Zeven personen spoelen na een schipbreuk aan op een eiland: zes Aziaten en een Amerikaan. Meteen worden de taken verdeeld. Eén Aziaat gaat drinkwater zoeken, een andere gaat op zoek naar voedsel, weer een andere gaat hout sprokkelen, enz. De taak van de Amerikaan is eten. 's Avonds komen ze weer bij elkaar op het strand en maken er een feestje van met veel spijzen. De Amerikaan eet alles op. Hij laat echter net genoeg kruimels over voor de Aziaten zodat zij de volgende dag weer dezelfde taken kunnen uitvoeren. De Amerikaan is tevreden zo en denkt dat de Aziaten dat ook zijn. Tot die laatsten echter op het idee komen de Amerikaan van het eiland af te schoppen. Op die manier hoeven ze niet meer voor de Amerikaan te zwoegen, hebben ze al het voedsel e.d. voor zichzelf en blijft er bovendien nog tijd over om op het strand te liggen.
Bovenstaande indrukwekkende parabel werd gisteravond door een Amerikaanse investeerder verteld in de documentaire/het scenario De dag dat de dollar valt, een update van een gelijknamige documentaire van een aantal jaren geleden, bedacht door Maarten Schinkel (Economie NRC) en met rollen voor o.a. Twan Huys en Aldith Hunkar. Omdat de financiële crisis in de VS momenteel écht lijkt door te zetten en een serieuze recessie niet ver weg meer lijkt, keek ik met verhoogde interesse. Ik zal in het kort proberen samen te vatten waar het over ging.
Als ik het goed begrepen heb, is het volgende aan de hand. De koers van de dollar is al een tijdje aan het dalen. Waar men voor een dollar in 2002 nog 1,13 euro kreeg, daar had in 2005 de euro al het stokje overgenomen en kreeg men voor een dollar nog maar 75 eurocent. De euro is meer waard dan de dollar en dat verschil loopt op. Probleem is dat Amerika stevig in een neerwaartse spiraal zit van oplopende uitgaven en schulden die reeds torenhoog zijn. De staatsschuld loopt in de biljoenen en blijft gestaag oplopen.
Schinkel toonde een grafiek waarop te zien was hoeveel dollars Amerika per dag leende van andere landen. Dat was altijd een relatief bescheiden bedrag, maar onder Bush zijn de leningen inmiddels opgelopen tot ruim 3 miljard dollar per dag, waarbij vooral van China wordt geleend. Amerika heeft in de recente geschiedenis lang te kampen gehad met een enorm begrotingstekort. Onder Clinton sloeg dat tekort echter om tot zelfs een behoorlijk overschot. Onder Bush kwam een nieuwe kentering en trad een schrikbarend vlugge daling in (o.m. door de belastingverlagingen voor de rijken), waardoor het tekort nu groter is dan ooit.
In Europa en vooral in Azië heeft men jarenlang dollarreserves opgebouwd. Nu de koers van de dollar echter zo hard blijft dalen en de Amerikaanse munt aldus steeds minder waard wordt, komt er onherroepelijk een moment waarop de stemming omslaat en de Aziaten massaal dollars gaan vérkopen. Schinkel situeert deze gebeurtenis in zijn scenario in Singapore. In Europa komen bankdirecteuren bijeen, omdat de beurskoersen daar door de vallende dollar te hard dalen. De obligatiemarkt droogt op en verscheidene beleggingsfondsen gaan op de fles. Banken dreigen zonder liquide middelen te komen zitten.
Het journaal doet bericht van die laatste mededeling. Gevolg is dat er paniek uitbreekt en mensen massaal naar de pinautomaten vliegen om hun geld op te nemen. De banken in Europa komen zo nog sneller met tekorten te zitten. Toen Amerika na de aanslagen van 9/11 haar financieel centrum verwoest zag, schoot Europa te hulp. Nu Europa afstevent op een situatie waarin het niet meer genoeg geld heeft om zijn financiële markten draaiende te houden, verwacht het op zijn beurt hulp vanuit Amerika. Daar klinkt echter het 'America first': men richt zich op de eigen problemen en weigert hulp.
De Europese Centrale Bank pompt - als ik het goed onthouden heb - zoveel mogelijk geld in de economie, maar de automaten raken leeg, kleinere banken gaan failliet en de grotere weigeren nog garant te staan voor de financiering van goederen voor Amerikaanse importeurs. Schepen naar Amerika blijven verplicht in de Rotterdamse haven, waardoor andere schepen niet aan kunnen meren. De ministers van financiën bepalen eenzijdig een nieuwe koers t.o.v. de dollar. Amerika reageert furieus en besluit alle handelsbanden met het buitenland door te snijden. Dit is dramatisch voor Nederland omdat Nederlandse beleggers zo'n 50% van hun geld in Amerika beleggen. Bush spreekt zijn volk toe: 'we're on our own' en Amerika glijdt af tot een geïsoleerd land waar spaarzaamheid, zelfredzaamheid, hard werken en een lagere welvaart het devies zijn.
Dan is er nog Azië. Inmiddels is China de tweede mondiale economie. China heeft enorm belang bij een sterke dollar, aangezien het miljarden aan dollarreserves heeft, die nu afgeboekt dreigen te gaan worden. China protesteert tegen het doorsnijden van de Amerikaanse handelsbanden en de wereld mag zich op gaan maken voor een gewelddadige Chinese buitenlandpolitiek. De OPEC-landen maken kenbaar voortaan de olietransacties in euro's te doen. Niettemin is het ook in Europa crisis. De financiële markten storten in, rellen breken uit. Er wordt gesproken van de grootste economische ramp sinds de 1930's. In het laatste shot zien we iemand een taxi betalen met drie pakjes sigaretten.
Tot zo ver het scenario. Een donkerzwart scenario, een totale catastrofe. Maar in hoeverre berust dit scenario nu op een mogelijke voltrekking? Wat is de verhouding tussen werkelijkheid en fictie? Waar op de lijn tussen best case scenario en worst case scenario moeten we dit situeren? Waarschijnlijk worst case, maar wat is dan best case, of de middenweg?
Het eerste deel van het scenario kan ik goed volgen. Amerika's tekorten blijven maar explosief toenemen en in Azië staat men te popelen om de dollarheerschappij omver te werpen. Aangezien de dollar de wereldreservemunt is, zal een val grote gevolgen hebben voor de wereldeconomie. Het tweede deel kan ik echter minder goed volgen. Wat zorgt er nu voor dat ook wij in Europa meegesleurd worden? Wat is de rol van China bij dit alles? Zal China bij een dalende dollar zijn valutamix niet eerder wijzigen in minder dollars en juist meer euro's? Profiteren wij Europeanen daar dan niet van? Waarom de agressie van China? Laat de parabel niet juist zien dat na de financiële val van Amerika de Chinezen al de macht hebben en 'op het strand kunnen gaan liggen'?
In het tweede gedeelte volgden de gebeurtenissen elkaar (te) snel op. Van financiële crisis was het ineens rellen hier en oorlog daar. Die stappen kon ik helaas niet allemaal even goed volgen. Niettemin was de documentaire beklemmend, liet hij me alerter en wijzer achter dan ik was, maar ook met meer vragen dan ik van tevoren al had.
1 opmerking:
Dat is wel vaker bij doemscenario's, dat er twee dingen gebeuren en dat het dan ineens heel snel gaat allemaal :).
Een reactie posten