Promotie Cabbolet: degradatie 't Hooft?

Aanstaande woensdag zou aan de Technische Universiteit Eindhoven ir. Marcoen Cabbolet promoveren. Zou, want de promotie is op het laatste moment vanuit de TU/e eenzijdig afgeblazen, officieel omdat niemand genoeg verstand van het onderwerp zou hebben om er een gefundeerd oordeel over te vellen.

Afgestudeerd scheikundige Cabbolet zou aan de faculteit Wiskunde en Informatica promoveren op een natuurkundig onderwerp bij Harrie de Swart, hoogleraar Logica en Taalanalyse... Volgens de TU/e kwam men er pas in een laat stadium van het onderzoek achter dat het proefschrift meer over natuurkunde dan over wiskunde zou gaan. Cabbolet doet vanaf 1997 voornamelijk in Oekraïne onderzoek en komt in zijn proefschrift met een theorie over antimateriedeeltjes die onder invloed van de zwaartekracht van de aarde af bewegen. Die theorie zou de kwantummechanica ingrijpend veranderen, of zelfs op losse schroeven zetten.

De Swart is ondanks zijn afwijkende leerstoel wél afgestudeerd wis- en natuurkundige, en omdat Cabbolets theorie een wiskundige zou zijn met een eventuele natuurkundige interpretatie, vonden De Swart en de promotiecommissie het gerechtvaardigd Cabbolet aan de faculteit Wiskunde en Informatica te laten promoveren. Nu, vlak voor de daadwerkelijke promotie, is men dus op het idee gekomen dat het onderzoek toch meer natuurkundige aspecten bevat dan gedacht. De Swart geeft toe dat er niet genoeg aandacht is besteed aan de natuurkundige aspecten van Cabbolets hypothese. Er zaten wel enkele natuurkundigen in de commissie, 'maar die waren klaarblijkelijk niet van voldoende niveau.'

Daarom werd het proefschrift ter beoordeling voorgelegd aan hoogleraar Theoretische Natuurkunde en Nobelprijswinnaar Gerard 't Hooft. En toen ging het pas goed fout voor Cabbolet en de TU/e. Volgens 't Hooft stroken 'de opmerkingen van Cabbolet over antimateriedeeltjes niet met de door natuurkundigen veronderstelde feiten.' Dit is een opmerkelijke opmerking, aangezien Cabbolet met zijn theorie toch juist een nieuw licht wil werpen op die veronderstelde feiten. Daarmee heeft 't Hooft het in feite dus bij het rechte eind, maar is dat voor hem juist een reden om de theorie af te keuren. Opvallend is verder nog dat 't Hooft het werk van Cabbolet met een vage term classificeert als 'vaag' en dat hij het proefschrift maar oppervlakkig gelezen schijnt te hebben.

Bij dit alles moest ik onbedoeld denken aan de Franse socioloog Pierre Bourdieu. Die heeft de term 'hysteresiseffect van de habitus' gemunt. Kort gezegd komt het erop neer dat de habitus (verzameling gewoonten en neigingen die bepalen wat een mens doet en denkt) vasthoudt aan de condities waarin hij gestalte heeft gekregen. Iemand die in een sociaal veld een hoge positie heeft verworven, heeft er belang bij dat de omstandigheden in dat veld dezelfde blijven als toen hij die positie verwierf. Gerard 't Hooft kreeg de Nobelprijs voor zijn werk op het gebied van de kwantummechanica. Hij heeft er dus belang bij dat de vigerende stand van zaken op het gebied van de kwantummechanica niet op losse schroeven wordt gezet.

Bourdieu heeft zijn ideeën ook van toepassing geacht op het academische veld en ik veroorloof me dan ook ze te transponeren naar onderhavig geval. Ook De Swart lijkt onbewust iets in de richting van het hysteresiseffect van de habitus te constateren: 'In de theoretische fysica is sprake van bepaalde dogma's. Het aanvallen daarvan is voor een wetenschapper een riskante affaire. [...] Iemand als 't Hooft kan natuurlijk ook best gevangen zitten in zijn eigen denkwereld.'

Morgen (maandag) wordt beslist of Cabbolet definitief niet mag promoveren. De hele gang van zaken blijft hoe dan ook dubieus. Bevatte het onderzoeksvoorstel van Cabbolet onjuiste informatie? Of heeft de commissie er niet goed genoeg naar gekeken? Waarom wordt pas luttele dagen voor de promotie 'ontdekt' dat men niet in staat is het werk eerlijk te beoordelen? Is er gedurende het promotietraject dan nooit serieus gekeken naar de voortgang en de voorlopige resultaten van het onderzoek? Is dat een normale gang van zaken? Wat is de invloed van 't Hooft en andere 'belanghebbenden' geweest op de beslissing de promotie een halt toe te roepen? Hoe 'politiek' is die beslissing dan? Vragen te over.
[bron letterlijke citaten: BD]