Bedenkingen bij het tv-moment van het jaar

Gisteravond zond de VARA de verkiezing van tv-moment van het jaar 2008 uit. De strijd, zo werd al gauw duidelijk, zou hoofdzakelijk gaan tussen drie momenten: het interview van GeenStijl.tv met een zwijgende Ella Vogelaar, de verborgen camera-uitzending van Peter R. de Vries met Patrick van den Eem en Joran van der Sloot, en een fragment uit Mooi! Weer de Leeuw waarin Paul de Leeuw achternagezeten wordt door een verstandelijk gehandicapte. Het laatste fragment won. Ik heb mijn bedenkingen.

Laat ik allereerst vooropstellen dat ik smakelijk heb gelachen om de ongeplande chaos bij Paul de Leeuw. De presentator moest plaatsnemen op een koets waarop Yta, een downer, de teugels in handen had. De Leeuw ging er op een gegeven moment vandoor, Yta was verontwaardigd en zette een tien minuten durende achtervolging in. Bekijk het fragment hier. Zonder meer een grappig fragment, exemplarisch voor het talent van De Leeuw en zijn ploeg om te improviseren. De manier waarop dit filmpje echter tot winnaar werd uitgeroepen is zeer twijfelachtig.

Allereerst was daar plotseling een jury. Voorafgaand aan de verkiezing kon het publiek de winnaar bepalen door te stemmen op zijn favoriete fragment, wat massaal gebeurde. Aan het begin van de uitzending bleek echter dat men had besloten toch maar een filter in te bouwen: uit de drie fragmenten met de meeste stemmen moest een 'vakjury' van vier mensen (Anita Witzier en drie Niet Echt Bekende Nederlanders) de uiteindelijke winnaar kiezen. Witzier nam het woord: het Vogelaarfragment eindigt op drie, wij van de jury hadden eigenlijk liever een ander fragment bij de laatste drie gezien, en GeenStijl.tv is bovendien internet en geen tv. De Vries of De Leeuw bleven over. Peter R. de Vries heeft al zoveel gewonnen, sneerde Witzier alvast, de uitslag verradend. De Leeuw won dus, zijn fragment was enorm grappig en 'emancipatie van gehandicapten' ten top.

Wat is hier gebeurd? De manier waarop het fragment van GeenStijl.tv wordt afgeserveerd is stuitend. De jury werd geacht te kiezen uit drie fragmenten die nog in de race waren, deze te beoordelen op hun kwaliteit, nieuwswaarde, invloed etc. Hautain opmerken dat je liever een ander fragment gezien had, is al een overschrijding van je bevoegdheden, maar om dan ook nog met het argument te komen dat er niet eens sprake is van een tv-fragment, is werkelijk van de gekken. Dan had men het fragment überhaupt niet toe moeten laten tot de verkiezing. Niet eerst laten meedoen en dan met de eindstreep in zicht plotseling zeggen: sorry, maar jullie mogen eigenlijk niet meedoen. Alsof de UEFA tegen Israël zegt, wanneer het land zich kwalificeert voor het EK: sorry, maar jullie mogen toch niet meedoen, jullie horen eigenlijk niet bij Europa. Het fragment van Rutger Castricum en Ella Vogelaar is bovendien alleen al op tv door meer mensen bekeken dan het fragment uit Mooi! Weer de Leeuw. Dat feit had ook de doorslag gegeven om het mee te laten dingen naar de prijs.

En wat te denken van het 'argument' dat Peter R. de Vries al zoveel gewonnen heeft. Sterk argument, jury! En Paul de Leeuw heeft nog nooit iets gewonnen zeker. De o zo Nederlandse wet van het maaiveld had de jury blijkbaar in zijn greep. De zesjescultuur heeft haar sympathie. Je mag hier niet té goed zijn in wat je doet, té veel opvallen, té veel eer opstrijken met wat je presteert, want dan word je genadeloos afgemaakt. Presentator Matthijs van Nieuwkerk probeerde er nog wat van te maken: toch wel een grote verrassing dat Peter R. de Vries niet wint, zei hij. 'Nou, voor ons niet,' blafte Witzier.

Er is geen juryrapport en de criteria die zij hanteerde zijn onduidelijk. Laat de organisatie voortaan eerst eens duidelijk maken wat de criteria zijn. Draait het om impact? Of om de de-leukste-thuis-waarde? Het Vogelaarfragment verscheen in alle nieuws- en actualiteitenprogramma's, van RTL Boulevard tot NOVA en Pauw & Witteman. Het was de aanleiding voor het congé van de minister en initieerde de grote schoonmaak van Wouter Bos. De Joran-tapes werden door miljoenen in binnen- en buitenland bekeken en verschaften veel duidelijkheid over de zaak Holloway en de criminele intenties van Van der Sloot. Het fragment van De Leeuw, hoe grappig ook, is door een beperkt aantal mensen bekeken, heeft weinig nieuwswaarde of impact gehad, en laten we wel wezen: Paul de Leeuw in een kolderieke scène met een downer, we hebben het allemaal al tig keer eerder gezien.

Overigens worstel ik nog met de vraag of ongegeneerd lachen om de escapades van iemand met een verstandelijke beperking nou zo emancipatoir is. Emancipatie draait om gelijkwaardig behandelen, om serieus nemen, om voor vol aangezien worden, en daarvan is in zulke fragmenten toch geen sprake, dunkt mij. Het is een beetje als met de Paralympics, waar ondanks een kleiner aantal sporten toch een veelvoud aan medailles ten opzichte van de reguliere Spelen wordt uitgedeeld. Dan bekruipt mij toch een beetje het Knoop-in-je-zakdoek-gevoel: altijd gelijkspel, iedereen wint een prijs.