Moet kunnen, zo noemde Herman Pleij zijn 'kleine mentaliteitsgeschiedenis van de Nederlander' (2010). Prima keuze, want een adequate typering van de Nederlandse mentaliteitsmix van ruimhartige tolerantie en slappe-hap-socialisme. Toch had ook Doe 's normaal niet misstaan. Theo Maassen stak in zijn show Zonder pardon (2009) al eens een tirade af tegen het Nederlandse devies Je maintiendrai - ik zal handhaven -, dat volgens hem helemaal niks Nederlands heeft. Twee kleumende kikkers met daaronder de tekst: Doe effe normaal!, dat zou veel beter passen.
Van een andere typisch Nederlandse karaktertrek, de nuchterheid, was vorige week donderdag weinig te merken. Mark Rutte, die naar verluidt het politiek bedrijven heeft afgekeken bij Frits Bolkestein en het schaterlachen zo te zien bij Gerrit Zalm, bleek geen sjoege te hebben van de subtiliteiten van figuurlijk taalgebruik, wat de impulsieve woede van Wilders wekte: Doe 's normaal, man! Wat volgde was een waar pandemonium van commentaren, reacties, opinies, columns, noodlotstijdingen en ondergangsvisioenen. Een tsunami in een glas water.
Neem De Wereld Draait Door, diezelfde avond. Wie na een lange werkdag onwetend op de bank was geploft, werd geconfronteerd met totale paniek. Matthijs keek priemend in de camera en verkondigde dat de hele planning omgegooid zou worden door 'de gebeurtenissen van vanmiddag'. Mirjam Sterk (CDA) was zelfs in razende vaart onderweg naar de studio. Wat was er in godsnaam nu weer gebeurd? Was het kabinet gevallen? Hadden de christendemocratische loyalisten de lont in het kruitvat gestoken? Wie was er dood? Jan Mulder? Dat in ieder geval niet, want Mulder hing alvast half over de tafel te zuchten.
Ik koester een groot wantrouwen tegen de altijd weer opklinkende stemmen die brullen dat 'de media het gedaan hebben', of 'heeft', dikwijls na een rel, misdrijf of misstand opklinkend uit de rangen van hen die iets te verliezen hebben of de schijn tegen hebben. De immer etterende pervertering van Marshall McLuhan's dogma The medium is the message. Dat McLuhan niet simpelweg bedoelde dat het medium (de vorm) de boodschap (inhoud) bepaalt, weet niemand meer.
De betekenis is iets gecompliceerder: van alles wat mensen bedenken of creëren (medium) kunnen we het wezen of de aard kennen door het maatschappelijke effect (message) ervan te bestuderen. Een verandering in de cultuur of mentaliteit wijst op een 'uitbreiding' van het vermogen van de mens om zijn wereld te controleren of vorm te geven, qua technologische ontwikkeling maar bijvoorbeeld ook in verbaal, d.w.z. communicatief of discursief opzicht.
Zo bezien zijn de media dus niet zozeer de oorzaak of aanjager van maatschappelijke (politieke, sociale, culturele) dynamiek, maar eerder de plaats waar het tot dan toe onzichtbare of onvermoede effect van een maatschappelijke verandering zichtbaar wordt.
De opgeklopte drukdoenerij van Matthijs c.s. is dan ook in de eerste plaats het gevolg van de veranderde politieke constellatie. De overdreven aandacht voor de woorden van Wilders in programma's als DWDD kan alleen maar gedijen omdat die de praktijk, de focus, het discours van de politiek kopiëren. Omdat politici onder aanvoering van hopman Pechtold al jaren het hardst beginnen te roepen en de meeste ijver aan de dag leggen als Wilders het onderwerp is, nemen de media dit gedrag over.
De radeloosheid van Cohen, de tussen-twee-vuren-reactie van Buma, de interpellaties van de linkse oppositie, voorzitter Verbeet die de grip op de orde verliest, alles werd 's avonds nog eens een-op-een overgedaan in de ontsteltenis van Rottenberg, de machteloosheid van Mirjam Sterk, de interpellaties van Jan Mulder en de regie-paniek van Matthijs.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten