning uit de juweeltjes De macht over het stuur en Morgen zijn we in Pamplona in Zo begint het veel minder aanwezig is. [***]