De Leeslijst #23

Marcel Möring - Bederf is de weg van alle vlees en andere novellen In deze bundel zijn de vier tot op heden verschenen novellen van Marcel Möring verzameld, te weten Bederf is de weg van alle vlees, Nachtzwemmen, Modelvliegen en Een vrouw. Om met die laatste te beginnen: het betreft een vervolg op Mulisch' Twee vrouwen. Ter gelegenheid van de tachtigste verjaardag van de meester schreven zes auteurs een novelle als eerbetoon aan zijn schrijverschap. In tegenstelling tot bijvoorbeeld A.F.Th.'s Mim sluit Een vrouw zeer dicht aan bij het origineel. Kritiekpunt is dan meteen dat Möring er niet echt in slaagt iets substantieels toe te voegen aan de geschiedenis van Laura. De eerste twee korte novellen zijn erg goed. Ze zijn ook beklemmend. De hoofdpersonen zijn ontwortelden, ze hebben weliswaar een 'thuis', maar dit betreft niet een warm nest. Typerend is het slot van de titelnovelle. De jonge hoofdfiguur voelt zich totaal verloren en vereenzaamd, maar van zoiets als ouders waar hij eventueel naartoe kan gaan is zelfs geen sprake. In Nachtzwemmen is een soortgelijke thematiek van moeizaam opgroeien te herkennen. Aan het eind staat een zeer rake typering van conformisme en volwassenwording (zie fragment). Modelvliegen is een warrig, duister verhaal. De openingszin is wat dat betreft al toonaangevend: "Toen hij zijn oude baan in een opwelling van plotselinge trots had opgezegd en nog geen nieuwe had, besloot mijn vader modelvliegtuigen te bouwen." Ik kan wel uiteenzetten wat er in deze zin allemaal storend is, maar die taak heeft Max Pam in zijn toenmalige recensie al uiterst effectief volbracht. Marcel Möring heeft met In Babylon en Dis - twee dikke pillen - bewezen een groot auteur te zijn die de kunst van het magisch-realistische schrijven uitstekend beheerst. Op de korte baan komt dit talent niet altijd even goed uit de verf. [***]
Fragment: In plaats van over het geld te denken, piekerde ik over Rita's vermogen om haar leven zo in te richten dat ze op de een of andere manier alles tegelijk kon doen: eten, praten, geld verdienen, huis schoonmaken, vrienden hebben, boeken lezen, cd's kopen. Als ik mijn kleren naar de wasserette bracht, was ik een dag chagrijnig omdat mijn schema in de war raakte. Mensen zoals Rita deden dat, draaiden nog even een twaalfurige werkdag onder tl-licht, lazen het verzamelde werk van Somerset Maugham en begonnen tussendoor een nieuw leven. Het heeft allemaal te maken met onbenulligheid, dacht ik: en je moet de onbenulligheid niet verwensen, maar als iets bijzonders begroeten. Terwijl ik dit dacht, zei een stemmetje in mijn achterhoofd: Lulkoek.

Nick Hornby - High Fidelity Nick Hornby verwierf enige roem als schrijver van literaire non-fictie met voetbal als belangrijkste onderwerp. Nadien groeide hij ook als romancier uit tot een grote naam in de wereld van de literatuur. Net als Roddy Doyle slaagt hij erin wat men altijd 'lage cultuur' noemt feilloos om te werken tot grote literatuur. In High Fidelity zijn het vooral films en popmuziek die fungeren als leidmotieven. Hornby grossiert in verwijzingen naar popmuziek, voor de muziekliefhebber is deze roman dan ook een must read. Hoofdpersoon is Rob, eigenaar van Championship Vinyl, een matig succesvolle platenwinkel. Rob is halfweg dertig en maar niet in staat tot volwassenworden. Hij ervaart een innerlijke onmogelijkheid te settelen en zijn vriendin Laura heeft hem om deze redenen verlaten. Hij spoort zijn ex-vriendinnen op om te ontdekken wat zijn probleem is. Zijn belangrijkste levensvraag is samen te vatten als: kun je je leven delen met iemand die in het bezit is van een abominabele platencollectie? In zijn winkel voert Rob eindeloze gesprekken met zijn twee werknemers Dick en Barry over muziek en de mensen die ernaar luisteren. Misschien wel dé gimmick van deze roman is de stortvloed aan lijstjes. Rob vat zijn leven samen in lijstjes (de openingszin: "My desert-island, all-time, top five most memorable split-ups, in chronological order:" om daar vervolgens zijn vijf exen in onder te brengen) en ook de conversatie in de winkel wordt levend gehouden middels het opstellen van lijstjes. En met het neersabelen van de ander om zijn lijstje uiteraard. Een briljant voorbeeld is Robs "Top Five Bands or Musicians Who Will Have To Be Shot Come the Musical Revolution": 1.Simple Minds, 2.Michael Bolton, 3.U2, 4.Bryan Adams, 5.Genesis. High Fidelity is een zeer vermakelijke, aandoenlijke en treffende schets van een archetypische middle brow dertiger. Paradoxaal genoeg moeten vooral vrouwen deze roman lezen; ze vinden er de ultieme verklaring why men are as we are (H. Enfield). [****]
Fragment: There are men who call, and men who don't call, and I'd much, much rather be one of the latter. They are proper men, the sort of men that women have in mind when they moan about us. It's a safe, solid, meaningless stereotype: the man who appears not to give a shit, who gets ditched and maybe sits in the pub on his own for a couple of evenings, and then gets on with things; and though next time around he trusts even less than he did, he hasn't made a fool of himself, or frightened anybody, and this week I've done both of these things. [...] 'I know what you're like,' Laura said, and she does, kind of: she knows that I'm someone who doesn't really bother, who has friends he hasn't seen for years, who no longer speaks to anybody that he has ever slept with. But she doesn't know how you have to work at that.

Robert Anker - Hajar en Daan Geschiedenisleraar Daan Hollander en zijn leerlinge Hajar Nait Sibaha worden verliefd op elkaar en beginnen een relatie. Hun school, een 'verzwartende' middelbare school in Amsterdam die steeds meer onder invloed van islamisering en commercialisering geraakt, vormt het decor. Zie hier de ingrediënten van deze geëngageerde roman. Na Een soort Engeland en Nieuw-Lelievelt is Hajar en Daan de derde roman van Anker die ik lees, en opnieuw betreft het een overvol boek waarin de taalvirtuoze dichter die Anker van oorsprong is te herkennen is. Er is geen schrijver die de werkelijkheid zo dicht op de huid zit als Anker. De migrantenproblematiek is op elke bladzijde aanwezig. De roman heeft geen uitgesproken teneur naar een kant van de zaak, de feiten (lees: de gebeurtenissen) spreken voor zich. De interessantste passages zijn de lerarenvergaderingen waarin de problematiek van een multiculturele school onderwerp van discussie is. Zo is er het verzoek vanuit een of ander medezeggenschapsorgaan om een gebedsruimte voor de islamitische leerlingen. De meningen van de verscheidene docenten zijn extra dik aangezet, zowel de voorstanders van zo'n gebedsruimte als de tegenstanders zijn zeer geprononceerd in hun mening, in gloedvolle betogen en ronkende volzinnen verdedigen ze hun standpunt. Anker laat zo zien hoe ratio, common sense en de onderbuik van invloed zijn op de perceptie van een complex fenomeen waar niemand eigenlijk nog grip op heeft. Schokkend is ook een lijstje met taalfouten door allochtone leerlingen dat een van de docenten op het prikbord heeft gehangen, "opdat wij niet denken dat het wel meevalt." Hajar en Daan is ook een moderne Bint. In de roman van Bordewijk moesten de leerlingen klimmen, in Ankers variant wordt uiteengezet wat er gebeurt als de leraar moet dalen, zoals in werkelijkheid de laatste decennia de trend is geweest. Anker verpakt in zijn roman dan ook ferme kritiek op de onderwijshervormingen die de rol van de leraar als kennisverstrekker hebben gemarginaliseerd. Tekenend is dat de leerlingen in Bint vreemde namen hadden, hier zijn het de leraren: Phreek Hemel, Rop Breen, Ser Smeechjes, Anner Beuling, Ruut Garjeanne. Het is niet de epische liefdesgeschiedenis van Daan en Hajar die dit boek interessant maakt, daarvoor is Daan een te oppervlakkig en geconstrueerd personage en is Hajar te ongeloofwaardig door afwisselend een geëmancipeerd, intelligent meisje en een zich aan de moslimdwang onderwerpende angsthaas te zijn. Het ware belang van dit boek zit dan ook in de pregnantie van het tijdsbeeld: het multiculturele drama, de commercialisering van de maatschappij, de afbaak van het onderwijs. [****]
Fragment: 'Vorig jaar heeft een meisje in 2 h/v, in een proefwerk over het christendom en de Romeinen, elke keer als ze het woord "christenen" moest opschrijven, erbij gezet "achterlijke", snap je? Die achterlijke christenen. Ik ben meteen met haar naar Ans gegaan, hè Ans, en die heeft haar ouders op school laten komen. We hebben gezegd dat we hier een multiculturele school hebben en dat we respect eisen voor iedere overtuiging.' Phreek Hemel: 'Ik kan dat woord "respect" niet meer ho-ren. Iedereen eist tegenwoordig maar respect. Weet je waar dat vandaan ko-omt? Van crimine-len, die eisen respect, anders knallen ze je kop eraf. Nooit te lang naar ze kijken, want dan toon je geen respect. Respect eisen betekent dat je eerbied vraagt voor iets waar je helemaal geen eerbied voor hebt. Moet ik respect hebben voor een achterlijke cultuur...' 'Nou, nou, nou...' '...waarin vrouwen tot tweedehands wezens worden gemaakt, wat zeg ik, tot alleen maar bezit, alsof het kamelen zijn? Een cultuur waarin homoseksuelen als lager dan varkens of honden worden beschouwd, die je eigenlijk moet stenigen, of van de hoogste minaret af flikkeren? [...] Dan kunnen we ons meteen wel omdopen tot "school met den koran"!'

Jef Geeraerts - Gangreen 1: Black Venus Autobiografisch relaas van een Kongoganger. Gepresenteerd als één doordenderende volzin, zonder ook maar één punt, al is dat vooral een vorm van presentatie (zinnen worden begrensd door drie puntjes ('...')). Ik begrijp waarom dit verhaal met zijn expliciete seksuele passages, openbaring van klerikale hypocrisie en kritiek op de Belgische staat in de jaren zestig veel stof deed opwaaien. Anno nu doet het allemaal wat gedateerd aan, al blijft de van de pagina's af spattende felheid en openhartigheid indruk maken. [***]

Haruki Murakami - Na de aardbeving Bundel met zes korte verhalen waarvan er vijf slechts in de schaduw staan van het magistrale vijfde verhaal over een kikker die Tokyo van een aardbeving redt. Een fenomenaal lied van schijn en wezen. De aardbeving speelt steeds een marginale rol. De innerlijke leegte van de hoofdpersonen is het echte onderwerp, de uniciteit van de ziel in een vijandige wereld. [***]

Thomas Mann - De dood in Venetië Traag op gang gerakend verhaal over een pedante kunstenaar die in Venetië verliefd wordt op een aristocratische Poolse jongen. De in de Italiaanse stad heersende cholera velt hem uiteindelijk, al is het de fair youth die de ware reden van zijn ondergang lijkt te zijn. 'Elitair' van toon, met zelfs twee volle bladzijden Plato in citaat. [****]