Johan Cruijff

Arnon Grunberg schreef ooit een column voor de VPRO-gids waarin hij finaal de vloer aanveegde met Freek de Jonge. 'Het komt wellicht hard aan,' schreef Grunberg, 'maar laat iemand eens recht in uw gezicht zeggen: u bent Cruijff niet.' En: 'U bent omringd door een parasitaire hofhouding die de illusie van de grote Freek voor u in stand houdt.' Hoe terecht de aanval ook was en is, de zinsnede 'u bent Cruijff niet' klopt niet. Grunberg had beter kunnen schrijven: 'U bent net Cruijff.' Ook die grootheid uit een ver verleden wordt immers door een clubje ruggegraatloze jaknikkers op de troon gehouden.

Na maandenlang traineren van de besluitvorming door Cruijff hebben vier van de vijf leden van de Raad van Commissarisen gisteren spijkers met koppen geslagen en bij monde van voorzitter Steven ten Have Louis van Gaal aangesteld als algemeen directeur, Danny Blind als technisch directeur en Martin Sturkenboom als directeur ad interim. Het vijfde lid, Cruijff, vindt nu dat de andere vier 'gek' zijn geworden.

In Nieuwsuur mocht Ten Have zijn verhaal doen. De voorzitter van de Raad was tot nog toe altijd op de achtergrond gebleven, maar hij maakte een rustige, pragmatische en vooral deskundige indruk. Zonder met modder te gaan smijten maakte hij duidelijk dat men engelengeduld had betracht met Cruijff, maar dat die vrijwel nooit kwam opdagen bij vergaderingen en na vier maanden stilte doodleuk Ling naar voren schoof als beoogd directeur, de kandidaat die al lang en breed afgekeurd was. Cruijff bleek een nogal eigenzinnige visie op het concept van de RvC te hebben: zijn wil is wet en de rest zit er wat hem betreft voor spek en bonen bij. Ten Have trok eindelijk de consequenties uit dit misplaatste gedrag en nam een moedige beslissing door het niet langer te slikken.

Johan Cruijff denkt dat hij de man is die Ajax kan redden, sterker: hij is er heilig van overtuigd. Dit is hem niet eens echt kwalijk te nemen. Er is namelijk nooit iemand die hem tegenspreekt. Als je alleen maar mensen om je heen hebt die alles wat je zegt kritiekloos aanvaarden, dan ga je zelf in je eigen onfeilbaarheid geloven. De parasitaire hofhouding rond Cruijff maakt maar wat graag deel uit van zijn entourage en wordt verblind door het goddelijke aura van de grote nummer veertien. Keje Molenaar, gestudeerde ex-voetballer en Cruijff-paladijn, verklaarde doodleuk dat die hele RvC-constructie erop neerkomt dat Cruijff de baas is en de andere vier Johans heerschappij faciliteren.

Al dit gedoe komt voort uit een veel fundamenteler probleem, en dat is dat iedereen bij de club denkt dat Ajax iets bijzonders is, een fenomeen waar andere, verheven wetten gelden. Je ziet het in alle geledingen, van spelers die niet snappen waarom fans van tegenstanders toch zo tegen Ajax zijn tot fans die het walgelijke spreekkoor 'Wij zijn Ajax, wij zijn de beste' blijven uitbraken. Al het gedoe is een gevolg van deze hoogmoed. Alle betrokkenen menen dat Ajax gered moet worden, maar het is niet duidelijk waarvan eigenlijk. De hele rommelige revolutie begon toen Cruijff de noodklok luidde nadat Ajax met 2-0 had verloren bij Real Madrid, wat voor niemand een schande is, laat staan een verrassing, behalve voor Ajax zelf en Cruijff in het bijzonder. Een typische emotionele reactie van een supporter, maar omdat het Cruijff was die het zei moest ineens alles anders.

Cruijff wil van Ajax een Nederlands Barcelona maken. In Barcelona mogen de 'socios' de president kiezen. Barca heeft meer dan 160 000 socios. Ajax heeft zo'n 500 leden. Die kiezen niet de leider, maar een ledenraad, die bestuursleden mogen benoemen. In de ledenvergadering mogen ook ereleden een stem uitbrengen, maar naar verluidt weer niet over het bestuur, terwijl juist die ereleden het bij Ajax op basis van hun verleden als voetballer voor het zeggen menen te hebben, met voorop Sjaak Swart, de zelfbenoemde honderdman van de vijfde colonne.

Die colonne komt elke donderdag bijeen in de kantine. Volgens Molenaar is dat het hart van Ajax en worden daar spelers, trainers en het reilen en zeilen bij de club besproken. Elke club heeft z'n groepje oude mannetjes die het vanaf de zijlijn elke dag weer staan te weten. Ze horen bij de inboedel, hebben alles al eens meegemaakt en leven bij het principe dat vroeger alles beter was. Het enige verschil is dat ze bij Ajax daadwerkelijk ooit iets gepresteerd hebben en nu tot zieners worden verheven. Dat sentiment is funest voor een club die al lang niet meer een volksclub is maar een beursgenoteerd bedrijf. Van nostalgie kun je niet vreten.

Ten Have zal vrijdag wel weer door Johan Derksen overladen worden met hoon. Derksen blinkt in Voetbal International altijd uit in scherpe, uitgesproken en weldoordachte opinies, maar zo gauw het over Ajax en Cruijff gaat transformeert hij tot een onderdanige slippendrager van Cruijff, een buikspreekpop van het orakel van Barcelona. Bovendien heb ik hem nog nooit kunnen betrappen op gefundeerde kritiek op Ten Have, hij komt nooit verder dan totaal niet terzake doende flauwiteiten over de titulatuur van die 'Professor Doctor Meester van de Vrije Universiteit'.

Toen Cruijff in april Van den Boog en Coronel eruit gewerkt had antwoordde hij op de vraag hoe het nu verder moest: 'Geen idee, daar ga ik niet over.' Johan Cruijff komt al jarenlang weg met zulke fratsen omdat hij Johan Cruijff is. Toen hij als speler in 1983 in conflict kwam met het bestuur liet hij uit pure rancune een overgang naar aartsrivaal Feyenoord arrangeren. Als dat je idee van loyaliteit aan Ajax is, dan valt er voor fans van andere clubs de komende maanden nog heel wat te lachen met die revolutie daar in 020.