De leeslijst #25

P.F. Thomése - J. Kessels: The Novel Dit merkwaardige boek was hét literaire evenement van de voorbije maanden. Toen ik het kocht, zei de boekhandelaar me dat hij het ook aan het lezen was en dat het hí-lá-risch was. Hij had zeer veel moeite dit aan mij mede te delen omdat hij bij de herinnering aan het reeds gelezene weer onbedaarlijk hard moest lachen. Ondanks de ondertitel is J. Kessels: The Novel niet alleen maar een roman, het is een mengvorm van roman, reportage en autobiografie. J. Kessels bestaat echt, rondom de publicatie van Thoméses roman trad hij zelfs regelmatig aan naast de auteur voor een dubbelinterview. Bovendien speelt de auteur op metafictioneel niveau met de genreconventies van de whodunnit en de schelmenroman en met het feit dat hij zowel personage als schrijver is. In The Novel reizen Thomése en Kessels af naar de Hamburgse wijk Sankt Pauli, in gezelschap van Berend 'Bertje' de Braaij, oude bekende uit de 'cafetaria van vroeger'. Bertjes zus Birgit was de 'knetterhete' hoofdfiguur in Thoméses (het personage) erotische jeugdfantasieën. Het is Birgits man Perry Boone ('Kutzwager Boontje') die de heren in Hamburg moeten opsporen en naar Nederland terug dienen te escorteren. Dat eerste lukt zonder al te veel moeite, maar een lijk in de kofferbak van Kessels' auto zorgt ervoor dat de terugreis allesbehalve een formaliteit is. Het moet gezegd: J. Kessels: The Novel ís enorm grappig. Vooral J. Kessels is een prachtig personage. Hij heeft de trekken van een tragische antiheld uit een film noir of oude Amerikaanse western, zwelgend in sentimentele countrysongs en een minachting voor het leven - en vooral voor diegenen die het leven met iets te veel pretentie tegemoet treden. Zijn gekanker op Breda en dan met name NAC is geweldig, maar dat is vooral voor mijn particulier gevoel. Ook de plastische om- en beschrijvingen van situaties en personen werken op de lachspieren, al raakt de kracht van het overmatige adjectiefgebruik op den duur uitgewerkt. Daarmee kom ik ook op het grootste bezwaar tegen deze roman - en tevens de reden waarom de maximale score niet gehaald wordt: het tweede deel en dan met name het slot valt nogal tegen. Het verhaal bloedt dood, de ontknoping is voor de lezer die eerst 200 pagina's lang getrakteerd is op spektakel en bizarre wendingen helaas onacceptabel. [****]
Fragment: '[...] alles beter dan NAC. Liever een mislukt Ajax dan zo'n quasi-Duitse club die zelfs vriendschapsbanden onderhield met Sankt Pauli, de bruinsten onder de Duitsers.
Wat zei hij nu? Vriendschapsbanden tussen Breda en Sankt Pauli? Vandaar dus dat die vent elke keer vanuit Breda naar Hamburg reed. Dat verklaarde een boel.
'Bruin-gele vriendschap, waar heb ik dat eerder gezien?' smaalde J. Kessels. 'In mijn onderbroek ja, als ik 'm niet gewassen heb.'

Pia de Jong - Lange dagen De debuutroman van Pia de Jong - echtgenote van opperwetenschapper Robbert Dijkgraaf - werd lovend ontvangen en genomineerd voor de grote literaire prijzen. In Lange dagen reist de veertienjarige Eva met haar gezin in de zomervakantie naar Lapland om er een expeditie door een onherbergzaam gebied te maken. Toen mensen in haar omgeving De Jong erop wezen dat haar roman in wording veel weghad van Hermans' meesterlijke Nooit meer slapen besloot ze er naar eigen zeggen nog wat extra referenties in te stoppen. Voor ik aan Lange dagen begon herlas ik Nooit meer slapen en dat zal de reden zijn waarom De Jongs roman mij nogal tegenviel. Hoewel Hermans bij nader inzien nogal wat vooruitwijzingen en expliciteringen gebruikt, is zijn roman veel ingenieuzer, rijker en spannender en worden de ontberingen van de personages veel overtuigender verwoord en verbeeld. In Lange dagen ligt alle aandacht op de psychologie van de vijf reisgenoten en hun onderlinge relaties: de fanatische vader, de slaafse moeder, de introverte dochter Eva, de verknipte zoon Steven en de avontuurlijke Axel, een kennis van de familie. Er wordt vanuit Eva gefocaliseerd, maar de karakters van de verschillende personages worden diep genoeg uitgewerkt. Vooral de ietwat tragische vaderfiguur maakt indruk. Hij is een paranoïde gezondheidsfreak die waarschijnlijk het beste met zijn gezin voor heeft, maar niet door heeft dat hij vrouw en kinderen in feite tiranniseert en in gevaar brengt door de risico's van de tocht te bagatelliseren en de weerbaarheid van zijn nog jonge kinderen te overschatten. Het ware gezicht van Axel dat we tegen het einde te zien krijgen is dan weer ongeloofwaardig. Eva blijft een beetje een vreemde voor de lezer, al is het onderhuidse lesbische motief intrigerend. Erg jammer is dat Lange dagen plotsklaps positief lijkt te eindigen (zie fragment), wat in schril contrast staat met het zorgvuldig opgebouwde drama waarin de vader zijn gezin daarvoor heeft meegesleept. [***]
Fragment: Op een dag was Axels tent verdwenen. Opgelucht haalde ik adem. Het was voorbij, de laatste tastbare sporen van de reis waren uitgewist. Hij zou een herinnering worden, geperst in een fotoalbum dat na verloop van tijd zou verstoffen. [...] Er zouden nieuwe mensen in mijn leven komen. Ik stopte de foto achter in een laatje. Ik besloot mijn kamer binnenkort een andere kleur te geven. Oranje paste niet bij mij. Daarna deed ik mijn kussen in een vuilniszak en zette ze in de garage, bij de spullen die weg konden. Over een paar dagen zou het nieuwe schooljaar beginnen.

Kader Abdolah - Het huis van de moskee Vorig jaar als tweede geëindigd in de verkiezing van 'Het Beste Boek' uit de Nederlandse literatuur. De uitgebreide campagne van uitgever De Geus was daar debet aan. Toch verdient deze roman zeker waardering. Het huis van de moskee speelt zich af in Iran, het geboorteland van de schrijver. Het begint als een typisch Oudperzische fabel, met veel symboliek en sprookjesachtige gebeurtenissen, type duizend-en-een-nacht. Het is de grote kracht van deze roman dat haast onmerkbaar de keiharde politieke realiteit in het land - de Amerikanen die de sjah aan de macht brengen, de islamitische revolutie van Khomeini, de oorlog met Irak - de overhand neemt in de plot en het verhaal zo meer en meer een realistische historie wordt. Abdolah verbeeldt mijns inziens op deze manier fenomenaal de verwording van zijn thuisland, de ontwikkeling van een exotisch Perzië naar een grimmig Iran. Het huis van de moskee, onder leiding van tapijthandelaar Aga Djan, 'levert' al generaties lang de imam aan de moskee en de vele bewoners hebben invloedrijke posities in de gemeenschap. De politieke gebeurtenissen dringen door tot het huis - vanaf de intrede van de tv in feite - en doen de bewoners hun naar binnen gerichte blik naar buiten wenden. Elkeen verkiest zijn eigen positie en de familie valt uiteen. Een zeer interessante vraag die Het huis van de moskee oproept is hoe autobiografisch het beschrevene eigenlijk is. Abdolah heeft er geen geheim van gemaakt met deze roman grotendeels zijn eigen levensgeschiedenis te hebben verteld. Hij treedt op als het personage Shahbal. Shahbal raakt als student betrokken bij het linkse verzet en wordt als opstandeling naar Afghanistan gezonden om daar een tegenstander te liquideren. Het is een prangende kwestie waar hier de werkelijkheid ophoudt en de verbeelding begint. Begrijpelijk is het evenwel dat Abdolah hier als politieke vluchteling over zwijgt. [****]

Willem Brakman - De reis van de douanier naar Bentheim Misschien wel de populairste en meest gelezen titel uit het enorme oeuvre van Brakman, al is 'meest gelezen' in zijn geval nogal relatief. De plot drijft weer op een goed geconstrueerde vermenging van het reële en het surreële, het taalgebruik viel mij echter wat tegen. Wel erg veel bijzinconstructies en wat te denken van de lange ij in 'menig zwaar handkarwijtje'? [**]

S. Vestdijk - Terug tot Ina Damman. De geschiedenis van een jeugdliefde Deel 3 en dé klassieker uit de Anton Wachter-cyclus. Ik vond deel 2 boeiender. Deze 'geschiedenis van een jeugdliefde' heeft toch meer weg van wat tegenwoordig hoogstens een basisschoolverkering zou zijn - besmuikt naar elkaar kijken, handje vasthouden, etc. - ook al speelt het zich allemaal af op de HBS. Het is overigens vooral de naïeve Anton die de 'jeugdliefde' tot een pijnlijk onbeholpen en kinderlijke affaire maakt. Als cultuurhistorisch document moeten de Wachter-romans niet onderschat worden. [***]

Louis Couperus - Van oude mensen, de dingen, die voorbijgaan Op de cover wordt deze klassieker uit 1906 met terugwerkende kracht aangeprezen als een 'literaire thriller'. Dat is wat te veel van het goede, de oplossing van het moordmysterie wordt de lezer immers al in een vroegtijdig stadium geopenbaard. Het zijn de talrijke personages - die via ingewikkelde familiebanden met elkaar verbonden zijn - die in het ongewisse blijven over 'het Ding', een lang geleden in Nederlands-Indië gebeurtenis die het daglicht niet verdraagt, en de een na de ander achter de ware feiten komen. Een fraai staaltje dramatische ironie dus. [****]